Op zoek naar de moederboom

Bomen helpen, communiceren, voeden elkaar en leven in harmonie met het andere aardse leven. Suzanne Simard ontdekte het, werd eerst verguisd en kreeg op latere leeftijd erkenning. Dit is haar boek. Geen gewoon boek, maar een ontzettend boeiend boek.

Suzanne Simard, de schrijfster van ‘Op zoek naar de moederboom’, is een Canadese wetenschapster die begon in de houtindustrie. Haar onderzoek en de inzichten die daar uit voort kwamen waren lange tijd omstreden; ze werd zelfs uitgelachen en verguisd. Maar inmiddels lijkt het erop dat ze steeds gelijk had.

Bomen werken samen, ze communiceren met elkaar en met ander leven in de bodem. En ze ruilen voedingsstoffen met elkaar. In dit boek vertelt Simard haar verhaal aan een breed publiek, net als in de TED-talk die miljoenen keren bekeken werd.
Het is ook haar levensverhaal. Lees het als je van bomen en bossen houdt, als je van Canada houdt, als je een (vrouwelijke) wetenschapper bent (of kent) die zich soms tegengewerkt voelt, of als je een gezin probeert te combineren met een carrière.

Recent verscheen bij Prometheus de vertaling van het boek, dat ik al een poos geleden las in de originele engelstalige versie. Wat een goed idee Prometheus 🙂

Lees dit boek en er gaat een wereld voor je open. Ja, er zijn de afgelopen jaren meerdere boeken verschenen over dit thema; soms met de focus op bomen (zoals Peter Wohlleben met Het verborgen leven van bomen of Gerrit Jan Keizer met De verborgen boom), soms meer op schimmels en paddenstoelen (zoals Merlin Sheldrake, Verweven leven) of het geweldige Tot in de hemel – Suzanne Simard stond model voor de miskende wetenschapper Patricia Westerford!

Maar door Simards boek te lezen ga je als het ware terug naar de bron. Zij staat aan de basis van veel ideeën die anderen later hebben opgepikt. En ze heeft er voor moeten vechten. Want een blonde vrouw, moeder, die aan een zaal vol mannen uit de Canadese houtkapindustrie probeert uit te leggen dat ze denkt dat bomen lief voor elkaar zijn, voor elkaar zorgen, hun eigen kinderen herkennen en bevoordelen, samenwerken…….
Je kunt je voorstellen dat ze in eerste instantie niet helemaal serieus genomen werd en in tweede instantie, toen haar experimenten toch wel erg overtuigende resultaten begonnen te laten zien, die onwenselijk waren voor de gangbare praktijk van de houtkap in Canada, werd weggehoond als ‘bomenfluisteraar’. Maar dat is onze Prinses Irene. Een aanrader van de bovenste plank – in deze context: figuurlijk van hout.

TED-talk

Meerdere lagen

Dit boek heeft meerdere lagen. In principe gaat het over hoe door de jaren heen steeds meer ontrafeld werd over hoe bomen en bossen functioneren, met name ondergronds. En over het onderzoek dat daarvoor nodig was: Er is een mooie verhaallaag over wetenschappelijk onderzoek, hoe lastig het is om dat van de grond te krijgen en vervolgens ook nog langjarig voort te zetten. (Werkelijk langjarig; in het geval van bomen is de dertig jaar onderzoek die Simard inmiddels heeft gedaan, nog maar het begin). Eindeloos gesukkel met budgetten; hulp van familie en vrienden is vaak nodig om de eindjes aan elkaar te knopen. En het harde werken. Lange dagen, opoffering, privé en werk lopen door elkaar.

Levensverhaal in parallel met het bos

Natuurlijk is dit boek ook het verhaal van het leven van Susan Simard, sterk verweven met haar onderzoek. Er is privé-sores. Een broer verongelukt, een huwelijk strandt, ze wordt zelf ziek. Er is liefde voor de natuur en het buitenleven. Ik denk dat Simard probeert met haar beelden van een imperfect leven met onhandige familie-relaties en toch veel warmte en wederkerigheid, een parallel te trekken met hoe bomen en bossen in gezamenlijkheid onderling functioneren. En ook over hoe ze zelf haar kennis en liefde voor de natuur doorgeeft aan haar dochters, zoals bomen – de mother tree uit de titel van het boek – ook hun zaailingen voeden en verzorgen.

Weggezet door de gevestigde orde

Maar wat mij toch het meest raakte is een diepere verhaallaag: Die over hoe Simard wordt weggezet door de gevestigde orde als ze met onwelgevallige ideeën en resultaten aankomt. Ze beschrijft het allemaal nogal tussen-neus-en-lippen door. Gelukkig maar, want ze is niet zielig. Maar het is schokkend hoe ze soms bejegend wordt – en nog schokkender is natuurlijk dat het altijd, overal, zo gaat zodra er consequenties in beeld komen die ergens, voor iemand, een financieel dan wel economisch risico lijken te vormen.
In dit geval gaat het dan om de praktijken in de houtkapindustrie – met name de kaalkap, waarbij percelen volledig worden kaalgekapt, en dan opnieuw met één enkele soort bomen wordt ingeplant.

Uniformiteit is de hond in de pot

Simards wetenschap toont dat het anders moet en kan. Ze laat daarbij niet onvermeld dat veel van de manieren waarop het volgens haar beter zou kunnen, erg lijken op de manier waarop de oorspronkelijke bewoners van het gebied met het bos omgingen. Een sterke nadruk op diversiteit; verschillende bomen helpen elkaar. De een groeit in het begin snel en levert daardoor schaduw voor een ander, die daardoor kan overleven. De een trekt bepaalde schimmels aan die de ander behoeden voor ziekte. Enzovoorts. ‘Alles is verbonden’ en de uniformiteit, door mensen (en houthakkers) zo geliefd, omdat het de oogst makkelijk maakt, is uiteindelijk de hond in de pot. Uniformiteit verarmt de bodem, geeft ziektes en plagen vrij spel, en verlaagt uiteindelijk de robuustheid van het totale systeem. De bosbouw blijkt een exacte analogie met de landbouw. En waar het gaat om kennis over hoe de verbondenheid in de natuur precies werkt: We hebben in feite nog nauwelijks een idee.

“I believe this kind of transformative thinking is what will save us. It is a philosophy of treating the world’s creatures, its gifts, as of equal importance to us.”