Tegen beter weten in

Onderzoeksjournalist, historicus en biologisch tuinder/wijnbouwer Dick Hollander promoveerde 7 mei 2012 op de geschiedenis van de biologische landbouw in Nederland. Van zijn proefschrift maakte hij een publieke editie, waarmee het ook voor een breed publiek toegankelijk is.

Hollander staat met zijn respectabele leeftijd van 75 jaar precies tussen de huidige tijd en de allereerste pioniers uit de jaren twintig. Hij interviewde mensen die deze lieden nog hebben gekend.

Beterweten?

De titel ‘Tegen beter weten in’ slaat tegelijkertijd op het ondernemerschap onder de biologische vlag en op het agrarisch beleid tussen 1880 en 2001.
Het boek is daarmee van belang voor zowel ‘gangbare’ agrariërs en hun vertegenwoordigers als voor de ‘biologische’. Hollander is behalve (voormalig, biologisch) tuinder en wijnbouwer van oorsprong ook historicus, en dus goed ingewijd in de economie, politiek en sociologie. Zo kan hij de kernvraag van dit onderzoek zeer grondig beantwoorden. Die kernvraag luidt: Waarom ontwikkelde de biologische landbouw zich in Nederland zo moeizaam? Want het landbouwareaal voor biologisch werkende agrariërs is in Nederland (cijfers 2011) met 2,6% veel kleiner dan in bijvoorbeeld Oostenrijk, Zweden en Estland (respectievelijk 18,5%, 12,8% en 11%).

The powers that be

Het antwoord van Hollander legt een bewuste tegenwerking vanuit de overheid bloot, deels autonoom en deels als verlengstuk van het landbouwaggregaat. Verder wordt uitgelegd welke rollen de agrochemische industrie en spelers in de voedingsbranche hebben vervuld. Hoewel de auteur inderdaad zelf decennialang biologisch tuinder en wijnbouwer is geweest, schuwt hij in dit boek niet als wetenschapper de flaters te benoemen van milieubewuste pioniers, bijvoorbeeld waar erKabouters onderling ruzieden in de jaren zeventig van de vorige eeuw.

Silent Spring

‘Tegen beter weten in’ verschijnt precies vijftig jaar na het boek Dode Lente – Silent Spring, van Rachel Carson -, dat in de Verenigde Staten als een bom insloeg en een enorme impact heeft gehad op het gebruik van bestrijdingsmiddelen. In Nederland werd het, concludeert Hollander, door de wetenschappelijke wereld doodgezwegen. Carson bepleitte (in de tijd van de DDT) een totaal andere manier van plaagbestrijding, die volgens Hollander “achteraf gezien het midden houdt tussen louter biologische en harmonische of geïntegreerde bestrijding”.

Breder plaatje

We kunnen met dit boek zien waarop bepaalde keuzes in het verleden zijn gebaseerd

Het biologische pionierswerk wordt in het bredere perspectief geplaatst van de Nederlandse handelstraditie en het Nederlandse en Europese beleid op voedselvoorziening en arbeid. De conclusies stemmen niet vrolijk maar dat is (droog gezegd) niet belangrijk, omdat ook het agrarische heden niet vrolijk stemt wat betreft werkgelegenheid, inkomsten van boeren, biodiversiteit en natuurbeheer. We kunnen met dit boek juist zien waarop bepaalde keuzes in het verleden zijn gebaseerd, en daarmee een reëlere strategie bepalen voor een ‘gezondere landbouw’ in de toekomst.

Net op tijd

Het werk van de biologische pioniers (consumenten en producenten) wordt in dit boek beschreven in een reeks aardige portretten. We krijgen inkijkjes in de bedrijfsvoering en oogstresultaten en in de beweegredenen van een boel boeren en tuinders, van wie er een aantal ons bekend zullen zijn. Daarmee alleen al is het een historisch document dat net op tijd verschijnt, want Hollander staat met zijn respectabele leeftijd van 75 jaar precies in tussen de huidige tijd en de allereerste pioniers uit de jaren twintig (de auteur interviewde mensen die deze lieden nog hebben gekend).

We lezen hoe en waarom…

Realiteit

Hollander is historicus, en wilde ‘bijziendheid’ vermijden door zijn onderzoek tot aan het jaar 2001 te laten lopen. Met zijn epiloog doet hij in deze publieke editie evenwel een kleine voorzet voor opties in de toekomst. Dit is een discussiestuk, gebaseerd op praktische ervaring en op het hier besproken wetenschappelijk onderzoek, dat in de wetenschappelijke editie niet staat (het proefschrift, dat in plaats van een epiloog een uitgebreide samenvattende conclusie bevat, is ook te bestellen via genoemde website van de auteur). In het discussiestuk staan zaken waar verschillende mensen een uiteenlopende mening over zullen hebben, maar het is sowieso van onschatbare waarde voor de voedingssector van nu.