Voetprint Cooking

Eten heeft milieuconsequenties. Voedingsmiddelen zijn namelijk in meer of mindere mate geproduceerd en het ene product vergt meer energie dan het andere. Dat vlees een zware belasting vormt, weten we van Marianne Thieme. Maar hoeveel is dat eigenlijk en hoe zit dat nu met de rest?

Het moet mij van het hart: Hoe lang hebben auteur en uitgever nagedacht over de titel? Zo van: Footprint Cooking is wel heel erg Engels voor een Nederlandstalig boek. Dat kan niet. Maar Voetafdruk Kookboek bekt niet – hoewel? – en Koken met Voetafdruk is verwarrend. Ach, weet je, we noemen het Voetprint Cooking. Klinkt lekker trendy en is toch een beetje Nederlands.

Schrijfster Dorien Soons verwerkt in dit boek vragen waar u en wij ook vaak mee zitten. We zijn betrokken en lezen het een en ander; we menen (dus) iets te weten, soms zeggen we iets erover, maar wat weten we nu eigenlijk echt? Wat is wijsheid? Hoe bereid je het best maaltijden met de minste gevolgen voor het milieu. Dorien beperkt zich tot kooldioxide, CO2 – weliswaar lettend op andere aspecten, zoals gentech, bestrijdingsmiddelen e.d. Maar ja, als je echt alles gaat meetellen wordt het een complex geheel.

Kort samengevat
Groot respect voor Soons die o.i. in dit boek op heldere en 'verteerbare' wijze duidelijk maakt hoe je door je eetgedrag aan te passen een minder zware wissel op de aardkloot trekt. Door de andere invalshoek een boek met bijzondere toegevoegde waarde. En bovendien nog honderd leuke recepten. Dus als u meer wilt weten over uw eetgedrag en de milieuconsequenties, dan zou ik dit boek zeker willen aanraden.

Titel	Voetprint Cooking
Van	Dorien Soons
Uitgever	Fontaine Uitgevers
ISBN	978 90 5956 457 2
Verschenen	oktober 2012
Prijs	€ 17,95
Verkrijgbaar bij	Alle boekhandels en indien u online wenst te winkelen, raden we de Libris-webwinkel aan. Dan verdienen de boekhandels zelf ook nog iets.

Voetafdruk van 0,1 kg CO₂

Gelukkig eet niemand een hele koe per dag.
Soons beeldt een gemiddelde Nederlandse maaltijd uit in 21 voetafdrukken. Dus alles wat minder is, is oké. En wat veel minder is, is top! Één voetje staat voor 0,1 kgCO₂eq (een ons, 100 gram, kooldioxide-equivalent) en die eenheid is de omrekeneenheid: alles wordt gevat in eenheden CO₂. Dus bijv. methaan (onderdeel van broeikasgas) is 25 x erger dan CO₂. In het boek zien we methaan dus niet als zodanig terug, het wordt (ook) uitgedrukt in CO₂ – in de equivalenten.

Platweg: 1,6 kWh elektriciteitsverbruik = 1 kg CO₂ = 1 kgCO₂eq. Dagelijks produceert een koe via haar scheten 350 liter methaan (en amoniakgas en CO₂ en meer). Die methaan is qua milieueffect vergelijkbaar met 8750 liter CO₂. Bij 15⁰ C weegt 1 m³ CO₂ 1,9 kg. Dus de dagelijkse methaanproductie van een koe is vergelijkbaar met 16,6 kg CO₂ – dus 16,6 kgCO₂eq. Dat zijn al 166 voetafdrukken voor alleen al het methaan van de koe – en misschien belangrijker, als het gebruikt wordt voor energieopwekking, dit levert 26,5 kWh.

Heldere uiteenzetting

Geen nepvlees, maar gewoon bonen eten

Het is een kookboek met pakweghonderd recepten en een toelichting van 62 pagina's – grofweg een derde van het werk. Soons boek verdient respect, want ze weet deze complexe materie behoorlijk goed uiteen te zetten. En daar horen verwijzingen naar bronnen bij – die nummertjes staan her en der in de tekst, maar de verklaringen hebben wij niet in het boek kunnen terugvinden. Ze staan op de website/blog Voetprint Cooking.

Vleesvervangers

Soons probeert ook andere aspecten dan CO₂ mee te nemen in haar beschouwingen. Waar van toepassing zet ze de punten van voor- en tegenstanders tegen elkaar af. Maar ja, wel/niet biologisch wordt "verdedigd" door dit te staven met de productie van varkensvoer. Tegenstanders van biologisch stellen dat er twee maal zo veel landareaal nodig is om de dieren biologisch te voeren – lijkt mij een lichte vorm van manipulatie. Als je vóór biologisch bent – wie is dat niet? – en gevoelig voor de argumenten van de tegenstanders, dan is er één oplossing: de rode draad van het boek is 'eet zo min mogelijk vlees'. De koeienscheten hebben wij er zelf bij gehaald voor deze recensie, maar in het boek van Soons gaat het ook over de sojateelt – Wat te eten in plaats van vlees?
We leren dat vleesvervangers niet de fraaie milieubesparing opleveren dan we zouden willen. Kortom: kappen met dat nepvlees, gewoon meer bonen eten. Of seitan.

Directe en indirecte energie

CO₂ is vrij direct gerelateerd aan het energieverbruik. Er wordt onderscheid gemaakt tussen directe en indirecte energie. De eerste is voor het bereiden van de maaltijd – dat wordt in het boek niet meegeteld. De tweede (indirecte) is alles wat met de productie te maken heeft: brandstoffen voor verwarming, vervoer, koeling, wassen, snijden, inmaken e.d.

Dit houdt in dat spinazie uit de volle grond een broeikaseffect heeft van 1 kgCO₂eq/kg.

Eigen moestuin eerst

Dus eet u in uw maal 200 gr verse groenten p.p., dan is dat 0,2 kgCO₂eq. Twee voetjes. Wel raar. Wij halen het uit eigen moestuin, dus de indirecte energie is pakweg nul: geen transport, geen verpakking, geen … et cetera, alleen wassen. (Nou ja, indirect zou kunnen zijn: het oogsten, sorteren, verpakken en verzenden van het zaad. Maar wij oogsten veel zaad zelf.)

Voedselcategorieën
Veel, maar niet alle voedselcategorieën passeren kort de revue. Peulvruchten, noten en zaden, paddenstoelen (maar dan alleen champignons en cantharellen), vis, eieren en kaas. Mijn indruk is dat deze tegenover vlees worden geplaatst, want in plaats van de voetafdruk wordt met name de voedingswaarde belicht (eiwitten, vet, vezels, vitaminen en mineralen). Maar ook andere aspecten die met zorg voor de aarde te maken hebben worden benoemd, zoals de keus van de vis aan de hand van de viswijzer – je zal maar een vis met een mini voetafdruk eten en dan blijkt ie uiterst zeldzaam te zijn – of de verklaring van het stempel op de eieren.

Recepten

Je zou haast vergeten dat het een kookboek is. Maar dat is het voor bijna tweederde van de pagina's. Recepten, stuk voor stuk voorzien van een aantal voetjes (altijd veel minder dan de 21), zijn geordend naar hoofd- en bijgerechten. En daarbinnen naar categorie: vleesvervangers, peulvruchten, vis e.d. Niet dat alles dan vleesvervanger of vis is, maar dat is de focus bij dat recept. In de 'hartige notentaart' zitten champignons, maar het valt wel onder 'noten'.

Wij eten niet vaak vlees bij de hoofdmaaltijd. Misschien vier à vijf keer per maand. Gisteravond aten wij – met vijf personen – chili concarne: gedroogde kidneybonen weken en koken, tomaat (uit onze kas is op, nu uit blik), paprika (de laatste uit onze koude kas), spaanse peper (uit onze kas), ui (eigen teelt), knoflook (eigen teelt), kruiderij en… 200 gram rundergehakt (dus 40 gr p.p.). Dit alles voor vijf personen. En dan denk ik: het rundergehakt is van de blaarkoppen van Veld & Beek, die bij ons achter in de Wolfhezer Heide en bossen lopen. Het is een zeldzaam ras, de koeien doen aan natuurbeheer, en Veld & Beek is ook nog eens Demeter-gecertificeerd. Dat is toch goed vlees? Wat vind jij, Dorien?

Links
Voetprint Cooking (Dorien haar zeer informatieve website/blog)
Global Footprint Network
Blonk Milieuadvies / Blonk Consultants (daar wordt in het boek vaak aan gerefereerd)