Tuinieren is goed voor lichaam en geest. Voor velen van ons misschien een open deur. Maar in haar boek ‘Tuinieren voor de geest’ legt de Engelse tuinierende psychiater Sue Smith het allemaal nog eens op erudiete wijze uit. Dit is dus niet de zoveelste zelfhulp-flodder. Warm aanbevolen.
De schrijfster, Sue Stuart-Smith, is psychiater, psychotherapeut, en ervaringsdeskundige op het gebied van overbelasting door stress. En ze tuiniert, op z’n Engels, met veel aplomb. Daarbij helpt dat ze getrouwd is met een beroemde tuinontwerper – alleen in Engeland kunnen tuin-ontwerpers sterrenstatus bereiken, en verschijnen tuinshows op primetime-televisie.
Niet zoveelste oppervlakkige zelfhulpboek
Het is een rijk boek. Stuart-Smith put uit vakliteratuur om haar verhaallijnen wetenschappelijk te onderbouwen, maar ook uit ervaring uit haar eigen praktijk en uit haar eigen leven. En uit een breed scala van kunst, cultuur en historie. Daarbij verschijnen klassieke namen op het toneel, zoals Jung, Freud en Oliver Sacks, naast vele andere artsen en wetenschappers uit de psychologie, neurologie, filosofie, en gedragswetenschap. Maar ook verrassende namen zoals Hildegard von Bingen, Gandhi, Florence Nightingale, Naomi Klein, Michael Pollan en Dave Goulson. Om nog maar te zwijgen over de vele verwijzingen naar kunst, literatuur, mythen, verhalen en historische bronnen. Een stuk of 25 pagina’s bronvermeldingen en noten aan het eind van het boek laten nog eens extra zien dat dit niet het zoveelste oppervlakkige zelfhulpboek is, maar een doorwrocht en complex geheel. Niet te zwaar, niet te moeilijk, maar aangenaam om te lezen.
Het is daardoor een boek voor een breed publiek, zonder oppervlakkig te zijn. Niet in het minst omdat bijna iedereen er wel iets herkenbaars uit kan halen, met betrekking tot zichzelf of iemand uit zijn omgeving. En om met nog meer overtuiging te gaan tuinieren. Want tuintijd is de beste tijd! 🙂
| Titel | Tuinieren voor de geest – Hoe we gelukkiger worden van zaaien, wieden en snoeien |
| Van | Sue Stuart-Smith – vertaald uit het Engels door Rogier van Kappel en Pon Ruiter |
| Uitgever | De Bezige Bij |
| ISBN | 978 90 234 5009 2 |
| Verschenen | mei 2020 |
| Prijs | € 24,99 (of als e-boek voor 13,99) |
| Verkrijgbaar bij | Kies voor de boekhandel van steen en cement. En àls je een webshop prefereert, kies dan deze. |
Wat het probleem ook is, tuinieren is de oplossing
De hoofdstukken in ‘Tuinieren voor de geest’ zijn deels van algemene aard, maar soms ook losjes georganiseerd naar bepaalde mentale aandoeningen of uitdagingen waar mensen in het leven tegenaan lopen. Zo is er onder andere een hoofdstuk dat gaat over mensen met (oorlogs)trauma’s. Er is een hoofdstuk over verslaving. Een over ouder worden en sterven. En een over de gevangenis. Telkens blijkt tuinieren een rol te kunnen spelen bij het hervinden van evenwicht, bij herstel van allerlei kwalen, bij het creëren van een nieuw positief perspectief, en bij het bewerkstelligen van blijvende gedragsverandering. Fantastisch eigenlijk.
De helende tuin bestaat. Echt!
Stuart-Smith legt uiteraard ook uit waarom volgens haar de tuin zo goed werkt.
Soms is dat lastig, omdat er niet altijd wetenschappelijk onderzoek is dat de zaken onomstotelijk aantoont. Maar toch: Er zijn zoveel elementen in tuinieren die een positieve uitwerking kunnen hebben op de mens, dat je, ook zonder dat er altijd keihard bewijs is, kunt begrijpen hoe het werkt. Temeer omdat dit effect van de ‘helende’ tuin in allerlei kunst- en cultuur-uitingen zo vaak terugkomt.
Waar het in zit?
Een tuin is een afgeschermde, veilige omgeving. Het is buiten. Je bent er in aanraking met het weer en de seizoenen. Je bent actief en fysiek in beweging. Er is altijd iets te doen, en alle klusjes – hoe klein ook – zijn zinvol. De planten hebben jouw zorg nodig, maar hun groei verloopt toch ook grotendeels op eigen kracht. Alles heeft een vast, voorspelbaar ritme, maar er zijn altijd verrassingen – het wordt nooit saai. Je werkt er alleen, maar bent vaak toch samen met anderen, in een kleine, overzichtelijke groep. Je werk is nuttig en geeft voldoening: je produceert voedsel. Er is ruimte voor creativiteit; je creëert iets moois. Iets om trots op te zijn. En als het mislukt krijg je altijd een tweede kans. En dat zijn dan nog alleen de redelijk down-to-earth factoren; er zijn natuurlijk ook nog minder meetbare zaken die je als zweverig zou kunnen betitelen. Bijvoorbeeld het gevoel van letterlijk of figuurlijk terug naar de basis gaan, het gevoel van connectie met de aarde (of, voor wie wil, met Moeder Aarde), de zingeving op het esoterische of zelfs religieuze vlak.
Tuintijd is de beste tijd
Persoonlijk werd ik erg geraakt door het hoofdstuk ‘Tuintijd’, dat gaat over overspannenheid en burn-out. ‘Tuintijd’ vind ik een prachtig begrip; als ik één ding moet kiezen om voor altijd te onthouden uit dit boek, dan is het dat. Het wordt door de schrijfster gebruikt om uit te leggen dat een tuin ons terugbrengt naar fundamentele biologische levensritmen. Vaart minderen, ruimte voor bespiegeling, en het cyclische dat daar bij hoort, passen volgens Stuart-Smith beter bij ons dan de lineaire tijd, waarin alles gericht is op zoveel mogelijk resultaat. In die lineaire tijd (en ik citeer nu) “wordt het van het allergrootste belang om geen tijd te verspillen, alleen maar vooruit te kijken, en krijgen we dus continu het gejaagde gevoel dat we tijd tekort komen”. Herkenbaar: tot voor kort was ik er zelfs trots op dat ik altijd alleen maar vooruit keek. Daar wil ik niet naar terug.
Niet oppervlakkig, wel leesbaar, en voor velen met herkenbare elementen
Stuart-Smith verkondigt niet alleen maar theorie, het wordt ook geschraagd met verhalen uit de praktijk. Er duiken er vele geanonimiseerde patiënten op die hun verhaal doen. De schrijfster bezoekt in het kader van haar onderzoek voor dit boek bovendien verschillende instellingen (onder andere in Zweden en in New York) waar iets interessants gebeurt op gebied van tuinen en therapie. En, niet geheel onbelangrijk, ze put uit haar eigen persoonlijke ervaringen. Door dat te doen slaagt ze er wonderwel in om het geheel niet te zwaar of te moeilijk te laten worden. Dat komt de leesbaarheid ten goede.
Een warm pleidooi voor wortelen
De auteur eindigt haar boek met een warm pleidooi voor de tuin aan de hand van een beroemd citaat van Voltaire: ‘Il faut cultiver notre jardin’. Een breed pleidooi is het, dat gaat over aanvaarding, over doen wat je kunt, over worteling in onze eigen omgeving en gemeenschap, en over optimisme. Maar ook over het afzweren van de bipolaire wereld waarin we oftewel alleen nog maar somber kunnen zijn – oftewel in ontkenning leven. Dit boek is een fikse aanrader.
