Tomatillo

De tomatillo [spreek uit: too-maa-tie-zjoo] lijkt een betrekkelijk nieuw vruchtgewas in Europa, getuige het feit dat in elke taal de naam vrijwel hetzelfde is. Maar dat is niet helemaal waar. (Tomatillo is overigens het Spaanse verkleinwoord voor tomaat)
De tomatillo is een nachtschade, ook al heet ze physalis en geen solanum, zoals de meeste leden van de familie Solanaceae (tomaat, aardappel, paprika en wat dies meer zij). Tomatillo is nauw verwant aan de Kaapse kruisbes (p. peruviana) en lampionplant (p. alkekengi). De eerste krijgt of kreeg u misschien wel eens in een restaurant bij een (grand) dessert – die gele bes met "jasje"- , de laatste wordt als droogbloem toegepast.

Historie

Een vergeten groente, deze vrucht uit de Nieuwe Wereld. Afkomstig uit de hooglanden van Mexico en Midden-Amerika (ze groeien tot op 2600 meter hoogte). Ruim voor de komst van de Spanjaarden werd ze al als voedingsmiddel geteeld door de Maya's enAzteken. Opgravingen in Tehuacán hebben aangetoond dat ze al voor 900 v Chr werd geteeld. De tomatillo werd al snel door de Spanjaarden en Portugezen naar Europa gebracht. En bleek in Spanje met goed resultaat te kunnen worden geteeld. Maar de tomaat kende meer succes en drukte de tomatillo al snel naar de achtergrond. De tomaat was breder toepasbaar en mooier van kleur. De tomatillo werd en wordt vooral nog steeds alleen in combinatie met chilipepers toegepast. Enfin, je zou de tomatillo daardoor met recht een vergeten groente kunnen noemen. Tot eind van de vorige eeuw, toen de Mexicaanse keuken in de VS aan een revival begon. (De film Tortilla soup, Amerikaanse remake van Eat, drink, man, woman is daarvan een voorbeeld.)

In 2001 werden in 29 van de 32 Mexicaanse staten tomatillo's verbouwd.

Tomatillo-hoofdstad van niks

Desalniettemin zeggen enkele bronnen dat El Fornio in Californië de tomatillo hoofdstad van de wereld zou zijn. Deze claim wordt matig – zeg maar gerust: niet – onderbouwd en er is op het Internet niet veel over te vinden. Het is o.i. een grap die dankzij Internet een eigen leven is gaan leiden. Google Maps kent het niet. Niets op Google kent het. Volgens haar website ligt El Fornio ten noorden van Santa Barbara [rechtsonder op het kaartje] en ten zuiden van San Luis Obispo [linksboven]. Enfin, klikt u maar op de kaart en zoek zelf. Het enige dat we op de aangeven plek vinden, is Vandenberg Air Force Base. En Los Alamos, daar waar de atoombom is ontwikkeld. Goed zichtbaar, niets geheim aan, dus waarom zou El Fornio niet te vinden zijn? Tenzij……

Culinair

De tomatillo is integraal onderdeel van de Mexicaanse èn Guatemalteekse keuken. Geen Mexicaans of Guatemalteeks gerecht zonder tomatillo – misschien een beetje overdreven, maar het geeft de rol van de vrucht aan.
De afgeronde, tot 5,5 x 6,5 cm grote bes wordt omhuld door een gedroogd strogeel, papierachtig omhulsel. Een jasje. Deze bes kan rijp groen, geel, roodachtig, blauw of violet van kleur zijn. Ze bevatten veel kleine zaden. Vaak wordt de tomatillo nog in onrijpe toestand geoogst. Dan zijn ze: (a) niet zoet en beter bruikbaar, (b) veelal groen en (c) makkelijker te snijden. 

De hele bes m.u.v. de steelaanzet wordt gebruikt. Gebakken, gekookt en ook rauw in salsa of salades. Het groene resp. gele vruchtvlees is zurig/wrang resp. zoet, aromatisch en kruisbesachtig van smaak. 
Koken: 15-20 minuten tot ze zacht zijn 
Roosteren/grillen: 10-15 minuten op 230^o C, tot ze zacht zijn

Zoals bij de geschiedenis al is aangegeven, is het toepassingsgebied beperkter dan dat van de tomaat. De tomatillo kan in fruitsalades of tot compote worden verwerkt. Bovenaan staat de salsa verde, verder natuurlijk guacamole en andere sauzen en soepen. Vrijwel altijd in combinatie met een rode peper – of tabasco. Het is een uitgekiende smaakbalans: de peper en de tomatillo. Het scherpe van de peper harmonieert met het ietwat zurige van de tomatillo.

Bewaren

Verse tomatillo's, met de jas nog aan, blijven een week op kamertemperatuur en tot twee weken goed in de koelkast. Doe ze daartoe in een papieren zak. Als u de jas uit doet en ze in een plastic zak doet, tot drie weken. 
Tomatillos kunnen ook worden ingevroren, maar wel de jas verwijderen. 
In Mexico en de Verenigde Staten worden tomatillo's ook ingeblikt. 
Een andere manier van bewaren is op een koele, goed doorluchte plaats (kelder met ventilatie). Bewaar ze in de huls (jas). Naar verluidt beschermt die tegen uitdrogen. Èn de natuurlijke waslaag helpt ook (wat niet vreemd is voor een plant die in streken voorkomt waar het vijf maanden droog is). Als de jas begint te schimmelen kunt u deze verwijderen en de tomatillo's in keukenpapier wikkelen. Al met al zouden ze dan wel twee maanden houdbaar zijn. Wij hebben dit nog niet geprobeerd.

Voedingswaarde

Per 100 gram:

Teelt

Sommige rassen groeien laag en breed, tot 60 cm boven de grond, andere worden hoger – tot ca. 1,80 meter. In alle gevallen vertakt de tomatillo zich nogal. Struikachtig.

Plantafstand: de plant groeit "wild" – en dat is ook nog rasafhankelijk. Neem minimaal 40 cm, maximaal 60 cm tussen de planten.

Water: Geef voldoende water, houd de grond vochtig. Mulch desgewenst.

Tip: Om te wild om zich heengroeien tegen te gaan, kan met takken om de tomatilloplant een "kooi" worden gemaakt. Op een gegeven moment de groeipunten hier en daar weghalen.

Bemesting

Bodem & standplaats

Volle zon. Verder niet veeleisend; licht zure tot neutrale aarde is uitstekend. Hier en daar wordt er gewaarschuwd dat de grond goed waterdoorlatend moet zijn i.v.m. kans op wortelrot. (Wij hebben zandgrond en kunnen dus dat aspect niet testen.)

Rassen

Oude rassen:

De rendidora en rendidora mejorada zijn cultivars die meer uniforme vruchten leveren en die zelden of niet hol zijn van binnen. Want dat kan ook.

Zaadteelt

Als bij tomaat.

Ziekten en belagers

Als de tomatillo gaat hangen en haar vruchten komen op de grond, is het een graag geziene prooi voor slacken. Verder is de plant vrij ongevoelig. Bij langdurig vochtig weer gaat ze lijden, maar dat geldt voor meer planten.
Bladhaantjes houden er ook van. Ondanks heftige aanvallen overleeft de plant het wel.