Midden in Zevenaar ligt het bijzondere en verrassende landgoed Huis Sevenaer. Het kent een bijzondere geschiedenis en dankzij een koppige jonkheer is het behouden voor de toekomst. Wij houden van landgoederen, om diverse redenen, en dit komt met stip binnen in de lijst. Ga er eens kijken als je de kans hebt (dat moet via een geplande rondleiding).
Kasteelboerderij
Landgoed Huis Sevenaer noemt zich ook wel ‘kasteelboerderij’. En dat is het ook, een echt boerenbedrijf, ouderwets gemengd. Landgoederen waren van oudsher relatief kleinschalige zelfvoorzienende systemen waarbij de landerijen het ‘Huis’ van voedsel en inkomsten moesten voorzien. Er was een directe link met de lokale gemeenschap in de vorm van onder andere pachters en werknemers. Huis Sevenaer heeft ook nu nog flinke landerijen, waarop onder andere koeien gehouden worden en tuin- en akkerbouw wordt bedreven. Er is ook een prachtige historische ommuurde moestuin (uit 1785), in ere hersteld onder andere met de hulp van Taco IJzerman, die ook lang bij de Ommuurde Tuin in Renkum was betrokken. (Nog zo’n mooie plek.) Er wordt zoveel mogelijk in gesloten kringlopen en biologisch gewerkt. De kasteelboerderij is SKAL gecertificeerd. De op het landgoed geteelde groenten en fruit zijn te koop in een winkeltje.
Groene kern
Op een luchtfoto is goed te zien hoe de plaats Zevenaar zich rondom een groene kern heeft uitgebreid. Die groene kern, direct ten oosten van de oude stadskern, is wat er over is van het landgoed Huis Sevenaer. Ooit was het zo’n 200 hectare grond, in bezit van de familie Van Nispen van Sevenaer, nu nog 50 à 60 hectare.
Verschillende, wat oudere inwoners van Zevenaar, vertelden mij dat het vroeger een spannende plek was, achter een hoge muur, waar je zelden iemand zag; de jonkheer en voordien twee oude freules. Er woonden wel mensen, maar die waren niet bepaald zichtbaar. Als je over de muur klom – bijvoorbeeld om appels te jatten – dan werd je weggejaagd.
Het kasteel, of althans zijn voorlopers, bestaat al sinds de 13e eeuw. Van de huidige gebouwen zijn de oudste delen gedateerd tussen 1450 en 1500. Allerlei delen, van de hele oostvleugel tot staatsietrappen, werden in de loop van de tijd aangebouwd.
Nispen versus Zevenaar
Sinds de jaren 1960 heeft Jonkheer Huub van Nispen van Sevenaer, die in 2012 overleed op 93 jarige leeftijd, een onvermoeibare strijd gevoerd tegen de gemeente Zevenaar. Die wilde het land dat tegen die tijd nog resteerde van het landgoed verder benutten voor woningbouw. En ook de tabaksfabriek Turmac wilde graag uitbreiden op grond van het landgoed. Turmac bestaat inmiddels niet meer en oh ironie: op het oude terrein van de tabaksfabriek worden nu woningen gebouw,
Gelukkig is dat allemaal voorbij en heeft de Jonkheer zijn poot stijf gehouden. Maar de slepende conflicten kostten wel veel geld en energie en dat heeft er mede voor gezorgd dat vooral de gebouwen van het landgoed bijna ten onder gingen aan achterstallig onderhoud.
Verantwoordelijkheid
Stilstand is achteruitgang. Wij schreven eerder over landgoederen en hoe die soms ouderwets – archaïsch, zelfs – lijken. Maar hoe ze ook weer modern worden of kunnen worden. Het bijzondere is dat op veel landgoederen, en Landgoed Huis Sevenaer is geen uitzondering, al lang ecologisch werd en wordt gewerkt. Vaak vanuit een sterk gevoel van verantwoordelijkheid voor toekomstige generaties. Jonkheer Huub begon eind jaren 1940 met moderniseren van het landgoed, maar dat bleef vooral bij mechanisatie, zijn grote hobby. Chemische middelen en kunstmest stonden hem helemaal niet aan. Hij begon al snel te zoeken naar manieren om de integraliteit van het landgoed en de kwaliteit van de bodem te waarborgen. En dat leidde hem in een volledig andere richting dan op dat moment de norm was. Dus geen grootschaligheid en geen grootscheeps gebruik van kunstmest en landbouwgif. Een bijzondere koers, toen zeker, en nu gewoon weer modern.
Bijzondere plek
Na het overlijden van Jonkheer Huub in 2012 realiseerde men zich in en rond Zevenaar, hoe bijzonder deze plek eigenlijk is. Er kwam een beweging tot stand om niet alleen de landerijen maar ook het huis te behouden. Onder andere met een flinke subsidie van Provincie Gelderland is nu de buitenzijde van het landhuis gerenoveerd en het verval tot staan gebracht. Zo ontdekte men dat de oostvleugel was verzakt en losscheurde van de rest van het pand. Die vleugel moest worden gestabiliseerd, een ingrijpende operatie. Maar op wat afrondende en opruim-werkzaamheden na, is de buitenkant thans (najaar 2023) klaar.
Teletijdmachine
Binnen gaat het volop verder. Daar kreeg ik, samen met een groep ‘Vrienden van het landgoed’ een bijzonder inkijkje in het pand, dat wil zeggen, in de ruimtes die nu veilig toegankelijk zijn. Het was midden in de renovatie een enorme chaos, maar ook heel bijzonder. Alsof je in een teletijdmachine stapt: sommige delen zijn sinds pakweg 1910 onveranderd, op andere plekken zie je restanten uit allerlei verschillende periodes. Alsof de tijd heeft stilgestaan.
De renovatie van de binnenzijde van het pand, waar inmiddels niemand meer woont, richt zich op het moderniseren met behoud van de sfeer; de inrichting en details van rond 1910. Een verdieping blijft in principe museaal, andere delen worden klaargestoomd voor verhuur aan groepen. Maar voor die tijd is er nog wel wat te doen. (Voor een luttel bedrag kun je ook vriend worden. Dan steun je het behoud van het landgoed.)
23 rijksmonumenten
In totaal horen er 23 rijksmonumenten bij het landgoed. Ze zijn niet openbaar te bezichtigen. Maar je kunt wel in een ervan koffie gaan drinken of lekker eten. En in een ander kun je overnachten. Een overzicht en meer informatie vind je op de website van het landgoed. Als je de kans krijgt: ga er eens kijken. Het landgoed is niet vrij toegankelijk maar je kunt via de website intekenen voor een rondleiding. Of, als je met een groepje bent, kun je een excursie op maat aanvragen. Het verhaal van de tegendraadse groene Jonkheer Huub is de moeite waard, net als de binnenkant van het huis nu er nog wordt verbouwd.
