Onze Herboristentuin wordt vernieuwd. Ze bestaat uit vier vakken. Maartje vertelt over vak B en C. Daarin ligt de focus op de spijsvertering en de vrouw. En is wildemanskruid heilzaam voor vrouwen?
In een vorig blog schreef ik over de herontwikkeling van onze herboristentuin en de plantkeuze voor vak A. Losjes thematisch, daar zijn we op uitgekomen, met aandacht voor onze mogelijkheden op ons erf, als het gaat om bodem, zon en andere standplaatsfactoren. Vak A is het vak van de luchtwegen geworden; vandaag vertel ik meer over de vakken B en C.
Zonnig, droog en woelbeesten
De plantvakken B en C zijn allebei behoorlijk zonnig en droog. Vooral vak C is erg ‘moeilijk’ is – weinig planten willen het daar echt goed doen en er zijn juist daar veel muizen of andersoortige woelers en gravers die telkens weer schade aanrichten.
Dat betekent dat het voor vak C belangrijk is om te werken met wat er al staat – het lukt immers die planten om het daar uit te houden.
Vak B – Thema spijsvertering
In vak B staat al jaren een mooie groep rozemarijn en daarnaast bijvoorbeeld zilverschoon, kamille, agrimonie en duizendblad. Die mogen allemaal blijven; ze hebben volgens herboristen allemaal een weldadige werking op de spijsvertering.
We voegen planten toe. De mariadistel verplaatsen we van elders uit de tuin en we hopen dat ze zich gaat uitzaaien. Wegenwachter (wilde cichorei) voegen we toe van eigen plantgoed. Hetzelfde geldt voor vaste of bergbonenkruid. De kattendoorn hebben we nieuw gekocht bij biologische Kwekerij de Hessenhof. Het is een ondergewaardeerde bossige plant die prachtig roze bloeit en bovendien een stikstofbinder is. Wel erg stekelig. Hieronder in de tabel vind je de lijst met planten die op dit moment te vinden zijn in vak B. Er komt waarschijnlijk nog wel wat bij, in ieder geval een klaver-achtige als aanvullende stikstofbinder. En misschien valt er ook nog wat af.
Latijnse naam | Naam | Omschrijving | Herboristen werking |
Achillea millefolium | Duizendblad | Sterk geveerd blad, wit tot roze schermbloemen | Eetlustopwekkend en tegen maag- en darmkrampen |
Agrimonia eupatoria | Agrimonie | Lage bladrozetten met hoge stengels met gele bloemetjes | Tegen diarree en goed voor de lever en de urinewegen |
Artemisia absinthum | Absintalsem | Grijzig blad | Bevordert maagwerking en eetlust |
Carum carvi | Karwij | Tweejarig, schermbloemige | Tegen winderigheid en maag- en darmkrampen |
Chamaemelum nobile | Roomse kamille | Meerjarige kamille | Ontstekingswerend op slijmvliezen van o.a. spijsverteringsstelsel, verzachtend op maag, stimuleert spijsvertering |
Chichorium intybus | Wegenwachter | Bloemen van de mooiste kleur blauw | Stimuleert gal en leverfunctie |
Foeniculum vulgare | Venkel | Zeer fijn blad met geelgroen schermbloem. Wij hebben de bronsbladige variant | Tegen winderigheid en krampen |
Matricaria recutita | Echte kamille | Eenjarige kamille | Ontstekingswerend op slijmvliezen van o.a. spijsverteringsstelsel, verzachtend op maag, stimuleert spijsvertering |
Mentha spp. | Munt | Bossig struikje, zeer geurig | Tegen maagdarmkrampen, misselijkheid, galproblemen. Eetlustopwekkend. |
Onosus spinosa | Kattendoorn | Bossig struikje met prachtige roze bloemen, stikstofbinder | Bevordert de werking van de nieren |
Plantago coronopus | Hertshoorn weegbree | Zeer smalbladig en laagblijvend, goede betredingsplant, halofyt | Ontstekingsremmend, mogelijk tegen diarree |
Plantago lanceolata | Smalbladige weegbree | Smalbladige en meest geneeskrachtige weegbree soort | Tonicum voor de slijmvliezen van o.a. maag en darmen. Verzachtend op de urinewegen. |
Plantago major purpurea | Rode weegbree | Rondbladige weegbree met prachtige roodbruine kleur | Ontstekingsremmende, mogelijk tegen aambeien |
Potentilla anserina | Zilverschoon | Zilvergrijs blad, gele bloemetjes, blijft laag | Diarree |
Salvia rosmarinus | Rozemarijn | Groengrijs naaldvormig blad, mooie blauwe bloemen, zeer geurig | Goed voor gal en lever, eetlustbevorderend, winderigheid |
Satureja montana | Vast- of bergbonenkruid | Wilde rommelige groeier met blauwe bloemen. Vaste neefje van gewoon bonenkruid. | Ontsmettend, bevorderlijk bij infecties van de urinewegen, spijsveringsbevorderend |
Silibum marianum | Mariadistel | Hoge stekelige distel met gevlekt blad | Zeer bevorderlijk voor de lever |
Vak C – Thema vrouw
Sommige mannen zullen het passend vinden dat we voor het ‘moeilijkste’ van de vier vakken het thema ‘vrouw’ hebben gekozen 🙂 Er is echter een heldere reden voor deze keuze: in dit vak is het, zoals hiervoor aangegeven, belangrijk om uit te gaan van wat er al stond en zo min mogelijk de planten te verstoren die hier met veel moeite toch voet aan (in) de grond hebben gekregen.
Er blijft staan: wilde marjolein, duizendblad, teunisbloem, sint-janskruid, vrouwenmantel en witte dovenetel. En laat dat nou allemaal planten zijn waarvoor een werking wordt beschreven die specifiek voor de vrouw is; bijvoorbeeld bij menstruatieklachten of rondom de zwangerschap.
Hé, mannen, je kunt dus ook zeggen dat die ‘vrouwelijke’ planten oersterk zijn.
Maar we voegen ook hier wat planten toe. Natuurlijk is in dit vak extra aandacht voor stikstofbinders zoals rode klaver, geitenruit en fenegriek. Hieronder in de tabel de voorlopige lijst.
Latijnse naam | Naam | Omschrijving | Herboristen werking |
Achillea millefolium | Duizendblad | Sterk geveerd blad, wit tot roze schermbloemen | Menstruatieklachten, koude ledematen, spataderen |
Alchemilla mollis/vulgaris | Vrouwenmantel | Laagblijvend, geelgroen blad en bloemen | Herstel baarmoeder na bevalling, menstruatieklachten |
Galega officinalis | Geitenruit | Grote, losse, rommelige struikvormige plant met lila bloemen. Stikstofbinder | Bevordert de aanmaak van moedermelk (bij geiten, en naar verluidt ook bij mensenvrouwen) |
Hypericum perforatum | Sint-janskruid | Hoge bloeistengels met gele bloemen | Mentale klachten rondom menopauze en menstruatie |
Lamium album | Witte dovenetel | Middelhoog, veel blad, witte bloemen | Positief effect op baarmoeder en bij witte vloed |
Oenothera biennis | Teunisbloem | Zeer hoge bloeistengels met grote gele bloemen die zich ‘s avonds openvouwen | Bevordert het vrouwelijk hormonaal evenwicht |
Origanum vulgare | Wilde marjolein | Middelhoog roze bloeiend kruid. Zeer geurig. Insectenmagneet | Kalmerend, ontspannend, bijvoorbeeld bij spanningshoofdpijn |
Primula veris | Sleutelbloem | Vroege bloeier, geel | Kalmerend, ontspannend, bijvoorbeeld bij slapeloosheid en prikkelbaarheid |
Pulsatilla vulgaris | Wildemanskruid | Laagblijvend polvormig fijnbladig plantje met grote paarse harige bloemen met geel hart | Ontkrampend bij klachten rond menstruatie en ovulatie |
Rhodiola | Rozewortel | Een vetplant uit koude gebieden. De bloemen kunnen verschillende kleuren hebben | Bij vermoeidheid, burn-out, prikkelbaarheid. Libido verhogend |
Salvia sclarea | Scharlei | Forse plant, tweejarig, met grijsgroen donzig blad | Menstruatiebevorderend, menopauzale klachten |
Tanacetum partenium | Moederkruid | Kamille-achtige bloem maar veel forsere plant met groter blad | Preventie van migraine en andere hoofdpijn, onder andere als deze veroorzaakt wordt door hormonale onbalans bij de vrouw. Ook goed voor de baarmoeder en bij menopauzale klachten |
Trifolium pratense | Rode klaver | Een van de meest voorkomende klavers, rood-paarse bloemen, stikstofbinder | Bij klachten rondom de menopauze, preventie van botontkalking, cholesterolverlagend |
Trigonella foenum-graecum | Fenegriek | Eenjarige plant, zeer aromatisch (niet erg lekkere geur), stikstofbinder | Klachten rondom de menstruatie, bevordert de moedermelk, libidoverhogend bij de vrouw |
Verbena officinalis | Echt ijzerhard | Onopvallende plant met kleine witte bloemen | Hoofdpijn, migraine, bevordert weeën en menstruatie, bevordert moedermelk |
Vitex agnus-castus | Monnikenpeper | Struikachtig, kan hoog worden, grote paarse bloeiaren | Goed voor het hormonale evenwicht bij de vrouw, klachten rondom de menstruatie, onvoldoende moedermelk, overdreven geslachtsdrift bij de man |
Dubbel en brede werking
Een goede lezer is opgevallen dat 1 plant er dubbel in staat, zowel in vak B als in vak C dus. Dat is het mooie duizendblad (Achillea millefolium). Duizendblad is zo’n plant die een hele brede werking heeft – net als bijvoorbeeld echt ijzerhard, fenegriek en echte salie – maar die het in onze tuin ook toevallig heel goed doet. Hij mag in beide vakken blijven omdat hij zo’n fijne bodembedekker en bloeier is. We kunnen in een later stadium een teveel weghalen.
Tenslotte: Bollen heb je nooit genoeg
Net als in vak A zijn in vak B en C ook extra bolgewasjes geplant. Voor kleur in het vroege voorjaar en om insecten te lokken. Ik koos overal voor (verwilderende) tulpen en leden van het allium-geslacht, omdat die behalve mooi ook nog eetbaar zijn. En dat past in onze Eetbare Siertuin.
In vak B viel de keuze op Tulipa tarda, een geel-wit laagblijvend tulpje, en Gele look (Allium flavum), een mooi geelbloeiend uitje, waarvan al een aantal exemplaren in dit vak stonden.
In vak C kunnen we komend voorjaar hopelijk genieten van Tulipa humilis, een laag vroegbloeiend tulpje met roze bloemen met een geel hartje. Roze vanwege het ‘vrouwen’ thema. En dus ook een roze ui, of eigenlijk een knoflook: Allium roseum, soms bekend onder de naam roze knoflook, met lichtroze vrij losse bloemen op een iets hoger steeltje. En tenslotte mag niet ontbreken: goudlook (Allium moly). Het lijkt op daslook met een verfijnde knoflookachtige smaak, maar houdt meer van de zon. De zoetige geur van de gele bloemen trekt veel insecten.
En o ja, goudlook wordt door sommigen gezien als middel tegen tovenarij van elke soort. Je weet maar nooit, tenslotte.
Wat leuk jullie blog. In Oosterwold, Almere zijn we bezig de interne looproutes met thematisch beplanting aantrekkelijk te maken. Dus jullie A En B bakken? Daar ben ik ook in geïnteresseerd. We gaan gaan buren enthousiast maken voor dit idee.
Hallo Gemma, dank voor je enthousiaste reactie, dat doet altijd goed! We wachten hier momenteel in spanning af of we alle ideeën en al het werk van vorig jaar ook dit jaar terug gaan zien. Kom anders later in het voorjaar eens langs op een zaterdag, dan kan ik je wat meer vertellen over de keuzes – misschien zijn de plantkeuzes voor jullie wel heel anders vanwege andere bodem. Hoe dan ook, een aantal van de planten uit het blog hebben we ook nog te koop. Veel succes met jullie plannen! Groeten, Maartje (vrijwilliger bij MergenMetz)