De ontsloten tuin

Een intrigerend boek van ecoloog en fotograaf Dennis Moet waarin het fenomeen tuin van diverse kanten wordt bekeken. Omsloten en toch in contact met de omgeving. En de aarde is onze collectieve tuin.

Dit boek is geen tuinboek, geen plantenboek, geen fotoboek, geen boek over hoe meer ecologisch te leven, geen reisgids, geen kunstboek, geen persoonlijk document, geen boek over spiritualiteit.

Maar wat dan wel?

Het is het tegelijkertijd ook weer allemaal. En een persoonlijke poging tot duiding van het schurende ongemak bij de alomtegenwoordige technocratische benadering van allerlei maatschappelijk relevante aspecten – en van milieu- en klimaatproblemen in het bijzonder.

“Tuinen zijn intieme plekken die van oudsher met ziel en zaligheid worden gekoesterd,” staat op de achterkant. Tuin betekent van oorsprong omheining, vergelijk het Duitse Zaun en Engelse town. En is afkomstig van het Keltisch dûn. De tuin is van ons, omsloten.

Prachtig uitgegeven, schitterende foto’s. Maar niet makkelijk in een hokje te stoppen; op welke plank zou de boekhandelaar dit boek moeten zetten? Dat maakt het dus extra speciaal.

De omsloten tuin – hortus conclusus – als weerspiegeling van het aardse paradijs. Dat gegeven inspireerde Dennis Moet, ecoloog, fotograaf en docent, tot het maken van dit boek. En het besef dat alles verbonden is. Iets dat in oosterse levensfilosofieën meer aanwezig is dan in onze verlichte christelijke achtergrond waarbij de mens los van (en boven) de natuur wordt geplaats.
Dus werkelijk omsloten is een tuin nooit, hij blijft immers altijd verbonden met de rest van de wereld, vandaar het ‘ontsloten’ in de titel. Onze aardbol is misschien wel de ultieme omsloten en ontsloten tuin.

Het is een uitermate fraai en intrigerend boek.

‘We denken dat wij het zijn die voor onze tuin zorgen, maar eigenlijk zorgt de tuin voor ons’ – Jenny Uglow

Deze tuinen zijn niet alleen maar mooi

‘De ontsloten tuin’ bevat, naast persoonlijke bespiegelingen en een beknopte historie van de besloten tuin, tekst en beeld over acht verschillende tuinen in Nederland en Engeland.
Vier daarvan zijn gewone tuinen met een besloten karakter – gewoon zijn ze overigens allerminst – en de andere vier zijn (van oorsprong) botanische tuinen.
Dennis Moets keuze voor deze acht tuinen is verrassend. Het is zeker geen overzicht van de mooiste ommuurde tuinen van Europa. Integendeel, hij koos tuinen die bijzonder zijn om allerlei redenen. Of die hem hebben geraakt, ook om verschillende redenen. Vaak is er een sterk sociaal aspect: vrijwilligers, buurttuin, therapie, kunst.
En ook een lange historie. En ook weer niet: de Botanische tuin Zuidas werd in 1969 aangelegd achter het ziekenhuis in Amsterdam Buitenveldert, als onderdeel van de faculteit Biologie van de VU.
En de Tuin van Jan, een buurttuin tussen de lage flatjes in Amsterdam-West, werd in 2013 geopend.

Floriographie

Na de acht tuinen volgt een onderdeel van het boek dat ‘Floriographie’ is genoemd is. Het gaat over bloemen. De taal der bloemen, wel te verstaan, en hoe bloemen onlosmakelijk met onze cultuur zijn verbonden. Met veel aandacht voor bloemmotieven in architectuur en kunst door de eeuwen heen en prachtige foto’s van gedroogde bloemen en planten. Een mooi onderdeel van het boek (alles in dit boek is mooi) dat echter wel wat los lijkt te staan van de rest.

Nabeschouwing

Het boek eindigt met een korte maar heel krachtige nabeschouwing. Waarin Dennis Moet de term biofilie, in de jaren zestig verzonnen door sociaal psycholoog Erich Fromm, nieuw leven inblaast. Oftewel, de hartstochtelijke liefde van de mens voor het leven en de aangeboren gevoelsmatige band tussen mens en natuur.
De schrijver duidt biofilie als de tegenhanger van het ecomodernisme. In het ecomodernisme wordt alle heil verwacht van schone technologie en kunstmatige intelligentie – het maakbaarheidsdenken dus, waarin de mens stevig boven al het andere troont en de baas speelt. De afstand tussen mens en natuur, aarde en al het andere leven wordt daardoor alleen maar groter. Herkenbaar vind ik het als Dennis Moet schrijft: “Mijn bevlogenheid en creativiteit om waar mogelijk een steentje bij te dragen aan duurzame ontwikkeling was verdord door de technocratische benadering van de grote vraagstukken waar we voor staan.” Dit boek onderzoekt een meer holistische benadering – sterker nog, het hele boek is een meer holistische benadering. En dat is prijzenswaardig.