Historie
Deze tot pakweg vijf meter hoogte rankende slingerplant werd al door de Inca’s geteeld voor haar vruchten. Ze komt (dus) oorspronkelijk uit de Andes en in het bijzonder beschouwt Peru zich als de bakermat. Maar het is tegenwoordig breed verspreid in Midden- en Zuid-Amerika en de Caraïben. Ook in Florida wordt ze geteeld – waar ze overigens ook als onkruid wordt betiteld. Ze komen ook ruimschoots in subtropisch Azië (Japan, Korea, China, Nepal) en Nieuw-Zeeland voor. De olijfkomkommer doet het uitstekend op grote hoogte (tot 2000 meter) en kunnen derhalve goed tegen lagere temperaturen en vochtig weer.
In Nederland doen ze het ‘s zomers als een tierelier.
De olijfkomkommer behoort tot de grote familie der cucurbitaceae, waartoe ook komkommers, courgettes, pompoenen enzovoorts behoren. Het is een eenhuizige plant, d.w.z. op dezelfde plant komen mannelijke en vrouwelijke bloemen voor.
Over de geschiedenis is bar weinig – zeg maar: niets – te vinden. Curieuze boeken als Uncommon Vegetables (1943) en Rare Vegetables (1960) reppen er niet over. Terwijl er zoveel namen voor de plant zijn, zeker in het Engelstalige Gemenebest-bereik.
In [1] wordt de plant in de kantlijn genoemd “…. young fruits are eaten but the inedible mature fruits are used as air fresheners (and to flavour a Nicaraguan drink known as cojombro).”[MergenMetz: Welk woord verdacht veel op komkommer lijkt.] Alleen [3] kent een lemma Achocha. Kort, dat wel. Maar het staat er, dus de groente bestaat. Veel wijzer worden we er echter niet van.
De vrucht wordt in 1972 vermeld in Vegetables in South East Asia (G.A.C. Herklots). Het is in Nepal aangetroffen. Daar heten ze korila of quarila.
Wie, wat, waar, wanneer en waarom?
Ons onderzoek in Portugese en Spaanstalige bronnen – in de hoop iets via Google uit landen als Brazilië, Peru en Bolivia op te pikken – leidde tot niets of nauwelijks iets. Wel een breed scala aan recepten. En heel veel onderzoeken door m.n. Braziliaanse universiteiten naar teelt, bemesting en gezondheidsaspecten. En natuurlijk de wetenschap dat de vorm van de olijfkomkommer voor de Inca’s een inspiratiebron was voor kunstzinnige voorwerpen.
Maar wanneer de olijfkomkommer vanuit Peru naar Europa is gekomen – of direct naar Azië – en wie daar debet aan is (een onwetende toerist of een bevlogen botanicus), vraag het ons niet, maar vertel het ons. Wij tasten namelijk in het duister.
Herklots ook. Hij schrijft: “How and why did this peculiar Central American gourd get to the Himalayas? It is not mentioned in the Flora of British India.” [7]
Culinair
In Peru, Bolivia en Brazilië is het een veel voorkomende groente. Net zoals eigenlijk in de rest van Midden- en Zuid-Amerika.In een onderzoek uit 2003 door de Universidade Federal de Minas Gerais (naar de bemesting voor de olijfkomkommer) staat: ‘In Brazilië verkopen boeren hun groenten en fruit locaal, op kleine schaal. De vruchten worden gegeten gekookt, gevuld of vlees stoofschotels, saus, en gebakken.’
Vrucht
In principe is alles van de plant bruikbaar. Scheuten, blad (koken), de zaden zijn eetbaar, maar het gaat om de vrucht. Jonge vruchten, zo groot als de duinnagel van een volwassene, zijn het lekkerst. Ze smaken naar komkommer en qua vorm is er gelijkenis met een groene olijf, vandaar de Nederlandse naam.
De vruchten hebben stekels, d.w.z. zachte stekels – dus eigenlijk geen steek – en zeker als ze groter worden. De kleine zijn vrij glad. Deze jonge, knapperige vruchten eet u rauw. Zo, als snack of in salades of roerbakgerechten. U kunt ze ook inmaken in het zuur. Als ze groter zijn, zijn ze niet lekker om zo te eten. Dan moet u ze nog iets groter laten groeien; de nogal holle vrucht haalt u dan leeg (zaden bewaren!) om te vullen en daarna te koken, stoven of in de oven te bakken. Net als met gevulde paprika’s. En dan komt de Engelse benaming stuffing cucumber in beeld.
U vult ze bijvoorbeeld met gehakt, vis of kaas.
Sap van maken
Het heet traditioneel te zijn, maar blenders hadden de Inca’s niet. In Peru maakt men van de olijfkomkommers sap in de blender en drinkt men twee maal daags een half kopje ervan.
Dat heeft alles te maken met de vermeende gezondheidseffecten. (Zie hieronder.)
Bewaren
De vruchtjes kunnen een paar dagen tot een week in de koelkast worden bewaard. Doe ze in een plastic zak tegen het uitdrogen, want de knapperigheid – een van de pluspunten – neemt af.
Voor grote vruchten, die u wilt vullen, is dat niet erg.
In zoetzuur inmaken – zoals bij augurken – kan goed. Dan behouden ze knapperigheid. Of u ze heel dan wel in stukjes gesneden inmaakt, moet u zelf bepalen.
De olijfkomkommer rankt, gesteund door horizontaal gespannen draden, tot op en over het dak van ons kasje.
Voedingswaarde
Per 100 gram vruchten:
| caloriën | |
| water | 94 gr |
| eiwitten (proteïne) | 0,6 gr |
| vet | 0,1 gr |
| koolhydraten (sacharine) | 4 gr |
| voedingsvezel | 0,7 gr |
| mineralen | matig: calcium (14 mg), ijzer (0,8 mg), fosfor (14 mg) |
| vitamine A | |
| thiamine (B1) | 40 µg |
| riboflavine (B2) | 40 µg |
| niacine (B3) | 300 µg |
| pantotheenzuur (B5) | |
| vitamine B6 | |
| folaten (totaal – B9) | |
| ascorbinezuur (C) | 14 mg |
| vitamine D | |
| vitamine E(alfa-tocopherol) | |
| Vitamin K (phylloquinone) | |
| Cholesterol |
Verder zijn er maar liefst zes verschillende flavonoïde glycosiden ontdekt en negen triterpenoid saponinen [tja, hoe vertaal je dat: begin hier op de Engelse Wikipedia] en zes cucurbitaïsche glycosiden. (Dat cucurbitaïsche slaat op de grote familie der cucurbitaceae.) En nog veel meer goede goedjes. Prachtige woorden, kennelijk door iemanden uitgezocht en dat houdt in dat deze plant al dan niet bewezen goede eigenschappen heeft:
Gezondheidseffecten
Er is onderzoek uitgevoegd door Universidad Peruana Cayetano Heredia. Op haar website staat o.a. “Uno de los estudios de la Universidad Cayetano Heredia demostró que tratar con este alimento logró reducir la prevalencia de los niveles de colesterol altos. Mientras que otro de la Universidad San Martín de Porres demostró que luego de darles capsulas con un concentrado de caigua a 25 personas el nivel de colesterol total y el LDL se redujo.”
Kortom, twee onderzoeken, ook die van de Universiteit San Martin de Porres, geven aan dat het eten van de olijfkomkommer het cholesterolgehalte en LDL doet dalen. (Download hier een rapport – in het Spaans, het is Peru.) Die onderzoeken zijn echter nergens anders herhaald noch bevestigd.
De olijfkomkommer zou vet absorberen. In Peru dicht men de olijfkomkommer daarom verjongende eigenschappen toe en het zou cellulitis verminderen. Prachtig allemaal. Maar in hetzelfde Peru ervaart men dat het eten van te veel olijfkomkommers het zicht van de ogen aantast.
Om kort te gaan, olijfkomkommers zouden goed zijn:
- tegen hoog cholesterolgehalte (regelt vetstofwisseling)
- tegen hoge bloeddruk
- voor diabetici
- tegen (of voor) spijsverteringsproblemen
- als pijnstiller (ja, er zitten drogerende stofjes in, hebben we gelezen, maar in dit artikel verder weggelaten)
- ontstekingsremmend (bijv. tonsillitis)
Dus stort de commercie zich er op en zijn er pillen en poeders van te krijgen:
 |
|
|
100 capsules voor pakweg $ 19.60 capsules voor € 9,20.
|
Pot poeder voor een maand: $ 23,45
|
Wij bevelen absoluut niets aan. Maar het leuke is dat u de olijfkomkommer zelf makkelijk kunt telen. Dus hoezo pillen en poeders?
Teelt
| Zaaien | medio april, in potjes, ca. 1 cm diep. In een zaaibed of -bakje kan ook en dan verspenen. Warm zaaien, d.w.z. in een kas of woonkamer. Na een week of twee zijn ze ontkiemd. |
| Uitplanten | na de IJsheiligen (12 mei) |
| Oogst | De bloei is in juli, in augustus begint het oogsten. Bepaal zelf of u ze klein of groot oogst. |
Plantafstand: Wij hanteren ca. 50 cm in de rij; 60 cm tussen de rijen. (Braziliaans onderzoek geeft aan dat een ‘verticaal palenhek’ het beste resultaat leverde, d.w.z. de hoogste opbrengst – in tegenstelling tot zgn. trellis, dus ‘vierkantjes’ of ruitvormig.)
Water: geen bijzonderheden
Bemesting
Goed bemeste aarde, zoals bij alle cucurbitaceae (pompoenen, courgettes e.d.).
Bodem & standplaats
Zon en verder geen voorkeuren, anders dan voedzaam en niet te zuur.
Uit Braziliaans onderzoek met bekalking blijkt dat de voedselopname en productie wat hoger is en dat de plant weinig tolerant voor zure gronden is; wij begrepen uit de stukken dat de zuurgraad daar, Universidade Federal de Minas Gerais Instituut voor Landbouwwetenschappen, Montes Claros, 4,1 pH is. Dat is erg zuur. Wij van MergenMetz planten ze tussen de pompoenen. De olijfkomkommer rankt gewoon tussen de pompoenen mee in het rek.
Rassen
Oude rassen: niet van toepassing
Zaadteelt
 |
 |
|
Een zaadje (ca. 5 x 8 mm) …
|
….veel zaden
|
De olijfkomkommer kruist met niets anders dan zichzelf. Laat de vruchten groot worden, zo dat ze gelig zijn. Pluk je dan, breek ze open en haal de zwarte zaadjes eruit. Laat ze drogen en berg ze dan op. O zo makkelijk.
Het zaad blijft lang goed. In april 2011 hebben we in 2006 geoogst zaad gebruikt. 100% Gekiemd.
Ziekten en belagers
De plant beschikt over allerlei afweerstoffen, goed voor de mens en ook tegen haar belagers. Er is niets van bekend.
