Geen woorden maar zaden!

Op 3 maart 2023 organiseerde Stichting Zaadgoed tezamen met Odin en De Beersche Hoeve een dag met als thema ‘Zaadvast vanuit Ketenperspectief’. Hierbij draait het om het telen van zaadvaste groenterassen en het (weer) verkopen daarvan.

We schrijven (weer) tussen haakjes omdat de mensheid tot pakweg de jaren na de Tweede Wereldoorlog eigenlijk altijd groenten van zaadvaste rassen teelde en at. De boer zaaide, oogstte het gewas en bewaarde zaad van de beste planten, die het jaar daarop weer werden gezaaid. Zo ontstonden ook streekrassen; groenten die het op die plek goed deden. Denk aan Bloemendaalse Gele (kool), Roem van Zwijndrecht (knolselderij) of Aalter troshaver. Maar na de oorlog veranderde de wereld van zaden en zaadhandel.

Toen werden verbeterde hybride (F1) rassen belangrijk waarvan je weliswaar zaad kan winnen, maar nooit dezelfde groente terugkrijgt. En de laatste jaren zijn de hybriden zelfs steriel. De boer hoefde niet meer naar het gewas te kijken, te beoordelen en te selecteren, alleen nog maar zaad te kopen (of plantgoed).

Uit een eerdere studiedag van Stichting Zaadgoed, op 19 maart 2022, werd duidelijk dat er voldoende draagvlak is voor het opstellen van een langetermijnplan voor de hele keten, van teelt van zaadvaste rassen tot en met verkoop. Daar is men mee aan de slag gegaan. Op 28 oktober 2022 zijn de eerste resultaten besproken. En op deze derde maart kwamen een dertigtal deelnemers uit Nederland en Vlaanderen samen om ketenmogelijkheden te ontdekken.

Maar waarom?

De macht over ons voedsel ligt bij een handvol chemische reuzen, die de afgelopen decennia zaadbedrijven hebben overgenomen. De primaire interesse is gewassen ontwikkelen die passen bij chemische bestrijdingsmiddelen. Denk aan Monsanto (thans Bayer) dat RoundUp Ready maïs en soja verkocht. Daarnaast worden er patenten op eigenschappen van groenten verleend. En deze twee zaken brengen uiteindelijk onze voedselzekerheid in gevaar. (Lees hier meer.) Maar het lijkt erop dat die wereldconcerns, naast de bedrijvigheid in de chemie, nu ook de macht over ons voedsel van strategische waarde vinden. Want als BIO uiteindelijk “wint” dan krimpt de verkoop van bestrijdingsmiddelen.

Donkergroen

Het gaat tergend langzaam, maar biologische groenten worden meer en meer normaal in de supermarkten en zelfs HAK heeft aangegeven helemaal op BIO te gaan. Dit noopt de voorlopers van weleer – de biologische winkels – een nieuwe stap te maken om voor te blijven: de groenten moeten van zaadvaste rassen zijn.
Odin kiest hiervoor. En een bedrijf als Machandel ook. Dit familiebedrijf maakt biologische en biologisch-dynamische conserven (in pot). Tot voor kort onderscheidde ze zich daarmee, maar Hak kiest nu dezelfde weg. Dus groen wordt nu donkergroen. Machandel gaat voor zaadvaste groenten. Nog beter.

Klimaatverandering
Als iedereen zelf zaad kan winnen, maar ook zelf bijvoorbeeld kan gaan veredelen (d.w.z. kruisen en daarna een aantal malen zaaien en selecteren om een beetje uniform ras te krijgen), dan zijn we ook beter gewapend tegen klimaatverandering in plaats van afhankelijk te zijn van de nukken van vier grote bedrijven.

Voedingswaarde
Wat denk je? Dat de voedingswaarde per 100 gram van een megagrote plofselderij net zo groot is als van een kleinere, die langzaam heeft gegroeid? Zo zijn de spruitjes niet minder bitter geworden omdat er op geselecteerd is, nee, er worden nu pakweg zeven keer meer spruiten van het land gehaald dan vroeger. Terwijl de akker dezelfde bemesting heeft (nog los van verschraling, want bemesting is nogal eentonig). Dus elke plant neemt minder mineralen en andere stoffen op.

Vuist
Maar eigenlijk is de keuze voor zaadvaste rassen een poging een vuist te maken tegen de grootindustrie. Het vereist wel dat de hele keten meedoet: van boer tot winkel (en consument). Stichting Zaadgoed heeft met dit idee drie werkgroepen in het leven geroepen:

1. Planning en financiering – selectie en veredeling kost tijd en geld voor o.a. rassenproeven
2. Communicatie – iedereen, vooral de consument, dient zich bewust te zijn van zaadvaste groenten en industriële (vaak plof-)groenten
3. Teelt en veredeling

En nu aan de slag, want praten is goed, maar daden beter.
“Geen woorden maar zaden!” riep een deelnemer.