Het is niet Charles Darwin die de evolutie-theorie bedacht, het was Wallace. Of, vooruit dan, om ruzie te voorkomen, het is van beide. Toch kennen we Darwin en daarmee wordt Wallace groot onrecht gedaan. Voldoende reden voor een ode. Dit is een boek om blij van te worden.
Naar het museum
De ode bestaat natuurlijk uit de verhalende omlijsting van een vijftal auteurs, maar vooral uit de prachtige werken van kunstenares Roos Holleman. Het is een kunstboek. Maar stiekem ook weer niet.
Holleman’s Wallacea is van 5 april t/m 5 juli 2020 te zien in het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam. Dat staat in het boek. Maar toen kwam de covid-19-crisis. Op de site van het museum staat ‘uitgesteld’, dus niet afgesteld!
Negentiende Eeuw
We spreken over de negentiende eeuw. De eeuw van opkomende wetenschap, techniek, natuurwetenschappelijke expedities, ontdekkingen (!), maar ook grote maatschappelijke klassenverschillen. (VPRO/NTR zonden in 2018 een serie getiteld De IJzeren Eeuw over deze periode uit.) Het was Alexander von Humboldt die aan het begin van die eeuw de natuur uitvond. (Lees dit prachtige boek.) Wat later reisde Darwin met de Beagle de wereld rond (lees dit boek).
Wallace was van een andere komaf dan Charles Darwin, maar desalniettemin was hij het die met de evolutietheorie kwam. Nou ja, hij dreigde Darwin rechts in te halen en dat werd gecorrigeerd door de notabelen voor die tijd. Toegegeven, ook Darwin werkte aan een soortgelijke theorie. Uiteindelijk kregen zij beiden evenveel credits. Maar dat was toen. Darwin had het boek ‘On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life’ (1859) geschreven.
Na de hype omtrent Darwin en Wallace werd het stil. Zoals het vaker in de wetenschappelijke wereld gaat, worden nieuwe theorieën niet 1,2,3 geaccepteerd. De mensheid rommelde verder en maar liefst bijna honderd jaar later – zo voor de Tweede Wereldoorlog – was de evolutietheorie algemeen aanvaard. Toen ontdekte men pas weer het boek On The Origin of Spieces. En dus de naam van de auteur, Charles Darwin. Sindsdien is het Darwin hier, Darwin daar, Darwin boven, Darwin onder. Wallace is (was) vergeten.
Zelf leerde ik over Wallace door het geweldige boek Het Lied van de Dodo van David Quammen. Het is een hedendaags boek en heet een eilandbiogeografie te zijn. Deze auteur reist de wereld rond en verhaalt over de specifieke dieren, soorten en rassen, die op afgezonderde plekken – meest eilanden – leven. En in het eilandenrijk Indonesië is dat in de voetsporen van Wallace. Quammen schrijft er gepassioneerd over. Het boek verscheen in 1998. Ook lezen! (Koop het ergens tweedehands.)
En nu dan Wallacea
We leren al vrij snel aan het begin de betekenis van het woord balg. Het is niet iets waarmee een smid het vuur aanjaagt, nee, in deze context het is de naam voor een opgezette vogel.
Alexander Reeuwijk, die een prachtig boek heeft geschreven over Darwin, Wallace en de anderen (dat is dan ook meteen de titel van dat werk, zie hieronder), vertelt hoe hij met kunstenares Roos Holleman in Engeland door het National History Museum heeft gedoold. Hij introduceert de Londense winkelier-entomoloog Samuel Stevens die toentertijd, midden negentiende eeuw, in allerlei opgezette exotische dieren handelde en zo zijn toeleveranciers had. Waaronder Wallace. George Beccaloni schrijft over Wallace’ afkomst en geboorte en zijn leven. Zeer boeiend. En natuurlijk de Wallacelijn. Beccaloni was twintig jaar als entomoloog verbonden aan het National History Museum en directeur van het Wallace Correspondence Project. Hein van Grouw schrijft ook over Wallace en gaat dieper, verhalender in op de vogelcollectie (de balgen). Wallace verzamelde in zijn negenjarige reis door Zuidoost-Azië maar liefst 8.050 vogels, waaronder 212 nieuwe soorten. Het is allemaal erg boeiend.
Jean-Pierre Geelen, journalist, columnist, recensent en vogelaar in hart en nieren (schrijft ook voor De Scharrelaar,) creëert een overgang naar de hoofdmoot van dit boek: de tekeningen van Roos Holleman. Tekeningen van balgen, dus Geelen schrijft over de schoonheid van de dood. En Holleman. Zij zegt:
“Tekenen is echt het enige dat ik kan. Ik kan verder niets, heb niet eens een rijbewijs.”
Kunstboek
En dan volgen veertig balgen van vogels. Rechts de tekening, links een beknopte beschrijving met meest, hoe kan het dan ook, een citaat van Wallace.
Het boek sluit af met een uitgebreider hoofdstuk van de hand van Alexander Reeuwijk, waarin hij wat meer vertelt over de trip met Holleman, het bezoek aan het museum in Tring (en waarom dat daar is – ja, daar komen opeens de Rothschilds om de hoek kijken). Hein van Grouw, die eerder een hoofdstuk vulde, is verbonden aan de vogelcollectie van het Natural History Museum in Tring. Het is meeslepend en verhalend geschreven. Heerlijk. Een superboek!
| Titel | Wallacea |
| Van | Roos Holleman en bijdragen van George Beccaloni, Jean-Pierre Geelen, Hein van Grouw en Alexander Reeuwijk |
| Uitgever | Noordboek |
| ISBN | 97 890 561 563 50 |
| Verschenen | maart 2020 |
| Prijs | € 24,90 |
| Verkrijgbaar bij | Kies voor de boekhandel van steen en cement. En àls je een webshop prefereert, kies dan deze van de uitgever. |
Koop ze alle twee!
Alexander Reeuwijk schreef het boek Darwin, Wallace en de anderen – Evolutie volgens Redmond O’Hanlon. Dat verscheen in 2011 bij AtlasContact en nu in de derde (?) druk bij Noordboek. We gaan er niet uitgebreid over schrijven, maar als je, net zo als ik, bevangen raakt door de prachtige biografieën van de natuuronderzoekers uit de negentiende eeuw, dan moet je dit boek ook lezen. Reeuwijk gaat met Redmond O’Hanlon door de Artis Bibliotheek waar veel originele oude werken liggen. O’Hanlon is een verteller. En dan ontstaat een geweldig boek.
Schrijver en reiziger Alexander Reeuwijk duikt in de geschiedenis van de evolutieleer, aan de hand van boeken, manuscripten en parafernalia in de Amsterdamse Artis Bibliotheek. Geïllustreerd met aanstekelijke voorbeelden en anekdotes vertelt hij samen met Redmond O’Hanlon wat evolutie is, hoe Darwin en Wallace aan hun ideeën zijn gekomen en welke personen hen daarbij hebben geïnspireerd. In de bibliotheek voeren zij gesprekken hierover met hedendaagse biologen en kenners Remco Daalder, Midas Dekkers, Kester Freriks, Tijs Goldschmidt, Erik Zevenhuizen en Michael Richardson, die allemaal aan het woord komen.
| Titel | Darwin, Wallace en de anderen – Evolutie volgens Redmond O’Hanlon |
| Van | Alexander Reeuwijk |
| Uitgever | Noordboek |
| ISBN | 97 890 561 554 76 |
| Verschenen | ergens in 2019 |
| Prijs | € 24,90 |
| Verkrijgbaar bij | Kies voor de boekhandel van steen en cement. En àls je een webshop prefereert, kies dan deze van de uitgever. |
Voorbeelden van pagina’s uit het boek. Lees eens hoe lekker het leest 🙂
Daar is Von Humboldt weer 
Als je Wallacea en Darwin, Wallace en de anderen – Evolutie volgens Redmond O’Hanlon interessant vindt, lees dan ook De verendief van Kirk Johnson. Exotisch, bizar, smullen!
Dank voor de tip!