Uit Ecuador brachten we gedroogd blad van wayusa (guayusa) mee. De Kichwa’s vertelden ons dat thee die ervan werd getrokken gezond is en een stimulerende werking heeft.
Nu we een zestal dagen terug zijn en iedere ochtend een pot thee van wayusa zetten, wordt het tijd om de beweringen na te trekken.
De Engelstalige Wikipedia zegt dat wayusa de Kichwa benaming voor de plant is, en zij schrijven het als guayusa. Kniesoren[i]. Het gebied waar de plant van oorsprong en bovendien het meest (98%) voorkomt is de Napo-vallei van Ecuador. Wij waren daar en kochten onze streng gedroogde bladeren. (Op de foto staan mrs. M en daarachter Luis Leon van Kuná chocolades.)
Aangetoonde gezondheidsclaims
Ilex guayusa is de Latijnse naam en dat betekent dat het botanisch gezien ergens familie van onze hulst is. Wayusa is een van de vier bekende ilex‘en die cafeïne bevat. Zeer veel cafeïne; het hoogste gehalte van alle planten (gemeten in droog gewicht). Dat is deel één van de stimulerende werking. Verder bevat het theobromine, dat ook in chocolade voorkomt en dat eveneens stimuleert. Dat is deel twee van de stimulerende werking.
Wayusa is beter dan groene thee
Uit wetenschappelijk onderzoek bleek dat wayusa een gunstig effect heeft op diabetes type 1. Het haalt het bloedsuikergehalte omlaag. Getest bij dieren. Of dat bij mensen zo is, is onduidelijk.
Een beetje geschiedenis
De oudste aanwijzingen voor wayusa dateren uit 1682/1683. De jezuïet Juan Lorenzo Lucero maakt een excursie naar de bron van de Rio Santiago[ii], een zijarm van de Rio Marañon. Hier wonen de Jívaro indianen. Juan rapporteert aan de bestuurder van Peru en beschrijft hoe de indianen een drank genaamd guayusa drinken, ‘van blad dat op laurier lijkt. Zodoende waren ze in staat wakker te blijven gedurende vele nachten zonder het bewustzijn te verliezen’. Dat was uit vrees voor vijanden.
De jezuïeten begonnen een handeltje in wayusa. Vanuit de missieposten werd het naar Quito gebracht. Onder andere als middel tegen geslachtsziekten. In 1738 schrijft de Italiaanse missionaris Pablo Maroni, die acht jaar bij de Maynas indianen verbleef, over ziekten bij de bosbewoners. Hij en de missionarissen gebruiken wayusa om de mensen op te kalefateren[iii]. In 1766 werden de jezuïeten uit Ecuador gezet. Toen stortte de markt voor deze bladeren in.[iv] Eigenlijk tot vandaag de dag. Behalve in de binnenlanden van Ecuador.Vagere claims
Laten we beginnen met de vitaminen en mineralen: er worden belangrijke hoeveelheden vitamine C en D aan wayusa toegeschreven alsmede mineralen als kalium, magnesium, zink, calcium (kalk dus) en chroom. De Kichwa’s zeggen dat je na het drinken van wayusa in je droom ziet of de komende jacht succesvol zal zijn. Daar hebben we in de Lage Landen niet veel aan, vrees ik.Voorts zou het een afrodisiacum zijn. Dat kunnen we beamen noch ontkennen.
Het is ziektewerend, sterkt de lever en regelt de menstruatie. Ziektewerend kan, volgens bepaalde bronnen zit er theofylline in, dat echter met name op de luchtwegen werkt.
Het verlicht hoofdpijn, zou bewezen helpen bij prostaatproblemen
De boom
De plant/boom/heester wordt 6 tot 30 meter hoog. De bladeren zijn een centimeter of zeven lang. De ilex guayusa komt van origine voor langs de Napo-rivier in Ecuador, maar ook wel in de buurlanden.
De thee
In Archidona dronken we tijdens de lunch met de Kichwa’s van de coöperatie Asociación Wiñak koude, gezoete wayusa. Vele bekers. Het smaakte uitstekend. Desalniettemin moesten we ‘s avonds rond zessen al gewoon gapen en sliepen we die nacht als een roos.
[i] Vermoedelijk komt guayusa uit het Spaans, dat natuurlijk als Romaanse taal aan het Frans verwant is. De ‘gu’ aan het begin van veel Franse woorden is in andere talen vervangen door de ‘w’. Vergelijk Guillaume en Willem. Of guèpe en wesp.
[ii]< Het ligt in omstreden gebied. Ecuador en Peru hebben daar rond 1995-1998 nog strijd gevoerd.
[iii] Economic Botany, oktober-december 1968, volume 22, nummer 4, pagina 311-316
[iv] Bron: Botanical Museum Leaflets, mei-juni 1979
