Savooiekool is een sluitkool, doch een wat afwijkende door het gelobde blad. Voor de volledige geschiedschrijving verwijzen we naar de sluitkolen, waar we ook savooiekool noemen. Hier beperken we ons tot wetenswaardigheden die alleen op deze kool betrekking hebben.
Brassica. oleracea var capitata sabauda
Savooiekool, groene kool (Nederland), Wirsing, Wirz, Wirsingkohl, Welschkohl, Savoyerkohl (Duits), Savoy cabbage (Engels), chou de Milan, chou de Avoie, chou cloqué (Frans), cavolo verza, cavolo di Milano, cavolo Lombardo (Italiaans)
De naam verwijst naar het Italiaanse hertogdom Savoye in de Alpen, waartoe Milaan niet behoorde. Doch in Frankrijk heet het chou de Milan. In Italië noemt men deze kool overigens cavolo verza of cavolo di Milano of cavolo Lombardo, waarbij verza het Lombardische woord voor groen is. En Milaan ligt in Lombardije. Gaat men vervolgens over de Alpen dan wordt verza in Zwitserland wirz en in Duitsland wirsing [14].
Volgens Rembert Dodoens zou het in Nederland zijn ontstaan uit zaad van bloemkool. Wellicht bedoelde hij dat het verkeerde zaad uit Italië is ontvangen?
[8] vertelt dat deze kool door zijn hoge gehalte aan mineralen heel gezond is. Maar wanneer deze kool is ontstaan, is een raadsel [9]. Aan de andere kant ook niet heel erg vreemd: de Grieken en Romeinen kenden al koolvormen met bobbelend blad. Maar de groene kool of savooiekool wordt pas in de kruidenboeken van de 16e eeuw en later vermeld. Er wordt hier en daar aangenomen [25] dat het voortkomt uit een kruising van palmkool en een witte kool. Het kan, als je naar het blad kijkt. Maar het kan ook zijn dat beide toevallig op een zeker moment hetzelfde bobbelgen hebben gekregen. Ook de herkomst van palmkool is immers vaag.
In 1570 verschenen de eerste savooiekolen in Engeland, uit Nederland [22].
In Duitsland is het Johann Royer, van Nederlandse komaf, die in 1607 in dienst trad bij de hertog von Braunschweig zu Lüneburg, die in zijn ‘Beschreibung des ganzen fürstlichen Braunschweigischen Gartens zu Hessem’ (1648) de Brassica sabauda crispa noemt.
Volgens [10] kan Plinius met de cumanian-kool de savooiekool of een voorloper ervan hebben bedoeld.
In het XC Capittel van Waare Oeffening der Planten (1672) onderscheidt Abraham Munting, de roode sluitkool (B. capitata rubra) en witte (alba) en de Brasscia capitata virescens Italica crispa, die ‘groene Italiaanschen Sluitkool met kroeze Bladeren heet – ofte Savoische Kool’. (En verderop wordt het Italiaansche Krollekool genoemd.)
Voedingswaarde
Per 100 gram rauwe savooiekool tussen () de waarde voor witte kool:
| calorieën | 27 (25) kcal |
| water | 91 (92,2) gr |
| eiwitten (proteïne) | 2 (1,28) gr |
| vet | 0,1 gr |
| koolhydraten | 6,1 (5,8) gr |
| voedingsvezel | 3,1 (2,5) gr |
| suikers | 2,27 (3,2) gr |
| disachariden | |
| mineralen | Natrium 28 (18) mg; Kalium 230 (170) mg; calcium 35 (40) mg; magnesium 28 (12) mg; fosfor 42 (26) mg; ijzer 0,47 mg; koper 62 (19) µg; zink 270 (180) µg, mangaan 180 (160) µg; selenium 0,9 (0,3) µg |
| Vitaminen: | |
| vitamine A | 50 (5) µg |
| thiamine (B1) | 70 (61) µg |
| riboflavine (B2) | 30 (40) µg |
| niacine (B3) | 0,3 (0,234) mg |
| choline (B4) | 12,3 (–) mg |
| pantotheenzuur (B5) | 187 (212) µg |
| vitamine B6 | 190 (124) µg |
| folaten (totaal – B11/ B9) | 80 (43) µg |
| cobolamines (B12) | 0 |
| ascorbinezuur (C) | 31 (36,6) mg |
| vitamine D | 0 (0) |
| vitamine E (alfa-tocopherol) | 0,17 (0,15) mg |
| Vitamin K (phylloquinone) | 68,8 (76) µg |
| Aminozuren | |
| Lipiden: | |
| Verzadigde vetten | 13 (34) mg |
| Enkelvoudig onverzadigd | 7 (17) mg |
| Meervoudig onverzadigd | 49 (338) mg |
| Cholesterol | 0 (0) |
USDA National Nutrient Database for Standard Reference release 1 april 2019
Literatuur: [1] Wikipedia 12-2021 (NL, DE, FR, DK, EN); [2] Domestication of Brassica oleracea L., Lorenzo Maggioni, 2015; [3] Vegetable brassica’s and relatied crucifers, G.R. Dixon, 2007; [4] The Natural History of Pompeii, Cambridge University Press, 2002; [5] Volkoomen.nl; [6] Kool in Nederland, geschiedenis van teelt en veredeling, WUR CGN, 1992; [7] Transactions of the Horticultural Society of London, vol V, 1824; [8] Haferwurzel und Feuerbohne, Alte Gemüsesorten – neu entdeckt, AT Verlag, 2002; [9] Sturtevant’s Edible Plants of the World; [10] Altdeutsche Gartenflora, R. von Fischer-Benzon, 1894; [11] De introductie van onze cultuurplanten en hun begeleiders van het Neolithicum tot 1500 AD, A.C. Zeven c.s., 1997; [12] Cornucopia; [13] Brassica Vegetables, Roby Jose Ciju; [14] Histoires de Légumes, INRA Paris, 2003; [15] Domestication of Plants in the Old World, Oxford University Press, 2012; [16] Luilekkerland, 2018; [19] Een kleine geschiedenis van de Nederlandse Keuken, 2015; [20] Das Lexikon der alten Gemüsesorten; [21] Ik kan kooken, H.M.S.J. de Holl, 1931; [22] Groentekookboek, Jane Grigson, 1978; [23] The Oxford Companion to Food; [24] Handboek Ecologisch Tuinieren, Velt, 2002; [25] Die Brassica-oleracea-Gruppe, Thomas Gladis & Karl Hammer, 2003; [26] De maaltijd en de keuken in de middeleeuwen, Baudet, 1905;
