Leestijd: 5 minuten
Inhoudsopgave
Van 11 oktober 2025 tot 29 maart 2026 is in het Centraal Museum een bijzondere tentoonstelling te zien over hoe de relatie tussen mens en natuur door de eeuwen heen is en is geweest.
Soms probeerden jullie mij vast te leggen, te bezitten, te ordenen.
Maar mijn betekenis, laat zich niet vangen in lijnen.
Toch vertellen de tekeningen mijn verhaal. En dat van ons samen.
Over hoe jullie mij zagen en vandaag de dag zien.
Over hoe ik verander. En over hoe wij samen kunnen leven.
Getekend, de Natuur.
“De natuur is niet in hokjes te vangen,” zegt Jan Velema altijd als we tijdens ons werk weer eens op iets verrassends stuiten. En zo is het. En zonder natuur, geen leven.
Thema’s
In deze tentoonstelling wordt onze relatie met de natuur in diverse thema’s gepresenteerd, zoals de dood, macht, orde, luxe maar ook natuurgeweld. En kunst is daarbij leidend: we zien oude werken gecombineerd met meer hedendaagse. In grote brede vitrines liggen talloze kleinere etsen en houtskoolprenten.
Doordat vele thema’s worden vermeld, lijkt de tentoonstelling wel wat op een schatkist met juwelen van uiteenlopende aard. Maar als je voor ogen houdt dat het gaat om de mens in haar relatie met de natuur, dan is het ook duidelijk dat die relatie zeer diverse grondslagen kent. Soms mooi en goed, soms beangstigend. En dat besef blijkt te beklijven als je later weer buiten staat. Het is een boeiende tentoonstelling. We pikken er een aantal dingen uit.
Van sommige foto’s hebben we betere afbeeldingen gevonden op Wikimedia Commons.
Angst en dood
De tentoonstelling begint met ‘de dood’. We zien hele mooie schilderijen van overleden kinderen en moraliserende prenten en afbeeldingen die onze angsten moeten uitbeelden.
Links: verbeelding van de gevaren in een mensenleven. Twee ratten knagen aan de boomstam. Op de grond bedreigen een beer en slangen de man. Hij dreigt uit appelboom te vallen in een vuur, met daarin een draak.
Nadat we hiervan bekomen zijn, blijkt de mens ook goed te kunnen doen en fraaie tuinen aan te leggen.
Beheersen en beheren
Wij, mensen, zijn gewone levende wezens, net als andere dieren en planten. We vergeten vaak respectvol, gelijkwaardig met de ons omringende natuur om te gaan. Hoewel ons de liefde voor de natuur al vroeg wordt bijgebracht, op de basisschool en/of door onze ouders, behandelen we het vaak afstandelijk. De mens beheerst en beheert.
Nahomí Pérez
Zeker tweeënhalf meter lang is het doek van de Colombiaanse kunstenaar Nahomí Pérez. Het heet ‘El ruido del hombre #4’ (het geraas van de mens, lijkt de beste vertaling). Het is een vrij recent doek (2023) en gemaakt met houtskool, rood krijt en borduurwerk. Als je er op enige afstand langs loopt, zie je het niet. Maar geborduurde dieren lijken uit de boomtoppen te vallen. We geven de vogel. Zoek zelf de andere dieren (er zijn er nog veel meer dan we hebben gefotografeerd).
De luxe van Van Mollem
Laten we nu altijd gedacht hebben dat de zijde-industrie iets van de warmere streken is. In de Drôme in Frankrijk, bijvoorbeeld, was zijde belangrijk. Maar in Nederland?
Op het schilderij zien we links, David van Mollem (1670-1746) zittend op een zijdebaal en schoonzoon Jacob Sydervelt met familie. De jongen wijst naar een zijderups.
Het Huis Zijdebalen, langs de Vecht was landgoed met daar ook de fabriek van Van Mollem. De ruwe zijde kwam in dit geval uit het verre oosten.
Broken Spectre
Helemaal achterin, in een ruimte die Annex wordt genoemd, draait een film. Over de Amazone. En dan niet zozeer een klassieke natuurfilm.
De film Broken Spectre (67 minuten) van Richard Mosse gaat over hoe de mens met het Amazonewoud en al haar leven omgaat. In de beginbeelden zie je vier mannen te paard door eindeloos afgebrand woud rijden. Het zijn ietwat bewerkte zwart-witbeelden en dat geeft het een artistiek cachet. Andere beelden zijn kleurig, het Amazonewoud wordt bijvoorbeeld vanuit de lucht gefilmd en de boomkronen zijn stemmig rood.
Beelden worden afgewisseld met machinerieën die de rivierbodem loswoelen en de prut opzuigen, vermoedelijk goudwinning, maar ook grote vogels (lijken maraboe, maar dat kan niet) die langs de oever wandelen. Het zijn tegenstellingen. Het woud wordt platgebrand om rundvee te kunnen laten lopen en dat vee moet worden verwerkt. We zien beelden uit een slachthuis – zwart-wit, dus dat valt mee – en een CAFO: vele, vele honderden runderen dicht opeen, die gevoerd worden in afwachting van hun slacht. (Dat vind je ook op diverse plaatsen in de VS, maar dat terzijde.)
