Boer doet leven

Hoopgevend en enthousiasmerend, dat is dit boek. Twintig verschillende voorbeelden van boeren en tuinders die gewoon iedere dag laten zien dat het anders kan, passeren de revue. Beter, schoner, socialer, natuurvriendelijker. Caspar Janssen en Jantien de Boer schreven uitgebreide portretten, beiden staan garant voor kwaliteit en kennis van de materie. Een en ander ondersteund door prachtig fotowerk.

Het initiatief voor ‘Boer doet leven’ is van Berno Strootman. Hij bekleedde tussen 2016 en 2020 de functie van Rijksadviseur voor het Landschap. Hij schrijft in het voorwoord dat hij in dit boek wil laten zien hoe de landbouw en het landschap er in de toekomst uit kunnen zien. En dat ze dus al bestaan. Weliswaar vertegenwoordigen de boeren in dit boek een minderheid, maar het zijn vernieuwers, soms ook pioniers die veel zelf hebben moeten uitzoeken. Het zijn stuk voor stuk mensen die dat ook durven aangaan, die er de energie voor hebben en zich erin vastbijten. Ze zijn allen heel verschillend en werken vanuit verschillende overtuigingen, maar dat is nu juist zo waardevol. Want het laat zien dat er niet slechts één juiste weg is.

Trouwens, ook ‘onze’ boerderij Veld en Beek in Doorwerth, huisleverancier van heerlijke zuivelproducten bij MergenMetz, is opgenomen in ‘Boer doet leven’. (We hebben Jan Wieringa bij het kalf daarom als thumbnail voor dit artikel gekozen.) Volkomen terecht natuurlijk. Een prachtig bedrijf, zoals eigenlijk alle bedrijven in het boek prachtig zijn. En er zijn natuurlijk nog veel meer van zulke prachtige bedrijven. Alleen al hier in de omgeving; ik denk bijvoorbeeld aan boerderij De Groote Voort in Lunteren van de fantastische Remeker kaas (ook huisleverancier) en aan de Horsterhof in Duiven (tot voor kort huisleverancier van biologische groenten bij de nieuwe bewoners van MergenMetz, die nu lekker uit eigen tuin kunnen gaan oogsten). Of De Ommuurde Tuin in Renkum. Maar die pasten jammer genoeg niet allemaal in het boek.

Landschapsboeren

Wat is een landschapsboer? Dat kun je je afvragen. Een boer, die “‘… voedsel produceert, maar tegelijkertijd ook bijdraagt aan een aantrekkelijk, rijk, biodivers en toegankelijk landschap en waarin aandacht is voor erfgoed, schoonheid en voor de mensen die erin wonen, leven en werken. Dit alles uitgaande van natuurlijke processen en een gezonde bodem.” Aldus Berno Strootman.
Zo’n boer is dus ook meteen een natuurboer. En een kringloop-boer.
Het beestje moet een naam hebben, maar eigenlijk maakt het niet zoveel uit. De boeren en tuinders uit het boek doen het ook allemaal op hun eigen manier en met eigen beweegredenen. Soms met het landschap als uitgangspunt, maar veel vaker niet. Er is bijvoorbeeld een boer die het vooral om de vogels gaat. En een om de toekomst van zijn kinderen. Een om het behoud van de schepping. En een om een beter leven voor zijn dieren. Een om meer en beter contact met zijn klanten. Een om gezonder leven “We aten zelf andere dingen dan die we produceerden, dat wilden we niet meer”. En een om met zijn gezin een beter inkomen te genereren.
Zoveel boeren, zoveel redenen om het anders te willen doen.
Het is mooi om te zien (te lezen) dat degenen die het dan ook werkelijk anders gaan doen, daar ook heel blij mee zijn. Het voelt voor hen als een opluchting, lijkt het bijna.

Worsteling

Maar dat is natuurlijk niet het hele verhaal. Ja, ze zijn allemaal heel blij met hoe het gaat. De melkveehouder, de akkerbouwer, de wijnboer, de pluktuinder. Ze genieten van het terugkeren van leven in de bodem, in het gras, in de lucht. Zien het landschap van vorige generaties, waar ze trots op zijn. Ze zijn opgelucht dat ze geen gifstoffen en antibiotica meer te hoeven gebruiken; dat voelde eigenlijk al nooit goed. Ze zijn blij met de mooie contacten die ze hebben opgebouwd in een meer kleinschalig, lokaal georiënteerde bedrijfsvoering. Met betrokken klanten, werknemers en vrijwilligers. Met positieve reacties in plaats van altijd maar negatieve. De kosten zijn bijna altijd lager, de inkomsten soms goed – maar, en daar wringt de schoen, die inkomsten laten soms ook nog wel wat te wensen over.

Tegen de stroom in

Sowieso hebben veel van de boeren in het boek de ervaring dat ze nogal tegen de stroom in moesten zwemmen om te komen waar ze nu staan. Andere boeren in de buurt vinden hun nieuwe stijl rommelig, of zijn bang voor verspreiding van onkruid – bestaat dat? [MM] – of plagen. De bank – die komt meerdere keren voorbij – kent alleen maar ‘meer, meer, meer’, en als een boer dan minder wil (minder koeien bijvoorbeeld) dan stuit dat soms op een muur van onbegrip. En dan is er nog de directe omgeving – vaak familie – die de verandering vreest. Interessant in dat verband is dat een behoorlijk aantal boeren uit ‘Boer doet leven’ oorspronkelijk geen boer waren. Het zijn dus ‘nieuwe’ boeren, die niet worden gehinderd door lastige bagage, waaronder al die dingen die je in het landbouwonderwijs geleerd hebt. Stuk voor stuk werden ze in de omslag gedreven door hun eigen redenen, die belangrijk genoeg waren om door te zetten, om het helemaal anders te willen doen. Veelal begon het klein, en kwam van het een het ander. Creativiteit stroomt.

Goed voorbeeld doet goed volgen! Volgt!

Het meest terugkerende thema bij deze twintig geïnterviewde boeren is, naast hun grote genieten van de verbeterde natuur- en landschapswaarden op hun bedrijf, een teruggekeerd gevoel van autonomie. Van vakmanschap, enthousiasme, trots. Die gevoelens zitten ontzettend sterk in de verhalen verweven. Dat is geweldig, want het gaat hier om mensen, om ondernemers, die houden van wat ze doen en dat dan ook met hart en ziel. En nu – nu ze het anders zijn gaan doen – past wat ze doen en hoe ze het doen weer helemaal bij henzelf. Ze genieten daarvan. Ze voelen dat de weg die ze ingeslagen zijn, de juiste weg is, al is het misschien niet de makkelijkste.

Juist daarom is dit zo’n belangrijk boek. Deze pioniers, die heus niet allemaal roomser zijn dan de paus en die vaak met vallen en opstaan gekomen zijn waar ze nu zijn, kunnen de voorhoede zijn. De voorhoede van een veel grotere beweging. Ze laten zien dat het kan. En goed voorbeeld doet goed volgen.