Op zoek naar het niet meer in de regulier handel verkrijgbare "Kulinarische Geheimnisse aus Rügener Töpfen" stuitten we op Uncommon Vegetables – How to Grow and How to Cook. Een boek uit 1943, waaruit niet alleen blijkt dat Nederland de export van bruine bonen stopzette, maar dat vooral duidelijk maakt waar we vandaag de dag staan in onze acceptatie van groenten.
In tegenstelling tot zo ongeveer heel West-Europa is Groot-Brittannië tijdens WOII niet bezet geweest. Het heeft weliswaar geleden onder bombardementen en vele jonge mannen als soldaat voor ons verloren, maar Uncommon Vegetables ademt ook vrijheid. Een dergelijk boek zou in Nederland niet in 1943 zijn uitgegeven. Hier werd in 1941 een crisisboekje Kweekt zelf Groente uitgegeven door Kosmos. De eerste regels van de inleiding: "Voedselschaarste! Duurte van levensmiddelen! Distributie! Het zijn klanken die wij thans dagelijks horen; het zijn feiten die ons bij iedere maaltijd weer de tijden van nood doen beseffen." Hoe anders was het aan de andere kant van de Noordzee.
50% is ingeburgerd
Het leuke aan Uncommon Vegetables is dat het toont dat circa de helft van de toentertijd ongebruikelijke groenten nu redelijk normaal is. In het boek staan nog geen courgettes, maar wel talloze pompoenen, bonen – o.a. soja -, uirassen, enzovoorts (zie het overzicht aan het einde van dit artikel).
Je vraagt je af wat de mens toen at. Welnu: pastinaak, aardappel, witte kool, sla, spinazie, tuinbonen, wortels, andijvie, koolraap, enzovoorts. Heel gewone groenten.
Vergeten of bijzonder groenten
De meeste genoemde ongewone groenten hebben vandaag de dag de status van Vergeten Groente. Maar als ze toen al ongewoon waren, is het nog maar de vraag in hoeverre ze vandaag de dag werkelijk vergeten groenten mogen heten. Of worden ze nu alleen maar zo genoemd om de bijzonderheid te benadrukken c.q. verkoopcijfers van zaad- en groentehandelaren te stimuleren. Waarmee we overigens niets af willen doen aan de smaak en kwaliteit.
Recepten
De recepten die bij de diverse groenten worden gegeven zijn eenvoudig, maar zeker van deze tijd. Wat dacht u namelijk van gebakken plakken aubergine? Of een heerlijke puree van knolselderij? Over rode kool is de auteur heel duidelijk. "Red cabbage is unique and curiously enough bears little resemblande to that of the green cabbages. [….] Neverboil a red cabbage. Horrible!"
De crosne heet Chinese artichoke, vermoedelijk naar analogie aan de Jerusalem artichoke (of: aardpeer of topinamboer). Crosne is rond 1890 in Europa aangekomen, door monsieur Pailleux, die in Crosne (Frankrijk) woonde. Hij had het van een arts van de Russische ambassade. Crosnes kook of stoom je. Frituren kan ook. Aldus dit boekje.
Aspergekool
Dit voorjaar kreeg ik zaad van de HSL (Hertiage Seed Library), een subclub van Garden Organic. Ik zaaide het en er onstonden forse kolen. Het grote losse blad heb ik een paar maal gebruikt voor recepten met gevulde koolbladeren. Verder wist ik weinig of onvoldoende van deze plant. Ja, dat je eigenlijk de jonge scheuten moet oogsten.
"This affords some of the most delicate and delicious greens in late spring and early summer" staat in Uncommon Vegetables. En: "Never transplant this kale. Sow early juni in permanent position [….]" Jammer. Mijn aspergekool gaat er uit. Ze zit in het koolbed dat rouleert conform hetwisselteeltschema. Al doende en miskleunend leert men.
(Het doet wat denken aan Eeuwig Moes, behalve dat dat een kool is die zich niet door zaad laat vermeerderen.)
Geen bruine bonen voor de vijand
Opmerkelijk is de tekst bij de Brown Dutch bean. Onze bruine boon is een struikboon. "On the outbreak of war the Dutch Government forbade the export of this bean on account of its high nutritive value. Before the war few people in this country [Groot-Brittannië] took the trouble tot grow haricots for the sake of the ripe seeds, for Unlimited quantities could be bought very cheaply."
We zien (a) dat men in Nederland de boon niet voor de peul maar voor het zaad (de bonen) liet doorgroeien en (b) dat er voor WOII kennelijk heel veel naar Engeland werd geëxporteerd. Dat de Nederlandse regering de export aan het begin van de oorlog verbood, klinkt raar. Eigen volk eerst? Of doelt de schrijver hier toch op de Duitsgezinde regering die we na mei 1940 hadden en dat de Britten – de vijand – absoluut niet met onze bruine bonen mochten worden gevoed? Feit is dat de Britten tot dat moment zelf geen bruine bonen teelden. Eenuncommon vegetable. Toen.
Overzicht van uncommon vegetables en hun status anno 2008.
|
aardperen |
|
verg. groente |
|
artisjok |
ingeburgerd? |
tja |
|
aspergekool |
|
verg. groente |
|
aubergine |
ingeburgerd |
|
|
bleekselderij |
ingeburgerd |
|
|
brave hendrik |
|
verg. groente |
|
broccoli |
ingeburgerd |
|
|
chili pepers |
ingeburgerd |
|
|
haverwortel |
|
verg. groente |
|
kardoen |
|
verg. groente |
|
knoflook |
ingeburgerd |
|
|
knolselderij |
ingeburgerd |
verg. groente |
|
koolrabi |
tja |
|
|
melde |
|
verg. groente |
|
Nw-Zeelandse spinazie |
|
verg. groente |
|
okra |
tja |
|
|
paprika |
ingeburgerd |
|
|
peultjes |
ingeburgerd |
|
|
rammenas |
|
verg. groente |
|
rode kool |
ingeburgerd |
|
|
schorseneer |
|
verg. groente |
|
snijbiet (zilversteel) |
|
verg. groente |
|
suikermaïs |
ingeburgerd |
|
|
veldsla |
ingeburgerd |
|
|
venkel |
ingeburgerd |
|
|
witlof |
ingeburgerd |
|
|
zuring |
|
verg. groente |
|
|
|
|
|
diverse bonen |
|
|
|
diverse uien |
|
|
|
diverse pompoenen |
|
|
