Het Duurzame Gezin

Uit Vlaanderen bereikte ons dit boek. Kijk voorbij de soms – naar onze smaak – wat erg commerciële insteek, en het bijpassende popie-jopie taalgebruik. Het is in de kern een prima boek met concrete en vaak verrassende informatie over hoe je duurzamer kunt leven. En met een meestal milde, positieve insteek.

Dit is dus eigenlijk best een prima boek; er staat weliswaar vrij veel reclame in en daar houden wij niet van. Maar de schrijvers zijn daar in ieder geval open over. Ook het soms wat al te popie-jopie taalgebruik is niet ieders smaak, net als de zeer-hipster-recepten (green goodness, anyone?). Maar het geeft wel heldere en praktisch toepasbare informatie over hoe je duurzamer kunt leven. En dat voor een breed scala aan onderwerpen: van voeding (waar het zwaartepunt ligt) tot kleding, cosmetica, huis, tuin en vakantie.
Die verzameling maakt het een goede aanvulling op alles wat je op internet kunt opzoeken. Immers, door in zo’n boek te bladeren kom je misschien op ideeën die je bij een specifieke zoektocht op internet nooit tegenkomt.

We zijn het niet met alles wat in ‘Het duurzame gezin’ wordt verkondigd eens. Sowieso spreekt het mantra van de schrijvers ons aan: Jouw bijdrage telt – Hoe klein ook. Veroordeel jezelf niet omdat je niet genoeg doet, maar doe wat je kunt.
Het boek straalt over het algemeen een prettige, optimistische mildheid uit. Het toont wat je allemaal kunt doen, en dat het vaak verrassend simpele en goedkope dingen zijn. (Maar soms ook ingewikkelde en dure.) Ook aardig is dat de Sustainable Family de lezer vaak meeneemt in de zoektocht die zij zelf hebben afgelegd, ook waar ze nu, achteraf gezien, dingen toch anders zouden doen. Ze omzeilen daarmee de valkuil van veel groene goeroes: preken. De Vlaamse tongval die doorklinkt in de teksten helpt trouwens ook: daar word ik vanzelf altijd al heel mild van.

Veganistische voeding zwaartepunt

Een breed scala aan onderwerpen passeert de revue, maar het zwaartepunt ligt toch bij de keuken. Ellen Dictus, een van de auteurs, heeft een opleiding tot vegan chef afgerond en ze heeft voedingsleer gestudeerd. Dat merk je aan de aandacht die het onderwerp krijgt, maar ook aan de toon: Als het over voeding gaat is het allemaal wat minder mild. Het veganisme wordt met verve aangeprezen en verdedigd.
Helaas vliegt het boek dan soms een beetje uit de bocht waar het de feitelijke onderbouwing betreft.

Veel onderwerpen, goede uitleg

In de meeste gevallen slaagt ‘Het duurzame gezin’ er in om ingewikkelde zaken in weinig woorden toch genuanceerd uit te leggen. En dat is knap. Ik vind bijvoorbeeld de uitleg over palmolie goed.
Palmolie wordt verketterd, maar heeft als gewas een heel hoge opbrengst, en dus een lage milieu-voetafdruk.
Het vervelende is dat er voor nieuwe palmolie-plantages, onvervangbare tropische bossen worden gekapt en de biodiversiteit schade oploopt.
Dus daarom moeten we het gebruik van palmolie proberen te beperken.

Ook is het boek eerlijk over kokosolie, wat in bepaalde kringen nog altijd wordt opgehemeld. Kokosolie bevat heel veel verzadigde vetten, en is dus niet gezond – voor allerlei wonderlijke claims die je kunt tegenkomen is geen bewijs. Leuk is ook de positieve aandacht voor de diepvries: diepvriesgroente en fruit zijn vaak goedkope en zeer gezonde opties.

Tenslotte over verpakkingen: Eindelijk durft iemand op te schrijven dat verpakkingen belangrijk zijn. Ze zorgen er namelijk voor dat voedsel langer bewaarbaar is en we minder voedsel weggooien. De milieu-impact van de verpakking is meestal vele malen kleiner dan van de voeding die erin zit.
Wel moeten we kritisch zijn: Producten die je meteen gaat opeten, hoeven niet verpakt. En zeker niet ieder koekje of appeltje afzonderlijk. En we moeten zorgen voor goede recycling.
Ik kan nog wel even doorgaan: Er staan veel echt goede zaken in dit boek, waar de auteurs erin zijn geslaagd om op basis van goede bronnen een helder punt te maken, en dat ook nog te vertalen in een praktische weg naar voren.

Jammer: Soms geen tussenweg

We schreven al dat we het niet met alles eens zijn wat in dit boek staat. Dat hoeft op zich niet erg te zijn – laten we ons aansluiten bij de mildheid van de auteurs. Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden. Maar er zijn een paar dingen die het toch verdienen te worden benoemd.
Bijvoorbeeld dat er bij zuivel wel degelijk een tussenweg is die Het Duurzame Gezin in haar voorkeur voor veganisme helaas niet noemt. Je kunt bijvoorbeeld (veel) minder zuivel consumeren (maar niet volledig veganistisch te worden), of kiezen voor biologisch-dynamische zuivel, of als consument meehelpen de (ongewenste) mannelijke dieren een goed en zinvol leven te geven.
Dat iedereen (ook een niet-veganist) het risico zou lopen op een vitamine B12 tekort, en dus maar beter supplementen kan gaan slikken, is volgens alle bronnen die ik erop heb nageslagen, niet waar. Als je gezond en gevarieerd eet, inclusief dierlijke eiwitten, dan heb je geen supplementen nodig (van niks – behalve in sommige specifieke gevallen).
Tenslotte een paar woorden over de vergelijking van de milieuvoetafdruk van koemelk en plantaardige alternatieven (amandelmelk, rijstmelk, etc) die in het boek gemaakt wordt. Daarbij wordt een grafiek gebruikt uit een onderzoek van de Universiteit van Oxford, waarin wordt gekeken naar 200 ml drank (zie hieronder). Echter, door naar 200 ml drank te kijken, ga je voorbij aan het feit dat in 200 ml koemelk veel meer voedingsstoffen zitten dan in 200 ml van een plantaardig alternatief. Daarmee is het dus geen eerlijke vergelijking, en dat was ook in wetenschappelijke kringen het voornaamste bezwaar tegen dit artikel.
Waarmee we overigens zeker niet willen ontkennen dat er in de zuivel-industrie veel mis is.

Buiten voeding ook veel leuks

Ook buiten het voedings-hoofdstuk is er veel leuks te vinden in Het Duurzame Gezin. Ik noem de aanprijzing van vaste (blokken) zeep, shampoo en tandpasta. Vloeibare zepen en shampoos bestaan voor het overgrote deel uit water, dat allemaal moet worden getransporteerd. En ze zitten ook nog eens in plastic flessen. Een blok zeep of shampoo kopen is nu typisch zoiets dat iedereen morgen kan doen.
Er zijn hoofdstukken over duurzaam bouwen en over de tuin, die een aardige indruk geven van de mogelijkheden en de zoektocht die het met zich meebrengt. Waarom is het nog steeds zo moeilijk om een duurzame woning te bouwen of in te richten?. Een aantal van de oplossingen die we bij MergenMetz kozen op gebied van duurzaam wonen kun je hier nog eens bekijken. Sympathiek vind ik ook de oproep om het Europese trein-netwerk op te waarderen, en dan met fiets en trein op vakantie te gaan. Trein duur? Nee – vliegen is veel te goedkoop!

Kernenergie voor de toekomst?

Tenslotte nog iets waar ik echt niet aan voorbij kan gaan: De voorzichtig positieve houding van de schrijvers ten opzichte van kernenergie. Ik ben het tot op zekere hoogte eens met wat ze schrijven: De risico’s van kernenergie vallen wel mee. Maar toch vind ik kernenergie in de kern (…) niet duurzaam, vanwege het afvalprobleem. ‘Het Duurzame Gezin’ voert het argument aan dat, als een persoon zijn hele leven kernenergie zou gebruiken, er 1 ‘appel’ aan radioactief afval overblijft. Blijkbaar vinden zij dat heel weinig. Maar dat zijn alleen al voor Nederland 17 miljoen ‘appels’ per generatie! En al die ‘appels’ blijven duizenden jaren gevaarlijk radioactief! Ik las dit weekeind in de Volkskrant een interview met een natuurkundige, die simpelweg zegt: “Als je echt schijt hebt aan de toekomst, dan is kernenergie een goede optie.” En lees ook dit boek.

Ja, je kunt wat oppikken uit dit boek

Met name voor gezinnen met jonge kinderen die graag duurzamer zouden willen leven maar niet goed weten waar te beginnen – of denken dat het ingewikkeld of duur is – is dit een leuk boek. Geef het kado, zou ik zeggen, en hoop dat de vonk overspringt. En ja, ik heb ook wat opgepikt uit dit boek. Ik ga voortaan meer opletten welke kaarsen ik koop. En er is een woord toegevoegd aan mijn woordenschat: mazout. Wat? Opgezocht – blijkt een Vlaamse term voor huisbrandolie. In Nederland een vrijwel onbekend fenomeen inmiddels, in Vlaanderen blijkbaar nog wat meer usance. Weer wat geleerd.