Kerst is een feest. Het feest van eten. De herdenking van de geboorte van Jezus en het spoor van gevolgen daarvan, dat zich tweeduizend en zeven jaar lang nadien door de akkers van de geschiedenis heeft getrokken, staat met steeds groter wordende afstand op plan twee. De vrijdagse boekenbijlage van NRC Handelsblad was vrijwel geheel gewijd aan eten in boeken, of beter: eetboeken. En de maandag voor kerst werd er in een uitgebreid artikel ingegaan op de stijgende vraag naar wild: het enig echte scharrelvlees. Nog wel, hoewel ook hier al het sjoemelen met begrippen dreigt: grote ranches waar voorheen-wilde-dieren worden gehouden en tamme konijnen die misschien toch ook 'gefokt wild' genoemd mogen worden? Als de EU de burgers aller verenigde landen haar bestaanszin op enigerlei wijze duidelijk wil laten blijken, dan moet ze nu eens op tijd ingrijpen om begripsvervaging te voorkomen. En wel voor Kerst 2008.
verMichelinisering
De boekenbijlage is voor de ware gourmet uitermate vermakelijk en verhelderend. Het lijkt alsof er steeds meer boeken over ons eten worden geschreven. Met de stijgende omzet aan kookboeken, stijgt kennelijk ook de behoefte van een deel van de kokers om de achtergronden te leren kennen. Het succes van het in 2007 verschenen Cook & Chemist is daar een fraai voorbeeld van.
Arnold Heumakers stoort zich aan de vermichelinisering. Zeg maar: de verWildering van het restaurantwezen. Opgefokt door de sterrenjacht doen koks van de kleinste restaurants hun uiterste best om de maaltijd met gevoel voor kunst samen te stellen en te presenteren. Biefstuk met bessensap op vierkante borden. "Het voedsel is niet meer te eten," schrijft Heumakers en "in mijn gastronomische onschuld heb ik de zotste en smerigste combinaties te lijf moeten gaan."
Gastronomische onschuld
Wassen wij allen niet onze handen in gastronomische onschuld? Onder de titel 'Een kater in Luilekkerland' behandelt Maartje Somers drie boeken ineens. De eerste helft van haar stuk leest als een bevlogen geschreven pamflet tegen onze verworden voedselproductie, de tweede helft is wat je van een boekenrecensie mag verwachten. In PIG 05049 1:1 volgt Christien Meindertsma een geslacht varken. Ze fotografeert alles: het beest eindigt in 185 producten. Eigenlijk wil je het niet weten – en toch ook weer wel: varkens in varkensvoer, proteïne uit varken in brood – in de krant overgenomen foto's tonen o.a. pudding, pils, tandvullingen, een wandcontactdoos, drop, een lucifer. Je kunt het zo gek niet verzinnen: tot en met het gebruik van het bottenas in een Chinees porseleinen hertje.
Somers zet dit boek naast het werk van Michael Pollan, die in The Omnivore's Dilemma de precieze herkomst van drie maaltijden traceert. Het klopt niet. Schizofrenie, noemt Somers het. Aan de ene kant omhelzen we de TV-koks en verslinden we kooktijdschriften, aan de ander kant kopen we ons gek aan industriële producten en al dan niet geheel kant-en-klaar maaltijden.
En de industrie doet haar best dit op 'natuurlijke' wijze aan de man te brengen. "Eet meer kleur," is de nieuwe slogan van Knorr. En dan zijn we verbaasd over allerlei allergieën, ADHD en overgewicht. Maarten 't Hart plaatst daar zijn boek Het Dovenmansorendieet tegenover. Afzetten tegen Sonja Bakkeren. Hij wijst feilloos en op geheel eigen wijze op de nadelige en positieve effecten die diverse voedingsmiddelen kunnen teweegbrengen. Van Earl Grey-thee krijg je boezemfibrillatie. Zilvervliesrijst is beduidend gezonder dan witte rijst, omdat er vitamine B1 in zit. En taugé is heel goed voor de mens. Varkensvlees is niet voor niets verboden in de Bijbel en de Koran. Er kunnen trichinen in zitten: piepkleine wormpjes die het lichaam langzaam van binnenuit vermorzelen met de dood als gevolg. In de VS wordt varkensvlees er nauwelijks op gekeurd, in Nederland wel. Onbegrijpelijk dat de Christenen dit verbod uit de bijbel negeren, zegt Van 't Hart. Hij schat dat in Nederland zo'n twee procent van de mensen besmet is, in het Christelijke Verenigde Staten (uiteraard) veel meer. Daar moeten we het mee doen.
Eetvervreemding
Eten is toch genieten? "Genieten van eten? Daar doen we niet aan," zegt't Hart. Eten is in de eerste plaats in leven blijven. En daarna komt de smaak. 5000 Jaaar ontwikkeling ervan wordt beschreven in Food – The History of Taste. En dan natuurlijk Sus Domesticus, dat geheel indruist tegen 't Harts Bijbelopvatting.
Het is een boek waarin het varken foto voor foto wordt geslacht en verwerkt, tot aan het zelf maken van bloedworst. "Een volwaardig doe-het-zelf-boek voor de fijnproever die op zoek is naar het ultieme varkenslapje," schrijft de recensent. En: "Wie het overvloedig geïllustreerde Food uit heeft, is vervallen in uitersten." Eetvervreemding, schrijft Somers ergens in haar stuk. Ja, misschien is dat wel zo. Misschien willen onze smaakpapillen telkens op andere wijze worden geprikkeld. En daarom is het zo leuk dat in de bijlage ook het verhaal uit 1936 'Een bladzijde uit het dagboek van een arts' van Belcampo is afgedrukt: Geen enkele genieting op aarde is te vergelijken met het eten van je eigen vlees. Het gaat over een man die zichzelf opeet. Ik weet niet of de redactie van de boekenbijlage het heeft beseft, maar er schuilt een macabere kerstboodschap met een dubbele moraal in.
PS Wie de film Soylent Green kent, weet wat in 2022 het voedsel voor het volk is.
