Dan staat het gras als liefde

Het is een compact boek dat zeer rijk is aan ideeën, kennis, feiten – alles eigenlijk. Geeft Sander Turnhout hiermee een antwoord op de ecomodernisten? In elk geval een heldere stem en een waardevolle toevoeging aan het debat. Bij mij raakt het een snaar. Lees het.

Intens boek

Een korte recensie, want je moet dit boek zelf lezen als je in deze materie geïnteresseerd bent. En een samenvatting van zo’n intens boek werkt niet, dan ga je het hele boek herschrijven.

Natuur centraal

Welke materie? Vraagstukken rond natuur, landbouw, de organisatie van onze samenleving. De ondertitel van dit boek luidt ‘Een toekomst voor natuur in Nederland’ en dat geeft meteen aan dat natuur centraal staat. Maar er worden veel, heel veel, andere dingen aangeraakt. Sander Turnhout komt ook nog met 33 praktische ideeën. Maar die zijn, hoe fijn praktische ideeën ook zijn, toch een beetje een slap aftreksel van de rijkdom van het geheel.

Ondanks de rijkdom aan onderwerpen en ideeën is dit boek fijn compact. Het bestaat uit korte hoofdstukken die toch telkens logisch aan elkaar verbonden zijn en samen een coherent geheel vormen. Het is ook vlot geschreven, optimistisch, en met de nodige humor. Dat maakt de soms zware materie wat makkelijker verteerbaar. Smaken verschillen, en dat is fijn.

Dichterbij de natuur

Bij mij raakt dit boek een snaar. Ik ben het niet met alles eens wat erin staat en dat hoeft ook niet. Maar in brede zin is het verhaal van Sander Turnhout en het perspectief dat hij schetst veel beter te verteren dan wat sommige anderen verkondigen. Neem de ecomodernisten, die natuur en landbouw scherp willen scheiden, en voor wie het vertrouwen in cijfers en technologische oplossingen altijd centraal staat. Zij scheppen afstand tussen mens en natuur – hoe groter die afstand hoe beter, want dan kan de natuur tenminste haar gang gaan. Zwart en wit. Maar nu wordt het persoonlijk, want mijn hele wezen komt daartegen in opstand. Ergens zegt mijn gevoel dat we mensen juist dichterbij de natuur moeten brengen. Vermengen. Dat is beter voor de bescherming ervan, en ook beter voor ons mensen zelf. Grijstinten. Of groentinten, eigenlijk, zoveel mogelijk.

Niet alles in cijfers te vangen

In dit boek is een wetenschapper aan het woord die nu eens gewoon schrijft dat niet alles in cijfers te vangen is. Verfrissend. Ook schrijft hij dat landschap en natuur de basis zijn van alles, en dat allerlei andere dingen, zoals minder vlees eten en betere inkomens voor boeren, daaruit volgen. Dat we niet alle antwoorden hebben en dat we die ook nooit zullen krijgen. En: dat we het samen moeten doen.
“De natuur is niet in hokjes te vangen,” zegt Jan Velema (oprichter Vitalis biologische zaden) altijd. Dus we kunnen rekenen wat we willen, modellen maken, de hele boel CRISPR-Cas‘sen, maar de natuur reageert, onverwacht en anders.

Dan staat het gras als liefde

En de titel van dit boek? Uit een gedicht van Jan Arends. Hij was een getroebleerde zwartkijker die toch telkens schoonheid zag in het licht, de natuur, de liefde (schrijft Sander Turnhout). Dat is nog eens wat anders dan ‘Denkend aan Holland…’. Turnhout refereert ook aan de band De Kift, die gedichten op creatieve manieren hergebruikt als songteksten. Onder andere gedichten van Jan Arends. Bijvoorbeeld in het lied ‘Orenmens’ op basis van het gedicht ‘Ik’. Zo kun je dus iets creëren dat helemaal nieuw en uniek en van jezelf is zonder het oude geweld aan te doen. Inspiratie om ook uit de loopgraven te komen als het om natuur gaat?