Madeliefje? Heel soms begrijpen wij iets niet

Het was zondagochtend, 4 juni 2023. In de auto, onderweg naar het altijd weer geweldige tuinevenement Hex, luisterden wij naar Vroege Vogels. Er werd veel heisa gemaakt van de verkiezing van de nationale bloem van Nederland. De shortlist van vijf bloemen was bekend: het madeliefje, de pinksterbloem, de kievitsbloem, de paardenbloem en het fluitenkruid. Maar wie zou de winnaar worden? Tromgeroffel…..

Het madeliefje. Wat een deceptie…

Natuurlijk mag het madeliefje (Bellis perennis) er ook zijn. Schattig en klein maakt het kort geschoren grasmatten nog enigszins te verteren. Niet alleen voor mij maar ook voor insecten, die ondanks haar beperkte waarde als waardplant, het bloemetje natuurlijk toch wel weten te vinden. Haar Latijnse naam betekent ‘mooi in alle jaargetijden’. En dat is zo. Maar waarom koos het Nederlandse publiek (54.000 mensen brachten hun stem uit) voor dit toch wel wat saaie bloemetje, dat nota bene ook al Danmarks nationalblomst (Deense nationale bloem) is?

Het Nederlandse publiek had ook kunnen kiezen voor…

Had dan liever gekozen voor de paardenbloem (Taraxacum officinale)! Die eindigde om een of andere reden slechts op de vierde plaats. Waarschijnlijk omdat veel mensen hem nog altijd als ongewenst kruid beschouwen, alleen geschikt om zo snel mogelijk uit te roeien. Wij horen ook van mensen die, in het algemeen, een hekel hebben aan gele bloemen. Hoe dat kan is een raadsel: gele kornoelje! speenkruid! bostulpjes! dotterbloemen! narcissen! berberis! agrimonie! sleutelbloem! Noem maar op!
Maar blijkbaar kan het. Het madeliefje heeft een liever imago: schattige kleine bloemetjes in het gazon waar je kransjes van kunt vlechten. En het zit ‘m ook al in de naam.

De onvolprezen paardenbloem

Maar ach. De paardenbloem is zoveel dingen tegelijk. Prachtig en inspirerend, dat sowieso, hoewel smaken uiteraard mogen verschillen. Kunstenaar Siemen Dijkstra maakte een hele serie prachtige werken met de paardenbloem in de hoofdrol.

De paardenbloem is veelvormig en flexibel. Er bestaan alleen al in Nederland ongeveer 250 zogenaamde micro-soorten van de paardenbloem. Die micro-soorten ontstaan doordat paardenbloemen in staat zijn tot een vorm van ongeslachtelijke voortplanting – het zijn dus klonen. Maar omdat er ook geslachtelijke voortplanting mogelijk is, en de mooie pluizige zaden zich dan via de wind verspreiden, ontstaan er ook weer kruisingen van die klonen. Een garantie voor snelle genetische adaptatie en dus ook diversiteit. De micro-soorten en kruisingen verschillen allemaal net een beetje, zowel genetisch als qua uiterlijk: de bladvorm is bijvoorbeeld anders en het formaat, of de voorkeur voor een bepaalde standplaats. Maar het zijn allemaal paardenbloemen.

De paardenbloem is ook veelzijdig. Je kunt het blad eten, gewoon zo groen geplukt of zelfs gebleekt als pis-en-lit of molsla. (Bij de betere horeca-groothandel ligt het gewoon op de groenteafdeling.) De bloemen zijn ook eetbaar en laten zich verwerken tot bijvoorbeeld gelei. De plant heeft een brede heilzame werking, vooral op het gebied van de spijsvertering en de lever. Ook voor dieren is de paardenbloem heel gezond. Omdat paardenbloemen diep wortelen, met een penwortel, halen ze kostbare mineralen van dieper uit de bodem dan het meeste gras. De diepe wortelgangen beluchten de grond, zorgen voor betere drainage, en helpen regenwormen bij hun verticale beweging tijdens het jaar. Een super bodemverbeteraar dus.

En tenslotte de biodiversiteit. De paardenbloem is in het voorjaar een onvoorstelbaar belangrijke bron van stuifmeel en nectar voor allerlei insecten. Met name de ontwakende hommelkoninginnen, en ook overwinterende vlinders zoals de dagpauwoog maken er dankbaar gebruik van. Alsmede vele, vele andere diertjes. Er bestaat zelfs een bij die gespecialiseerd is in paardenbloemen: de paardenbloembij (Andrena humilis).

Wij schreven een heel uitgebreide groentebeschrijving over de paardenbloem. Omdat we er van houden. Lees het hier. En, lieve landgenoten: stem de volgende keer wijzer.