Tong ho – de eetbare chrysant

Een eetbare sierplant in de border. In het Nederlands heet ze ‘gekroonde ganzenbloem’. In Azië maar ook in de Verenigde Staten is het een gangbare bladgroente die rauw wordt gegeten, in soepen wordt gedaan maar zeker ook gewokt. En bovendien behoorlijk gezond.

Ook in Groot-Brittannië wordt tong ho geteeld, ongetwijfeld vanwege het groot aantal landgenoten uit de voormalige koloniën. Het is daar beschikbaar van maart tot december. En van december tot maart komt het uit Spanje. Lang leve de EU, zou je zeggen.

Gewokte gekroonde ganzenbloem

Glebionis coronaria, tot voor kort en nog gangbaar is de naam Chrysanthemum coronarium. Andere, oudere Latijnse namen zijn:Matricaria coronaria (1792), Pinardia coronaria (1832), Chrysanthemum spatiosum (1949).

“Wat eten we vanavond?”
“Gewokte gekroonde ganzenbloem!”
Dat bekt niet. Wij noemen het dus tong ho, dat klinkt smakelijker. En makkelijker.
Andere namen zijn tonghao (China), shungiki, kikuna (Japan), ssukgat (Korea), tango, saruni walanda (Indonesië), Garland chrysantemum, Garland daisy

Het is verrassend, maar de oorsprong van deze groente schijnt rond de Milddellandse Zee te liggen. Vroeger at men het in Italië; in Griekenland en op Kreta nog steeds. Daar heet het iets als mantilida.

Teelt

Tong ho zaait makkelijk, verlangt dan wel een voortdurend vochtige grond. Kiemduur is ongeveer tien dagen. Een zonnige standplaats is okay, maar als het erg warm en te veel zon, kan er iets meer bitter in de smaak ontstaan. Halfschaduw c.q. schaduw maakt daarentegen slordige planten.
De grond maakt niet uit, regelmatig – met nadruk op regelmaat en matig – water geven en bijmesten is gewenst.

De plant kan tot 60 cm hoog worden. In de regel wordt na één of twee maanden geoogst als ze 20 cm hoog is – sommigen noemen 30 cm – en nog geen bloemknoppen hebben. Bloemvorming maakt bitterder en de structuur van de plant vezelig.

Bij de oogst een paar centimeter boven de grond afsnijden of -knippen. Dan loopt de plant weer uit. Ook dan is bijmesten gewenst. Bij vaker dan pakweg vier keer snoeien wordt aangeraden te verplanten naar verse grond. Dat zal in ons klimaat niet vaak het geval zijn.

Als microgroente zaait men het dicht op elkaar en oogst de kleine plantjes. Anders is het uitdunnen of uitplanten op 8-15 cm, afhankelijk van de cultivar.

Lage Landen, lage temperaturen
Ze houdt van de Lage Landen met de lagere temperaturen. De plant groeit optimaal tussen 20 en 25 graden, tussen 12 en 20 of boven de 30 maar matigjes. Dan schiet ze in bloei. Knijp de bloemknoppen eruit als je ze ziet. Bloei maakt de plant vezelig en bitter. (Maar bloei is ook mooi en levert zaad.)
Wij hebben eens goed uitgelopen tong ho verder buiten opgekweekt, ook bij lage temperaturen. Het zou de nul graden verdragen. Maar zo ver hebben we het niet laten komen.

Tong ho is behoorlijk ziektebestendig, maar zwakke planten op te schaduwrijke grond kunnen prooi voor insecten zijn.

Rassen

Er worden vier rassen of cultivars onderscheiden:

1. Grootbladig: Veel vertakkingen, donkergroene bladeren, schiet niet snel, goed voor voorjaar en herfst (in vorstvrije landen, zullen we maar denken)
2. Breedbladig: Populair in zuidelijk China, Japan en Zuid-Azië. Smaakt goed en aromatisch. Ideaal voor wokken, soepen en salades.
3. Oasis: Smalbladig met diepe inkepingen. Groei snel, veel vertakkingen, rijke oogst. Ongevoelig voor ziekten. Smaakvol en aromatisch. Goed voor salades, roerbakken en soepen. Ook geschikt voor kiem- en micro-groente
4. Komi: Smalbladig met diepe inkepingen. Lange en dikke stengelknopen. Groeit rijkelijk. Geschikt voor kiem- en microgroente.

Grootbladige rassen zouden niet zo koudetolerant zijn.

Zaad

Tong ho is een zelfbestuiver, maar kruisbestuiving door insecten met andere chrysanten is niet uitgesloten. Zaad is twee jaar of langer houdbaar, mits goed bewaard.

Stekken kan ook. Net als bij alle chrysanten. Wortelen duurt ongeveer een maand.

Gezondheid

De groente is rijk aan kali, vitaminen en anti-oxidanten. We vonden deze analyse, per 100 g: water 90-94 g, ewitten 1.2-2.7 g, vitamine A 0.4-3.0 mg, vitamine B₁ 0.15 mg, vitamine B₂ 0.30 mg, vitamine C 17-45 mg, calcium 75 mg, ijzer 2.7-4.2 mg

In de keuken

Het is, naar verluidt, een van de belangrijkere groenten in China, Taiwan en Japan. En ook in Indo-China wordt het veel gegeten en is het een vrij normaal moestuingewas.

Het doet qua structuur wat denken aan rucola. Het kan als heuse groente worden gebruikt, maar zeker ook, fijngesneden, als een kruid c.q. onderdeel van een rauwkostsalade. Jonge blaadjes en stengels worden ook gebruikt in soepen. Voeg die op het laatste moment toe.

De algemene regel luidt: kort verwarmen, anders wordt tong ho bitter.

Wokken c.q. roerbakken, niet te lang, of op zijn Japans in een vorm van hutsepot (nabe). Snijd de groente eerst in stukken. De stelen zijn wat harder, dus die gaan het eerst in de pan/wok. Of klief ze in de lengte.

Een zeer eenvoudig gerecht dat we vaker tegenkwamen is roerbakken met wat knoflook en sesamolie.

Bewaren

In de koelkast, in een plastic zak om vocht vast te houden, enkele dagen.

Smaak

Over smaak is te twisten. Wij plukken soms in de tuin frisse, jonge blaadjes en die hebben geen uitgesproken smaak. Dan kan je zeggen dat het ergens tussen spinazie en zomerpostelein ligt. Het kan een ietwat peperige bijsmaak hebben, soms notig en een lichte florale vleug. De terroir heeft er ongetwijfeld ook iets mee te maken.

De smaak wordt sterker naarmate tong ho ouder wordt. Of te veel schaduw heeft genoten.

En verder

Geneeskracht
In Thailand en India wordt het als geneeskrachtige plant tegen de geslachtsziekte gonorrhoe gebruikt. In China tegen maagkwalen en hoesten.

Groenteprijs
Op de Britse website Fresh Oriental zien we dat 300 gram £ 10,99 kost. Misschien dat ze al rekening hebben gehouden met Brexit, dat weer is uitgesteld. Want bij de Nederlandse Amazing Oriental beduidend goedkoper € 8,95 per kilo. (We schrijven dit op 11 mei 2019.)