De Herboristentuin op de schop

Onze Herboristentuin bestaat uit heilzame planten, of in ieder geval, planten waarvan een gezonde werking wordt verondersteld. We zijn de afgelopen maanden aan de slag gegaan om deze tuin op te frissen. Een herontwerp van zoiets specifieks doe je niet op een achternamiddag.

Een stukje geschiedenis

De Herboristentuin is onderdeel van De Tuinen van MergenMetz. Ze werd al die tijd liefdevol verzorgd door vrijwilligers, waarvan de meesten ook echt tot herborist opgeleid . Het is indertijd door bestuursleden van het Herboristengilde opgezet op een manier die in stijl zou blijven met het huis en de door Buro Harro ontworpen Eetbare Siertuin.
Het betreft vier ietwat formeel aandoende vakken, met middenin een ornament dat op de oudste foto’s van het huis ook al te zien is. De beplanting zou volgens dat ontwerp niet hoger mogen zijn dan zestig centimeter om het vrije zicht op het huis niet te belemmeren. Dat beperkte uiteraard de plantenkeus. Een verdere beperking was (en is) de bodem: droge en arme zandgrond. De ligging – grotendeels vol in de zon – is in de loop van de jaren wel iets verbeterd omdat een aantal bomen in de tuin wat groter zijn geworden en meer schaduw geven. Maar nog steeds lijken twee van de vier vakken ‘s zomers meer op een soort woestijn.

Opfrissen

Ongeveer een jaar geleden borrelde de wens op om de Herboristentuin eens goed onder handen te nemen. Door samenlopen van omstandigheden was er enerzijds een periode minder aandacht aan besteed dan nodig. En anderzijds was door enthousiasme van vrijwilligers het oorspronkelijke plan uit het oog verloren geraakt – er werd van alles bij-geplant. Kortom, de hoogste tijd om het ontwerp en de plantschema op te frissen. Uiteraard met behoud van het goede; er staan namelijk veel interessante planten en kruiden. Sommige planten waren niet meer terug te vinden, en andere planten hadden zich juist iets te enthousiast uitgebreid.

Van complex naar simpel

Onze vrijwilliger Gabie vonden we bereid om aan de slag te gaan met een nieuw ontwerp. Dat is een niet te onderschatten, doch wel uitdagende klus. We zijn begonnen met gezamenlijk een aantal uitgangspunten te definiëren. De belangrijkste:

1. Aansluiten bij de omstandigheden die we in onze tuin hebben (oftewel, we gaan niet grootscheeps mest toevoegen, of folie ingraven, of zoiets),
2. Liever geen planten die ontzettend woekeren, die we ook al op andere plaatsen in de tuin ruimschoots hebben staan, die niet winterhard zijn, of die fors giftig zijn,
3. Zoveel mogelijk hergebruiken wat we al hebben, en
4. Er moet een verhaal zijn. De Tuinen van MergenMetz zijn niet gericht op productie, maar op demonstratie. We willen de verschillende planten kunnen laten zien en erover kunnen vertellen aan onze bezoekers. En dus is het belangrijk dat we over de planten, maar ook het ontwerp van de tuin als geheel, een goed verhaal kunnen vertellen.

en weer complexer

Gabie ging voortvarend te werk en maakte een mooi ontwerp. Dat was geweldig enthousiasmerend. Het ontwerp werd steeds mooier, maar ook steeds complexer; het sloeg misschien een beetje door. De vier vakken werden opgedeeld in zestien kleinere vakken met elk een eigen thema. Daarbinnen meerdere soorten planten per vak. Waarbij we moesten zoeken naar planten die houden van arme grond en zon – gelukkig zijn er veel kruiden waar dat voor geldt. Maar op een gegeven moment zag ik door de bomen het bos bijna niet meer – of eigenlijk door de kruiden de tuin bijna niet meer.

en van zestien naar vier

Waar Gabie en ik genoeg enthousiasme kenden, ontbrak het ons wel eens aan werkelijke kennis. In boeken en op Internet kun je alles vinden, maar niet zelden spreken verschillende bronnen elkaar tegen. Irene Mosterd, een van de bestuursleden van het Herboristengilde schoot te hulp. We besloten om voor de plantkeuze vast te houden aan het dikke standaardwerk van Dr. Geert Verhelst: ‘Groot handboek geneeskrachtige planten’.

En Irene zei: “Tjonge, jullie maken het jezelf wel moeilijk.” Ambitieus zijn is goed – we willen immers dat onze Herboristentuin straks iets bijzonder is – maar we waren doorgeschoten in ons enthousiasme. De zestien vakken werden gewoon weer vier, met elk met een overkoepelend thema en een heleboel interessante planten die daarbij passen. We gaan uit van een basis – toevoegen kan altijd.

Ik tekende voor elk vak een ontwerp met ultrakort erbij geschreven aanvullende informatie. Deze ontwerpen zijn misschien niet volgens enige officiële richtlijn maar ze blijken uiterst functioneel. Daarover in een volgend blog meer.

Volgende keer: plantkeuze en aan de slag!

In het volgende blog vertel ik meer over hoe we tot onze uiteindelijke plantkeuze zijn gekomen – onder andere met hulp van Arwen, onze andere vrijwilliger die ons al jaren helpt en de tuin heel goed kent, en Wendy, stagiaire van De Sprenk, die dan juist weer fris tegen de zaken aankijkt. Een gouden combinatie.
En natuurlijk vertel ik meer over hoe we echt aan de slag zijn gegaan, stapje voor stapje. Het voelt namelijk tegennatuurlijk om een tuin te vernieuwen terwijl je ook veel wilt behouden.