Vijf jaar voer Charles Darwin met de Beagle over de wereld. Van december 1831 tot oktober 1836. Hij legde zijn bevindingen vast in een boek, Journal and Remarks. En deze uitgave, die verscheen bij KNNV Uitgeverij, is een ietwat ingekorte vertaling en uitgebreid met o.a. fragmenten van het reisverslag van de kapitein en veel foto’s en illustraties. Dat maakt het een juweel van een boek dat een behoorlijk compleet beeld schetst.
(Bedenk dat toentertijd Darwin’s eigen verslag van de reis, niet was voorzien van illustraties.)
We realiseren ons niet dat Darwin deze reis nog geen tweehonderd jaar geleden maakte. Het was de aanzet tot zijn Het Ontstaan der Soorten door Natuurlijke Selectie (1859). Hoewel het misschien Wallace’ werk was dat Darwin dwong te gaan schrijven. En het was Humboldt (lees dit prachtige boek) die Darwin inspireerde en er eigenlijk voor zorgde dat hij op de Beagle stapte.
Dit fascineert ons mateloos, omdat het allemaal zo kort geleden is dat de mensheid, dankzij deze personen, tot zulke thans volstrekt logische inzichten kwam.
Het is een prachtig verslag van een ontdekkingsreis die twee jaar zou moeten duren, maar het werden er vijf. Interessant zijn ook de toegevoegde fragmenten uit het logboek van de kapitein. Zo komt de complete reis tot leven.
Gedreven door het verlangen geen kans voorbij te laten gaan om tijdens de reis nuttige informatie te verzamelen, stelde ik de hydrograaf voor om een goed ontwikkeld en wetenschappelijk geschoold man te zoeken [….],” aldus de notities van kapitein Robert Fitz-Roy.
Zeker voor wie toentertijd op televisie Beagle: In het kielzog van Darwin volgde is dit boek een absoluut een welkome aanvulling. En voor wie dat reisverslag niet volgde, is het misschien wel nog mooier.
| Titel | Charles Darwin – De Reis van de Beagle (geïllustreerde editie van zijn beroemde resiverslag) |
| Van | vertaling Frank van der Knoop |
| Uitgever | KNNV Uitgeverij |
| ISBN | 978 90 5011 621 3 |
| Verschenen | november 2017 |
| Prijs | € 49,95 (maar dat is het dan ook wel waard) |
| Verkrijgbaar bij | Alle boekhandels en indien u online wenst te winkelen, koop het dan hier bij de echte boekhandel, en niet bij BOL |
Op 27 december 1831 vertrekt de Beagle uit Devonport. Het doel was het nader in kaart brengen van Patagonië en Vuurland. En daarna de kust van Chili, Peru en sommige eilanden in de Grote Oceaan. Kapitein Fitz-Roy kreeg zijn opdracht van de Lords Commissioners of the Admiralty. (U kunt ze hier opzoeken, 1831).
We moeten ons wel realiseren dat de landen die worden aangedaan over het algemeen al kolonies zijn van Westerse mogendheden. Dus in die zin is de reis van de Beagle en Charles Darwin een ander soort ontdekkingsreis dan bijvoorbeeld Livingstone, die op zoek ging naar de bron van de Nijl.
Het boek is in 21 hoofdstukken opgedeeld, elk beschrijft een grotere of kleinere etappe. In deze inhoudsopgave staat bij elk hoofdstuk de meest belangrijke kernwoorden of begrippen. Zoals bij hoofdstuk 17 Galapagos-Archipel staat o.a.: Zoutmeer in Krater – Ornithologie, merkwaardige Vinken – Grote Schildpadden, gedrag van – Verschillen tussen de Soorten of Rassen.
Galapagos
Wij kunnen niet het hele boek beschrijven, dat gaat te ver. Maar omdat wij zelf ook op de Galapagoseilanden zijn geweest (en ook de darwinvinken hebben gezien en het Darwin onderzoeksstation bezochten) is het voor ons en misschien ook voor u leuk om dit hoofdstuk een beetje er uit te lichten.
Charles Darwin beschrijft de eilanden als vulkanisch en, inderdaad, bepaalde eilanden zijn vandaag de dag nog steeds vrij kaal en bestaan uit lavaresten of basalt. De begroeiing is matig. Want waar moet zaad vandaan komen dat daar wil kiemen?
Het eerste eiland dat ze aandoen is Chatham – thans San Cristóbal – en ze gaan voor anker in een baai. De kapitein schrijft: “De aanblik van het eiland was vreemd en misleidend als gevolg van en aantal (naar later bleek) kleine kraters en enorme massa’s grillig gevormd lavagesteente. Toen het eiland voor het eerst in zicht kwam, werden deze aangezien voor grote bomen en dichte wouden.”
Opmerkelijk is dat op het volgende eiland, Santa Cruz (toen Charles geheten) honderden mensen wonen, “…. bijna allemaal kleurlingen, die om politieke redenen verbannen zijn uit de republiek Ecuador…”
Darwin vertelt over het teruglopende schildpaddenbestand. Schepen komen, bejagen de schildpadden en nemen ze mee. Met honderden tegelijk.
Thans is Santa Cruz het belangrijkste eiland van de Galapagos.
Op het eiland James (Isla San Salvador) worden Darwin en enkele mensen voor een week achter gelaten, omdat de Beagle vers drinkwater gaat ophalen. Ze eten onder andere schildpaddenvlees:
Als de borstplaat op het vuur wordt gelegd (net als de gauchos doen met carne con cuero) met het vlees er nog aan, smaakt het heerlijk. Van de jonge schildpadden kan een uistekende soep worden gemaakt. Verder vind ik het vlees weinig smaak hebben.
Geheim der Geheimen
Hier, op San Salvador, op Galapagos ziet Darwin de grote verscheidenheid aan dieren, soorten en rassen. “De meeste organische voortbrengselen zijn autochtone schepsels en worden nergens anders aangetroffen [….] Omdat de eilanden nogal klein zijn, is het des te opmerkelijker dat er zo veel inheemse soorten zijn en dat die zulke kleine verspreidingsgebieden hebben [….] Zodoende lijken we hier, zowel in de ruimte als in de tijd, dichter bij dat indrukwekkende feit te komen, dat geheim der geheimen, namelijk hoe nieuwe schepsels op deze aarde verschijnen.”
Darwin neemt allerlei dieren mee terug naar Engeland, waaronder 26 vogels, waarvan 13 vinken. We weten dat deze allemaal een net iets andere snavel hebben. Snavels die passen om op een specifiek eiland aan voedsel te kunnen komen. Want uiteraard zijn de vogels in staat van eiland naar eiland te vliegen. Maar dat doen ze niet. Het begrip darwinvink is hiermee ingevoerd; het betreft vijftien verwante vinken die op de eilanden voorkomen. Darwin dacht dat ze uit dezelfde voorouder voortkomen en eigen, kleine afwijkingen hebben die het mogelijk maakte – op een eiland – te overleven.
Elk eiland zijn eigen schildpad
Er komen geen kikkers of padden voor op Galapagos. Dat verbaast Darwin. Wel zeer kleine tot grote hagedissen. En leguanen.
In dit boek wordt een aantal pagina’s aan de schildpadden gewijd.
Het is leuk om te lezen dat de schildpadden een bepaald pad af leggen om bij zoet water te komen. De Spanjaarden, die voor het eerst op dit eiland kwamen, volgden de platgetreden paden en vonden zo de waterbronnen.
Door de daar wonende vice-gouverneur Lawson wordt Darwin er op gewezen dat elk eiland zijn eigen schildpad heeft. Lawson stelt dat hij aan een schildpad kan zien van welk eiland het komt.
Het is een prachtig hoofdstuk. Met moderne foto’s, maar ook enkele afbeeldingen van oude kaarten of notities. Want hier, op Galapagos, kiemt feitelijk het zaadje voor Darwin’s grote werk: Het Ontstaan der Soorten.
Genoeg over Galapagos. We maken op weg naar Engeland nog een stop. Althans, een die we beschrijven.
Sint Helena
We weten dat Napoleon daar uiteindelijk naartoe is verbannen. Het ligt op de terugreis van de Beagle. In hoofdstuk 21 gaat het over de laatste etappe. Aan Madagaskar varen ze voorbij. Vandaag de dag weten we dat juist daar zeer unieke dieren leven, waaronder de tentreks. Wel legt de Beagle aan op Mauritius en op 9 mei 1836 verlaten ze Port Louis – een stad waarover Darwin schreef: “Het is heel interessant om zoveel verschillende mensenrassen door de straten van Port Louis te zien lopen.” – en op 8 juli 1836 bereiken ze Sint Helena. Een grimmig uitziend eiland dat als een kasteel uit de zee oprijst, als we Darwin moeten geloven. Het eiland is met name voor geologen interessant, vindt hij. Hij logeert op een steenworp afstand van het graf van Napoleon
. Maar zowaar hij ontdekt overblijfselen van bijzondere slakken die nergens anders voorkomen. Voorkwamen, moeten we zeggen: “Dat ze uitgestorven zijn, komt waarschijnlijk doordat begin vorige eeuw de bossen verdwenen zijn, zodat ze geen voedsel en beschutting meer konden vinden.” Oude bomen zijn gekapt, jonge werden door geiten en varkens weggevreten. Er leven weinig vogels en insecten op Sint Helena. Maar al wel een Engelse slak en zowaar fazanten en patrijzen.Potverdorie, wat is dit een mooi boek.
