Planten voor de herboristentuin – Vak B en C

Onze Herboristentuin wordt vernieuwd. Ze bestaat uit vier vakken. Maartje vertelt over vak B en C. Daarin ligt de focus op de spijsvertering en de vrouw. En is wildemanskruid heilzaam voor vrouwen?

In een vorig blog schreef ik over de herontwikkeling van onze herboristentuin en de plantkeuze voor vak A. Losjes thematisch, daar zijn we op uitgekomen, met aandacht voor onze mogelijkheden op ons erf, als het gaat om bodem, zon en andere standplaatsfactoren. Vak A is het vak van de luchtwegen geworden; vandaag vertel ik meer over de vakken B en C.

Zonnig, droog en woelbeesten

De plantvakken B en C zijn allebei behoorlijk zonnig en droog. Vooral vak C is erg ‘moeilijk’ is – weinig planten willen het daar echt goed doen en er zijn juist daar veel muizen of andersoortige woelers en gravers die telkens weer schade aanrichten.
Dat betekent dat het voor vak C belangrijk is om te werken met wat er al staat – het lukt immers die planten om het daar uit te houden.

Vak B – Thema spijsvertering

In vak B staat al jaren een mooie groep rozemarijn en daarnaast bijvoorbeeld zilverschoon, kamille, agrimonie en duizendblad. Die mogen allemaal blijven; ze hebben volgens herboristen allemaal een weldadige werking op de spijsvertering.
We voegen planten toe. De mariadistel verplaatsen we van elders uit de tuin en we hopen dat ze zich gaat uitzaaien. Wegenwachter (wilde cichorei) voegen we toe van eigen plantgoed. Hetzelfde geldt voor vaste of bergbonenkruid. De kattendoorn hebben we nieuw gekocht bij biologische Kwekerij de Hessenhof. Het is een ondergewaardeerde bossige plant die prachtig roze bloeit en bovendien een stikstofbinder is. Wel erg stekelig. Hieronder in de tabel vind je de lijst met planten die op dit moment te vinden zijn in vak B. Er komt waarschijnlijk nog wel wat bij, in ieder geval een klaver-achtige als aanvullende stikstofbinder. En misschien valt er ook nog wat af.

Latijnse naam	Naam	Omschrijving	Herboristen werking
Achillea millefolium	Duizendblad	Sterk geveerd blad, wit tot roze schermbloemen	Eetlustopwekkend en tegen maag- en darmkrampen
Agrimonia eupatoria	Agrimonie	Lage bladrozetten met hoge stengels met gele bloemetjes	Tegen diarree en goed voor de lever en de urinewegen
Artemisia absinthum	Absintalsem	Grijzig blad	Bevordert maagwerking en eetlust
Carum carvi	Karwij	Tweejarig, schermbloemige	Tegen winderigheid en maag- en darmkrampen
Chamaemelum nobile	Roomse kamille	Meerjarige kamille	Ontstekingswerend op slijmvliezen van o.a. spijsverteringsstelsel, verzachtend op maag, stimuleert spijsvertering
Chichorium intybus	Wegenwachter	Bloemen van de mooiste kleur blauw	Stimuleert gal en leverfunctie
Foeniculum vulgare	Venkel	Zeer fijn blad met geelgroen schermbloem. Wij hebben de bronsbladige variant	Tegen winderigheid en krampen
Matricaria recutita	Echte kamille	Eenjarige kamille	Ontstekingswerend op slijmvliezen van o.a. spijsverteringsstelsel, verzachtend op maag, stimuleert spijsvertering
Mentha spp.	Munt	Bossig struikje, zeer geurig	Tegen maagdarmkrampen, misselijkheid, galproblemen. Eetlustopwekkend.
Onosus spinosa	Kattendoorn	Bossig struikje met prachtige roze bloemen, stikstofbinder	Bevordert de werking van de nieren
Plantago coronopus	Hertshoorn weegbree	Zeer smalbladig en laagblijvend, goede betredingsplant, halofyt	Ontstekingsremmend, mogelijk tegen diarree
Plantago lanceolata	Smalbladige weegbree	Smalbladige en meest geneeskrachtige weegbree soort	Tonicum voor de slijmvliezen van o.a. maag en darmen. Verzachtend op de urinewegen.
Plantago major purpurea	Rode weegbree	Rondbladige weegbree met prachtige roodbruine kleur	Ontstekingsremmende, mogelijk tegen aambeien
Potentilla anserina	Zilverschoon	Zilvergrijs blad, gele bloemetjes, blijft laag	Diarree
Salvia rosmarinus	Rozemarijn	Groengrijs naaldvormig blad, mooie blauwe bloemen, zeer geurig	Goed voor gal en lever, eetlustbevorderend, winderigheid
Satureja montana	Vast- of bergbonenkruid	Wilde rommelige groeier met blauwe bloemen. Vaste neefje van gewoon bonenkruid.	Ontsmettend, bevorderlijk bij infecties van de urinewegen, spijsveringsbevorderend
Silibum marianum	Mariadistel	Hoge stekelige distel met gevlekt blad	Zeer bevorderlijk voor de lever

Vak C – Thema vrouw

Sommige mannen zullen het passend vinden dat we voor het ‘moeilijkste’ van de vier vakken het thema ‘vrouw’ hebben gekozen 🙂 Er is echter een heldere reden voor deze keuze: in dit vak is het, zoals hiervoor aangegeven, belangrijk om uit te gaan van wat er al stond en zo min mogelijk de planten te verstoren die hier met veel moeite toch voet aan (in) de grond hebben gekregen.
Er blijft staan: wilde marjolein, duizendblad, teunisbloem, sint-janskruid, vrouwenmantel en witte dovenetel. En laat dat nou allemaal planten zijn waarvoor een werking wordt beschreven die specifiek voor de vrouw is; bijvoorbeeld bij menstruatieklachten of rondom de zwangerschap.
Hé, mannen, je kunt dus ook zeggen dat die ‘vrouwelijke’ planten oersterk zijn.
Maar we voegen ook hier wat planten toe. Natuurlijk is in dit vak extra aandacht voor stikstofbinders zoals rode klaver, geitenruit en fenegriek. Hieronder in de tabel de voorlopige lijst.

Latijnse naam	Naam	Omschrijving	Herboristen werking
Achillea millefolium	Duizendblad	Sterk geveerd blad, wit tot roze schermbloemen	Menstruatieklachten, koude ledematen, spataderen
Alchemilla mollis/vulgaris	Vrouwenmantel	Laagblijvend, geelgroen blad en bloemen	Herstel baarmoeder na bevalling, menstruatieklachten
Galega officinalis	Geitenruit	Grote, losse, rommelige struikvormige plant met lila bloemen. Stikstofbinder	Bevordert de aanmaak van moedermelk (bij geiten, en naar verluidt ook bij mensenvrouwen)
Hypericum perforatum	Sint-janskruid	Hoge bloeistengels met gele bloemen	Mentale klachten rondom menopauze en menstruatie
Lamium album	Witte dovenetel	Middelhoog, veel blad, witte bloemen	Positief effect op baarmoeder en bij witte vloed
Oenothera biennis	Teunisbloem	Zeer hoge bloeistengels met grote gele bloemen die zich ‘s avonds openvouwen	Bevordert het vrouwelijk hormonaal evenwicht
Origanum vulgare	Wilde marjolein	Middelhoog roze bloeiend kruid. Zeer geurig. Insectenmagneet	Kalmerend, ontspannend, bijvoorbeeld bij spanningshoofdpijn
Primula veris	Sleutelbloem	Vroege bloeier, geel	Kalmerend, ontspannend, bijvoorbeeld bij slapeloosheid en prikkelbaarheid
Pulsatilla vulgaris	Wildemanskruid	Laagblijvend polvormig fijnbladig plantje met grote paarse harige bloemen met geel hart	Ontkrampend bij klachten rond menstruatie en ovulatie
Rhodiola	Rozewortel	Een vetplant uit koude gebieden. De bloemen kunnen verschillende kleuren hebben	Bij vermoeidheid, burn-out, prikkelbaarheid. Libido verhogend
Salvia sclarea	Scharlei	Forse plant, tweejarig, met grijsgroen donzig blad	Menstruatiebevorderend, menopauzale klachten
Tanacetum partenium	Moederkruid	Kamille-achtige bloem maar veel forsere plant met groter blad	Preventie van migraine en andere hoofdpijn, onder andere als deze veroorzaakt wordt door hormonale onbalans bij de vrouw. Ook goed voor de baarmoeder en bij menopauzale klachten
Trifolium pratense	Rode klaver	Een van de meest voorkomende klavers, rood-paarse bloemen, stikstofbinder	Bij klachten rondom de menopauze, preventie van botontkalking, cholesterolverlagend
Trigonella foenum-graecum	Fenegriek	Eenjarige plant, zeer aromatisch (niet erg lekkere geur), stikstofbinder	Klachten rondom de menstruatie, bevordert de moedermelk, libidoverhogend bij de vrouw
Verbena officinalis	Echt ijzerhard	Onopvallende plant met kleine witte bloemen	Hoofdpijn, migraine, bevordert weeën en menstruatie, bevordert moedermelk
Vitex agnus-castus	Monnikenpeper	Struikachtig, kan hoog worden, grote paarse bloeiaren	Goed voor het hormonale evenwicht bij de vrouw, klachten rondom de menstruatie, onvoldoende moedermelk, overdreven geslachtsdrift bij de man

Dubbel en brede werking

Een goede lezer is opgevallen dat 1 plant er dubbel in staat, zowel in vak B als in vak C dus. Dat is het mooie duizendblad (Achillea millefolium). Duizendblad is zo’n plant die een hele brede werking heeft – net als bijvoorbeeld echt ijzerhard, fenegriek en echte salie – maar die het in onze tuin ook toevallig heel goed doet. Hij mag in beide vakken blijven omdat hij zo’n fijne bodembedekker en bloeier is. We kunnen in een later stadium een teveel weghalen.

Tenslotte: Bollen heb je nooit genoeg

Net als in vak A zijn in vak B en C ook extra bolgewasjes geplant. Voor kleur in het vroege voorjaar en om insecten te lokken. Ik koos overal voor (verwilderende) tulpen en leden van het allium-geslacht, omdat die behalve mooi ook nog eetbaar zijn. En dat past in onze Eetbare Siertuin.
In vak B viel de keuze op Tulipa tarda, een geel-wit laagblijvend tulpje, en Gele look (Allium flavum), een mooi geelbloeiend uitje, waarvan al een aantal exemplaren in dit vak stonden.
In vak C kunnen we komend voorjaar hopelijk genieten van Tulipa humilis, een laag vroegbloeiend tulpje met roze bloemen met een geel hartje. Roze vanwege het ‘vrouwen’ thema. En dus ook een roze ui, of eigenlijk een knoflook: Allium roseum, soms bekend onder de naam roze knoflook, met lichtroze vrij losse bloemen op een iets hoger steeltje. En tenslotte mag niet ontbreken: goudlook (Allium moly). Het lijkt op daslook met een verfijnde knoflookachtige smaak, maar houdt meer van de zon. De zoetige geur van de gele bloemen trekt veel insecten.

En o ja, goudlook wordt door sommigen gezien als middel tegen tovenarij van elke soort. Je weet maar nooit, tenslotte.

• 

• 

• 

• 

•