In juli 2017 verscheen er een kort bericht op JSTOR Daily over de roze flamingo. Deze plastic vogel, die ook in de Lage Landen menig tuin siert, is ongeveer zestig jaar geleden door Don Featherstone voor het bedrijf Union Products ontworpen. Daar wilden we meer van weten. Met het artikel in de hand, zijn we zelf ook wat op onderzoek uit gegaan.
Hoewel de roze flamingo sinds 1957 in productie is, bereikte het de topproductie midden jaren tachtig van de vorige eeuw. Met dank aan de politieserie Miami Vice, ontstond een Florida-kitsch-cult. Of is het nu kunst?
En ook op dit moment is de roze flamingo in Nederland nog breed verkrijgbaar. BOL noemt het ‘decoratieve flamingo voor in de tuin’ (21,99). Ubbink noemt het een vijverornament (44,81) en Tuinadvies.nl heeft een roze van metaal (42,25). Er blijkt zelfs een heuse flamingoworld.nl te zijn.
Grieken en Romeinen
Tuinornamenten zijn niet nieuw. Sterker nog: de Grieken waren er ook niet vies van. Met name de God Priapus werd in de tuinen geplaatst. Om de vogels weg te jagen, maar vooral als teken van vruchtbaarheid.
De Romeinen op hun beurt brachten veel Griekse beelden over naar – wat thans is – Italië. Of ze kopieerden ze als ze te groot waren om mee te nemen. Populair waren – Griekse en Romeinse naam tussen haakjes, erachter de specialiteit van de god:
Aphrodite (Venus) – liefde;
Artemis (Diana) – jacht;
Poseidon (Neptune) – zee;
Dionysus (Bacchus) – feesten en wijn;
Demeter (Ceres) – aarde en landbouw en
Athena (Minerva) – wijsheid en leren
En we weten dat de adel bij hun kastelen prachtige tuinen hadden, eveneens rijk voorzien van ornamenten en later ook follies (nutteloze ornamentele bouwwerken).
Gemeengoed
Ornamenten in tuinen van de “lagere” bevolkingsklassen begint rond 1800 een rol te spelen en het komt pas goed in zwang in de twintigste eeuw. Rond 1920 werden aluminium dieren populair en tien jaar later van beton. Het zelf maken ervan werd in de VS een rage.
Nu de Tweede Wereldoorlog richtte Union Products zich ook op plastic objecten voor de tuin. Product 6186 is de roze flamingo. Thans is Union Products Inc of Leominister, Massachusetts, een onderdeel van Cado Manufacturing, Fitchburg. Maar nog immer ‘kunststofproductiebedrijf’, gespecialiseerd in zogenaamde blaasvormen.
En dat is de roze flamingo: een opgeblazen stuk plastic.
Don Featherstone
In 1956 kwam Don Featherstone vers van de kunstacademie bij Union Products. Dit bedrijf was op zoek naar een beeldend kunstenaar/medewerker en had een vriend van Don bij het Worcester Art Museum benaderd. Het eerste werk dat Featherstone moest maken was een meisje met een gieter en een jongen met een hond. Toen vroeg zijn baas hem een eend te maken. En in 1957 was daar de witte tuineend of gans (Charlie) en later, geïnspireerd door een foto die Featherstone zag in National Geographic, de roze flamingo. Eenden verkochten beter dan de flamingo, maar bijna dertig jaar later, in 1986, werden er voor het eerst meer flamingo’s dan eenden verkocht.
Flamingo?
Maar waarom de flamingo? Eind jaren veertig deed het binnenlands Amerikaans toerisme opgang en tja, Florida werd razend populair en daar waren roze flamingo’s. Het dier was niet alleen model voor een tuinornament, maar allerlei al dan niet huishoudelijke zaken, zoals koffiemokken en douchegordijnen, werden met flamingo’s bedrukt.
De roze flamingo had zo zijn aantrekkingskracht: het intense roze was een nieuwe kleur, plastic was hèt wondermateriaal, de exotische aantrekkingskracht van Florida, hoewel de flamingo’s in de 18e en 19e eeuw tot vrijwel uitsterven waren bejaagd.
In eerste instantie werden de roze flamingo’s aan de mensen uit de arbeidersklasse verkocht. De middenklasse ging er met een grote boog omheen. (Zie het als de opkomst van André van Duin, nu volledig geaccepteerd, maar jarenlang niet salonfähig.)
Roerige jaren zestig
De jaren zestig van de vorige eeuw was het tijdperk van het verzet tegen de heersende klasse. Kinderen van middenklasse gezinnen verzetten zich tegen de kleinburgerlijkheid van hun ouders. In de VS werd de roze flamingo een symbool van rebellie, van de tegenstrijdigheid. In 1972 maakte de Amerikaanse filmregisseur John Waters een zwarte komedie: Pink Flamingos – de titel refereert aan het interieur van een woonwagen dat rijk is voorzien van deze dieren.
En rond 1986 zorgde de politieserie Miami Vice voor de opleving van Florida-kitsch: het was het jaar van Union Products dat er voor het eerst meer roze flamingo’s dan witte eenden werden verkocht.
Essentieel onderdeel van de Amerikaanse volkskunstNet zoals het schilderij van Andy Warhol, met de Campbell soepblikken (1962), kunst werd, schoof de roze flamingo van de categorie kitsch naar de categorie kunst. In 1987 verklaarde de gouverneur van Massechusetts de roze vogel tot ‘een essentieel onderdeel van de Amerikaanse volkskunst. Allerlei clubs, verenigingen, hotels met de naam flamingo werden opgericht. De International Society for the Preservation & Rights of Pink Lawn Flamingos werd in 1987 opgericht. En het Museum voor Hedendaagse Kunst in Los Angeles begon met de verkoop van plastic flamingo’s in haar museumwinkel.
Wie koopt het?
In een interview uit mei 1986 met People Magazine zegt Featherstone: “Wie koopt deze dingen? Niemand weet het. Je zou denken dat het de mensen in de armere wijken zijn, maar we zien er ook heel veel in gegoede buurten. Sommige mensen schamen zich en hebben ze in de achtertuin. Ik heb begrepen dat er ook een aantal op Beacon Hill
staan. En ze worden veel in New Jersey verkocht.”Hij voegt eraan toe: “De flamingo is geen cultfiguur.” Hij vindt het ergerlijk dat zogenaamde antieke flamingo’s in curiosawinkels voor veel geld over de toonbank gaan. Maar in die 29 jaar (na 1957) is het nog steeds dezelfde flamingo die voor vier dollar wordt verkocht.
Featherstone overlijdt 22 juni 2015 op 79-jarige leeftijd als gevolg van de ziekte van Alzheimer. Hij was in de tussentijd opgeklommen tot directeur van Union Products en in 1999 met pensioen gegaan.
Links
De plastic roze flamingo in foto’s – The Guardian 23 juni 2015
Artikel in People Magazine
Artikel in JSTOR Daily
overlijdensbericht
