Vogels van Europa

Vogels van Europa is een schitterende vogelgids en nu eens niet met tekeningen maar met foto’s ter herkenning. Het is zeer compleet en gewoonweg prachtig; een fijn en redelijk handzaam opzoekboek. Als veldgids is het misschien wat groot en zwaar uitgevallen.

‘De meest complete fotogids’, zegt de ondertitel. Meest compleet – dat is een feit. Het is samengesteld door vier Britten. Er staan meer dan negenhonderd vogelsoorten in; alle soorten die je redelijkerwijs in Europa kunt tegenkomen. Maar of het nog een gids is? Om zoveel vogels (en foto’s) in een boek te proppen hebben de makers concessies moeten doen aan het veldgids-gehalte. Vergeleken met mijn twintig jaar oude ‘Svensson’ is deze fotogids 1,5 cm breder en hoger, en bijna dubbel zo dik. Het gewicht is er dan ook naar – niet een gids die je nog makkelijk in een handig vakje van je donkergroene vogelaarsvest steekt, zeg maar. Maar misschien gebruikt de moderne vogelaar in het veld tegenwoordig wel vooral zijn telefoon, met een handige app. En dan ‘s avonds terug thuis, of op het vakantieadres, wordt het boek erbij gepakt om de waarneming nader uit te pluizen, en als voorpret voor de volgende sessie. Daar is dit boek dan ook heel goed geschikt voor: praktisch, volledig en met veel aandacht voor detail. Door de foto’s, waarvan de achtergronden behouden zijn (soms wazig gemaakt) zodat vogels in hun natuurlijke omgeving te zien zijn, en het vele gebruik van kleur, oogt de opmaak wat minder rustig en overzichtelijk dan andere veldgidsen. Maar wel mooi. De prijs van € 39,90 is voor zo’n boek eigenlijk een koopje. Of je meer van foto’s houdt of van tekeningen blijft een kwestie van smaak, maar volgens ons is dit boek een hele grote aanrader.

Een fijn en rijk boek

Er bestaan meer fotogidsen over vogels, maar die overstijgen meestal niet het huis-en-tuin niveau. Dat doet dit boek wel. Het is echt bijzonder om zo’n volledige, op basis van foto’s samengestelde vogelgids in handen te hebben. Het verscheen in 2021 in het Engels, en is dan nu vertaald in het Nederlands.
Om te beginnen is het ook gewoon een fijn boek. Robuust papier. Een slappe kaft, dat wel, maar dan wel weer met van die handige uitvouw-naslag-flappen. Waarop je bijvoorbeeld alle gebruikte kleurcodes en afkortingen in een oogopslag kunt terugvinden. En dat is nodig, want het is ook een ontzettend rijk boek. Rijk aan informatie, bedoel ik dan. Een voorbeeld is dat bij alle zangvogels een code (1 t/m 4) is opgenomen voor welke rui-strategie ze volgen. Dat is gedetailleerde, maar soms relevante informatie, omdat het de doorgewinterde vogelaar in staat kan stellen om de leeftijd van een vogel vast te stellen. Bij de meeuwen vinden we weer een andere code: voor het aantal jaren tot volwassenheid. De jeugd kan bij een meeuw wel vier jaar duren, en in die jaren heeft hij een heel ander, rommelig, vlekkerig verenkleed. Om helderheid te scheppen is een dubbele pagina opgenomen met 8 verschillende veel voorkomende grote meeuwen in onvolwassen kledij.

Een ander voorbeeld is dat elke vogelbeschrijving subkopjes G (geluid) en VL (vluchtkenmerken) heeft. Die onderwerpen zijn daardoor dus snel terug te vinden. Bij VL staat bij sommige vogels dan ook nog een stip. Die betekent dat deze vogel een ‘strikt nachtelijke trekvogel‘ is. Tja, daar zou Youp van ‘t Hek misschien iets van vinden. Maar goed, als je overdag een onduidelijke vogel ziet langstrekken, dan weet je dus in elk geval zeker dat het niet deze is (bijvoorbeeld niet de grauwe vliegenvanger). Nuttige extra informatie, die in de praktijk het verschil kan maken.
Tenslotte erg handig: bij elke vogel staan kruisverwijzingen naar vogels die erop lijken, waar dus verwisseling mee mogelijk kan zijn. Met paginanummer, zodat je snel kunt bladeren. Zo vind je bijvoorbeeld bij de zanglijster een verwijzing naar de grote lijster en naar een paar zeldzame Amerikaanse lijsters. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Heerlijk!

Zo Veel Vogels

In dit boek staan 928 vogelsoorten. Dat zijn alle soorten die in Europa (breed genomen: inclusief Turkije, de Kaukasus, en grote delen van Rusland, maar dan wel weer zonder Noord-Afrika, wat veel andere vogelgidsen wel meenemen) zijn waargenomen, minus de uitgestorven Canarische scholekster, de reuzenalk, en de eskimowulp. De dunbekwulp is wel in het boek opgenomen maar helaas is zijn lot onduidelijk. In mijn Svensson gids uit 2003 (waar slechts 730 vogelsoorten in staan) mag hij nog naast de andere wulpen. Maar wel met de omineuze tekst: ‘zeer weinig waarnemingen in laatste jaren en wellicht op de rand van uitsterven‘. In deze nieuwe fotogids is hij verbannen naar de sectie ‘zeldzame steltlopers‘, achterin. Er staat: ‘Zeer zeldz. trekvogel (uitgestorven?).’ Een klein puntje van kritiek, waar ik tegenaan liep toen ik de dunbekwulp wilde opzoeken: die staat alleen in de index onder de W van ‘Wulp, dunbek-.’. En dat geldt voor alle vogels met dubbele namen. Irritant, ik wil de dunbekwulp namelijk ook gewoon onder de D kunnen terugvinden. Blijkbaar wilde men het boek niet nog dikker laten worden en is er nu op een paar pagina’s extra index bezuinigd. Dat is jammer.

Alle soorten die in Europa zijn waargenomen. Dat betekent dat er ook veel dwaalgasten, gevestigde exoten, en ander wonderlijks in de gids staat. Achterin zijn bijna honderd pagina’s daaraan gewijd. Dat is best veel, en is misschien voor de meeste gebruikers niet nodig. Maar het maakt dit boek wel uitermate volledig, en daarmee ook bruikbaar voor de echte fanaat. En als ik even terugdenk aan mijn jonge zelf… ik vond die pagina’s met vreemde vogels het leukst, die zetten aan tot dromen over verre landen. Deze pagina’s zijn overigens door een rode bovenhoek makkelijk herkenbaar.
Tenslotte in het kader van de volledigheid. Bij alle regelmatige broedvogels zijn de ondersoorten opgenomen. Dat leidt bijvoorbeeld bij de kwikstaarten tot zes volle pagina’s. Maar wat ik bijvoorbeeld niet wist is dat er van onze tuinvriend de winterkoning ook maar liefst twaalf ondersoorten bestaan. Vier daarvan hebben het boek ook met een foto gehaald – dan blijkt overigens ook de beperking van foto’s, want die foto’s zijn zodanig verschillend qua belichting, houding en achtergrond dat de verschillen tussen deze vier kleine schatjes niet makkelijk te zien zijn. De tekst geeft in dit geval ook weinig houvast: ‘… alle iets groter, donkerder of grijzer en zwaarder gestreept…‘. Gelukkig was ik toch al niet van plan om naar St. Kilda of de Shetlandeilanden af te reizen om wonderlijke winterkoninkjes te zoeken.

Vergelijken

Er is in dit boek veel werk gemaakt van combinatie-platen, waardoor je verschillende soorten die op elkaar lijken goed kunt vergelijken. We zagen hierboven al de meeuwen in verschillende jaargangen. En de ondersoorten van de kwikstaart. Maar er is meer, veel meer. Bijvoorbeeld: zwanen in de vlucht. Op die plaat is trouwens ook het verschil in formaat goed uit de verf gekomen, wat bij samengestelde foto’s natuurlijk wel wat voeten in de aarde heeft. Bij de kraaiachtigen vind ik dat minder sterk – de raaf lijkt daar naar mijn mening teveel op de kraai, terwijl een raaf echt veel forser is. Maar goed, het boek staat vol met dit soort mooie en praktische vergelijkingsplaten en tabellen, niet alleen van uiterlijkheden (soms in zeer veel detail, zoals de lengte van de vleugelpennen) maar ook van geluiden. Daar zit veel werk en tijd in en het maakt echt verschil. Ook in deze tijden van herkennings-apps maken dit soort dingen een fysiek boek, waarin je heen en weer kunt bladeren en overzicht behoudt, de moeite waard.