Een boek als het ware uit de Kew-tuinen van de Royal Horticultural Society getrokken, geschreven door de daaraan verbonden medewerkers kan niet verkeerd zijn. En dat is het ook niet. Het is een mooi, praktisch en handzaam werk dat de essentiële informatie bevat over planten en hun heilzame werking.
Vooropgesteld, we zijn geen herborist, hoewel het Nederlandse Herboristengilde in onze tuinen een viertal plantenvakken beheert. Ieder zijn vak, is in deze context dubbel juist 🙂
Wij gebruiken rozemarijn in de keuken omdat het in gerechten gewoon lekker is, de herborist ziet het als middel om de bloedsomloop te verbeteren en nerveuze spanningen te verminderen.
Van de naar schatting drie- tot vierhonderdduizend terrestrische planten [planten die in grond groeien, MM] die op de wereld voorkomen, hebben 35.500 soorten een medicinale werking.” Woorden uit de inleiding.
Tot pakweg de twintigste eeuw was de geneeskunst in de westerse wereld er een van de plantkunde, niet van de farmaceutische industrie. Doch veel geneesmiddelen zijn kunstmatige (chemische) kopieën van eigenschappen van geneeskrachtige planten. Oude plantenboeken, kruidenboeken, zijn door de eeuwen heen door artsen Samengesteld. De oudste dateert van 2500 v Chr uit China. (Op pagina 81 wordt het onderwerp over de artsen en hun boeken kort behandeld.) Maar sinds enkele jaren mogen heilzame kruiden niet meer als ‘genezend’ of ‘medicinaal’ worden betiteld.
Wij hebben het zelf ervaren tijdens een bezoek aan Ecuador hoe, als we samen met lokale bewoners een wandeling maakten, zij de planten aanwezen en zeiden waarvoor die goed waren. De auteurs schrijven in hun inleiding dat hoewel de belangstelling voor geneeskrachtige planten in het Westen weer toeneemt deze nog steeds een grote rol spelen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Dat klopt.
Het boek telt 227 van de 35.500 planten en die zijn voorzien van een fraaie getekende afbeelding, een beschrijving, de te gebruiken delen en de traditionele toepassing als wel de (nieuwe) medische ontdekkingen. En, heel leuk, er staan ook maar liefst 24 recepten voor huismiddeltjes in. Kortom, een fraai en praktisch boek voor iedereen die kennis wil maken met heilzame planten. En daar rekenen we onszelf ook toe.
| Titel | Botanisch Handboek Medicinale Planten – geneeskrachtige planten & huismiddeltjes van A tot Z |
| Van | Monique Simmonds, Melanie-Jayne Howes, Jason Irving |
| Uitgever | KNNV Uitgeverij |
| ISBN | 978 90 501 166 33 |
| Verschenen | september 2018 |
| Prijs | € 24,95 |
| Verkrijgbaar bij | Alle boekhandels en indien u online wenst te winkelen, raden we deze webwinkel van een echte boekhandel aan. Dan blijven die ook bestaan. |
De volgorde van de plantbeschrijving is op Latijnse naam, maar er is een uitstekende index op Nederlandse naam, achterin.
Voor de plantbeschrijvingen op onze website, hebben we niet lang geleden het kapitale boek Groot Handboek Geneeskrachtige Planten aangeschaft. Het standaardwerk voor de hedendaagse herborist. Om eerlijk te zijn, gezien de enorme hoeveelheid en gedetailleerde informatie over werkzame stofjes en dergelijke, is dat boek een maatje te groot voor ons. Wij zijn geen herborist. Het Groot Handboek is eigenlijk geen handboek. Het is een zwaar groot boek, eerder een encyclopedie of naslagwerk. Dit nieuwe boek is beduidend handzamer: een handboek. (Hoewel je het niet in de zak kan steken, maar dat is dan een zakboek.)
Herboriste Elvira van Tinteren komt regelmatig bij ons in de tuin werken, in de herboristentuin. En op ons Sint Jan-evenement is zij aanwezig om de gasten kennis te laten maken met heilzame kruiden. En op die dag staat Sint-Janskruid centraal. Op pagina 106 in dit boek wordt Sint-janskruid beschreven en op pagina 107 staat, geïllustreerd met foto’s hoe je Sint-janskruidolie kan maken. (Het leuke is dat de gele bloemen een helderrode olie geven.) Er staat dat Sint-janskruid een van de meest uitgebreid onderzochte kruidengeneesmiddelen van de afgelopen twintig jaar is.
Deze ochtend, terwijl we de recensie schrijven, is ze er. Ik loop naar de tuin.
“Elvira, waar helpt Sint-Janskruid tegen?”
“Het heeft invloed op de zenuwen,” antwoordt ze, niet wetend waarom ik het vraag. “Als je het inneemt helpt het tegen depressies en dergelijke. Uitwendig tegen kneuzingen, spier- en gewrichtspijnen.”
“Maar oppassen om in combinatie met reguliere geneesmiddelen te gebruiken. Het kan invloed hebben op de werking daarvan,” voegt ze er aan toe, terwijl ik mij omdraai.
Ik ga naar binnen en sla dit boek open. Wat Elvira zei staat erin. Werkt tegen depressies – is zelfs in de EU officieel toegelaten middel. En het zou de werking van immuuncellen versterken, herstel van cellen bevorderen en een antibacteriële werking hebben. Kom maar op met Sint-Janskruid!
Maar er staat ook “Raadpleeg uw apotheker or arts voor u sint-janskruid gebruikt in combinatie met andere geneesmiddelen.” En niet gebruiken in combinatie met de anticonceptiepil.
Een uur later laat ik Elvira dit boek zien.
“Mooi boek,” zegt ze.
Veel bekende planten
Met onze Eetbare Siertuin en Herboristentuin in het hoofd, nemen we het boek door. Veel bekende planten. Ook die niet in het deel van de herboristen staan. Zoals Glycyrrhiza glabra, zoethout. Het groeit bij ons niet sterk; een te arme zandgrond. Maar als ze voldoende groot is, gaan we wat wortelstokken oogsten en maken we de zoethoutdropjes volgens het recept dat erbij staat.
We zien de jeneverbes – helaas geen recept om jenever te maken -, citroenmelisse, de teunisbloem, de olijfboom – die staat bij ons in een pot -, salomonszegel – die beschouwen we als giftig, maar ze staat in het bos. De wortelstok is het te gebruiken deel. De bast van de zomereik werd gebruikt als koortsremmer. De vijg, maar ook de cactusvijg. De vruchten ervan zijn in Zuid-Europa wel te koop, maar de plant zal het in onze contreien niet doen. Ze zijn goed tegen suikerziekte, zwaarlijvigheid, dikkedarmontsteking, prostaatvergroting en meer. Hmmm, misschien als een kuipplant aanschaffen. Maar ook kweekgras heeft een heilzame werking. Maar dat maakt deze plant niet minder ongewenst.
Marsh Mallow
We kunnen eindeloos doorgaan. Maar kijken nog even naar heemst, de marsh mallow, die de naam aan het snoepje heeft gegeven omdat de wortels een gelerende werking hebben. Pagina 25. De plant heeft twee pagina’s gekregen, rechts met het recept om heemstpastilles te maken. Heemst werkt tegen o.a. kriebels in de keel, hoest, verkoudheid, astma, urineweginfecties en meer gebruikt. Wel pastilles maken van tweejarige wortels, geen snoepgoed. Dat is dan wel jammer, maar ook begrijpelijk in een boek dat de medische kant belicht.
