Onno Gerritse maakte een documentaire over Remeker, de boerderij van Irene en Jan Dirk van der Voort. Een prachtige documentaire die duidelijk maakt hoe weinig wij, in onze agro-industriële wereld, nog van de natuur begrijpen.
We waren al eerder uitgenodigd, doch verhinderd. Nu kwam het er van. In het Witte Kerkje van de NPB in Lunteren, op zondagochtend om 10:30 uur, film. Na het lezen van Knielen op een Bed Violen hadden we dat niet voor mogelijk gehouden. Maar Jan Dirk zei dat zelfs in Lunteren dit soort dingen mogelijk zijn.
Deze documentaire moet o.i. in filmhuizen en politieke cafés worden vertoond. Want niet voor niets won Remeker Puur afgelopen week de titel Beste Belegen Kaas van Nederland.
Stront houdt ons de spiegel voor
De film begint met de volgende scène: een koe poept. Flats! Daar ligt een verse, mooie ouderwets dikke vlaai[i] in het gras.
Jan Dirk schept er met de hand uit en zegt: "Dit is de spiegel van de koe." Oftewel: aan de poep kan je zien of de koe zich goed voelt. Hij laat het de mensen, die om hem heen in de wei staan, de poep ruiken en bekijken. Not everyone's cup of thee.
Tijdens en ook na het zien van de documentaire zijn we ontroerd, verwonderd en boos. Dat laatste treft de agro-industriële machten en krachten die in de maatschappij spelen. Want als er één ding duidelijk wordt, is dat we (lees: de grote massa) compleet vervreemd zijn van de natuur. Irene en Jan Dirk hebben jaren geleden het roer 180 graden omgegooid naar 100% biologisch en antibiotica-vrij: met vallen en opstaan en frustratie hebben ze de natuurlijke weg gevonden. En met succes. Er zijn pakweg 17.000 veehouders in Nederland, 325 biologisch, iets van 13 antibiotica-vrij en 1 maakt rauwmelkse kaas. Zij. De Van der Voorts. Remeker.
Antibiotica helpt niet
Met antibiotica zijn de dieren niet in balans.
Twee dingen lijken belangrijk:
– koeien met hoorns en
– natuurlijke graslanden.
Dat laatste betekent kruiden. Grappig en tegelijk treurig is als Jan Dirk in de documentaire aan een groep jonge boeren vraagt wat dit is (hij houdt een paardenbloem met wortel en al omhoog). De jongelui antwoorden dat het een paardenbloem is, dat dat onkruid is en dat ze dat bestrijden omdat het de plek van gras inneemt. Fout. Paardenbloemen halen van diep uit de grond mineralen en voedingsstoffen naar boven. Dat is een vorm van natuurlijke bemesting. (Klaver bindt stikstof en ga zo maar door.) De camera beweegt over een rijk veld met – uiteraard – gras en vooral allerlei andere kruidachtige gewassen. Kunstmest, NPK (stikstof, fosfor, kalium), mag misschien goed zijn voor het gras, maar het verarmt de aarde.
Irene en Jan Dirk hebben hun omslag gemaakt na het inzicht dat antibiotica niet helpt. Je kunt de koeien wel bij een kwaal een spuit geven, maar de oorzaak is niet weggenomen – de melk mag bovendien de eerste zes weken worden weggekieperd.
Met antibiotica zijn de dieren niet in balans.
Blij, blij, blij met hoorns
Hun kijk op koeien is veranderd toen ze stopten met antibiotica. Natuurlijk is het een queeste geweest om uit te zoeken op welke wijze de koeien zich wel senang voelen. En dat is, wonder o wonder, de meest natuurlijke weg.
"Blije koe, blije boer, blije consument. Dat is de nieuwe kringloop," zegt Jan Dirk ergens in de film. Het blijkt dat de hoorns van de koeien een functie vervullen bij de stofwisseling. Tijdens het herkauwen worden ze erg warm – dat betekent dat ze èrgens voor worden gebruikt. Het reservoir voor de nodige mineralen. De koeien bij Remeker hebben hoorns.
Kruiden
De natuur geeft ons zo veel.
De natuur geeft ons zo veel. Tijdens de omschakeling naar puur natuur bleken kalfjes kwetsbaar voor ziekten, m.n. rota; 30% tot 50% van hen stierf. De oplossing werd gevonden in kruiden. Een Duitse kruiden"dokter" Hubert bracht redding. Hij heeft een kruidenmengsel waardoor de koeien èn hun kalveren gezond zijn en blijven.
En dat is de natuurlijke weg: vroeger kon een koe overal zijn kruiden eten, de rijke weide, heidevelden, bosgronden, noem maar op. Dat is nu niet meer. Hoewel de weiden van Remeker behoorlijk rijk begroeid zijn. De hoorns van de koeien reguleren de stofwisseling. Als boeren die amputeren, zoals in de reguliere veehouderij, dan zijn de koeien per definitie in onbalans.
Het is allemaal zo logisch. Maar waarom doen we dat dan niet?
Het is allemaal zo logisch. Maar waarom doen we dat dan niet? Waarom zijn het maar een of twee boeren in Nederland? Omdat de anderen gevangen zitten in het web van de agro-industrie met productieverplichtingen en torenhoge leningen bij de bank. Dat is een excuus. Maar als iemand het echt wil, laat die dan Irene en Jan Dirk als voorbeeld nemen.
Waldorf en Statler
Leuk en bespiegelend is hoe de vader van Jan Dirk (Peter) samen met een vriend het bedrijf van zijn zoon en schoondochter bespreekt. Als de twee oude mannen (Waldorf en Statler) uit de Muppetshow zijn ze als intermezzo in de documentaire verwerkt. Ze kijken terug op hoe zij het deden en bewonderen de lef van Irene en Jan Dirk; de risico's die ze nemen. "Ze hebben voor 90% gelijk, maar 10% is wat zweverig," lacht opa Van der Voort, doelend op de communicatie die Jan Dirk en Irene met de koeien menen te hebben.
Onno Gerritse filmde en monteerde
Onno Gerritse maakte de documentaire helemaal zelf. Enerzijds omdat de fondsen hem ontbraken, anderzijds omdat hij vond dat het verhaal moet worden verteld. Het is een prachtfilm geworden met mooie beelden en mooie muziek. Humor, informatie en ook leed wisselen elkaar af. Onno heeft meer documentaires gemaakt, voor bedrijven en andere organisaties en voor de omroep. In dit plan zag de omroep niets – nou, hij is VPRO-waardig, zoals iemand uit het publiek na afloop zei.
