Voedsel produceren en biodiversiteit kunnen goed samengaan. In een efficiënte en mooie tuin, tuinderij of park. Daarom is er nu een vijfdaagse training ‘Eetbare bostuin’
Door Lucas Brouns
Een bostuin is als een akker met meerdere lagen: oogst van bomen, klimplanten, struiken, kruiden, groentes en wortels.
In de natuur vind je de meeste biodiversiteit in bosranden en aan oevers. Zo’n bosrand kun je oprekken tot een hele tuin: een stadstuin, een tuinderij of een groter voedselbos met hogere en lagere planten.
Een bostuin is eigenlijk een akker met meerdere lagen: er is oogst van bomen, klimplanten, struiken, kruiden, groentes en wortels. Een groot deel van de aanplant bestaat uit vaste planten, wat op termijn het onderhoud beperkt maakt.
Het is mogelijk in augustus 2012 een vijfdaagse opleiding voor het aanleggen van een eetbare bostuin te volgen. Zie onderaan dit artikel.
Evenwicht
Biodiversiteit staat niet tegenover efficiënte voedselproductie, ze is er juist de kern van. Diversiteit in gewassen (meer eetbare soorten planten) betekent veerkracht: mochten dit jaar de tomaten slecht gaan, dan gaat de knolselderie bijvoorbeeld goed. Diversiteit in plantensoorten lokt ook een diversiteit aan diersoorten. Die dieren op hun beurt voorkomen plagen: ze houden hinderlijke insecten, slakken, aaltjes en schimmels in evenwicht.
2000 Eetbare soorten planten
Er zijn circa tweeduizend eetbare soorten planten voor ons klimaat geschikt, waarbij de soort ‘kool’ als één soort telt en dus de koolrabi, broccoli, tuinkers en mosterd niet als aparte soorten worden meegeteld maar als één soort gelden van die tweeduizend
Kijken we nu naar de volwassen bostuin van Martin Crawford, dan zien we in alle lagen interessante oogst. De verscheidenheid gebiedt ons hier heel summier te zijn wat betreft het aantal soorten. Op de grond groeien Turkse raket, slingert een Nepalese framboos, en er staan wilde knoflook, eeuwige prei en zwartmoeskervel. Verder is er een flink stuk met aromatische kruiden voor het insectenbestand. Tussen de vele soorten bomen vallen de peperboom en de geknotte linde op. De linde staat er voor de jonge blaadjes, die in de salade gaan.Opbrengst
Crawfords bostuin is bedoeld voor educatieve doeleinden, dus hij heeft erg veel soorten op zijn 0,8 hectare staan. In een productietuin zou je kiezen voor minder soorten en dus meer kilo’s opbrengst per soort, omdat je voor groentepakketten of voor de markt produceert. Hetzelfde educatieve doel geldt op Bostuin Ketelbroek (Groesbeek) en op de educatieve tuinen van de Permacultuur School Nederland in Utrecht. Evengoed is het interessant om te zien dat Crawford zich op vele vlakken goed kan redden in zijn vijftien jaar oude bostuin: eucalyptusblaadjes voor als je verkouden bent (om te stomen), Turkse raket voor de salade, heel veel fruit en kruiden, bamboescheuten om in het vroege voorjaar aspergegerechten te bereiden.
In dit fragment uit de BBC-documentaire A Farm for the Future wordt Crawford geïnterviewd door Rebecca Hosking:
Het ontwerpsysteem permacultuur is kijken hoe ecosystemen in de natuur in elkaar zitten, en daar vervolgens de functies uit ontlenen die we kunnen gebruiken voor een duurzame manier van landbouw, huizenbouw en economie. Landbouw kan in dit geval een tuinderij van enkele hectaren zijn met productie voor de markt, maar ook een kleine stadstuin voor kruiden en bessen; de invulling van wat mogelijk en rendabel is, verschilt dan natuurlijk.
Levende tuin
Dit artikel schrijf ik in een tuin die zes jaar geleden een achterplaats was met terrastegels, en verder worteldoek en daarop grind. Nu is het een stads oase (50 m2) met zonnige plekken en schaduwplekjes, en in de meeste seizoenen ook een egel die er woont. Eigenlijk hadden we in het wilde schaduwhoekje met clematis, braam en bruidsluier ook een merelnest maar omdat in deze arbeiderswijk zo veel katten wonen (geen natuurlijk evenwicht) is dat gesneefd. Op de hop komt soms een gehakkelde aurelia. In de hazelaar of de druif overnacht regelmatig een meikever. Ik oogstte vandaag talloze (doornloze) bramen en frambozen. Straks komen de appels en druiven. Bijna het hele jaar hebben we tijm, salie, dropkruid, pepermunt en peperkers. Intussen staan nieuwkomers als zaailingen in een kasje: klimmende meerjarige (kaukasische) spinazie en roze winterpostelein (ook meerjarig, en eveneens schaduwtolerant). Verder doen op de schaduwplekjes het longkruid en het lievevrouwenbedstro het goed. Op de zonnige plekken is ruimte voor twee terrasjes om te zitten, en voor kiwi’s, tomaten en kleine fruitboompjes.Houtwallen
Agroforestry
Een eetbare bostuin is een tuin die is ontworpen naar de structuur van een jong bosgebied, en waarin planten staan die (direct of indirect) nuttig zijn voor mensen. De bodemvruchtbaarheid wordt door de planten zelf op peil gehouden: stikstof fixerende bomen, klimmers en struiken bijvoorbeeld, en ook mineralenverzamelaars die voedingsstoffen uit diepere grondlagen oppompen (smeerwortel, paardenbloem, zuring, etc., die je nu en dan boven de grond afknipt als ze in de weg staan). De meeste planten in een goed ontworpen bostuin hebben meerdere functies: voor de oogst, maar bijvoorbeeld ook voor het bodemleven en voor het lokken juist afleiden van insecten. De bodem is in de meeste perioden van het jaar bedekt met planten. Zo blijft de bodem vruchtbaar. De diversiteit aan soorten zorgt voor een veerkrachtig ecosysteem.
Training
Nu is er een permacultuurtraining om te leren hoe een bostuin werkt: de ecologische principes, de toepassingen van vele soorten planten, en hoe je een succesvolle tuin ontwerpt.
Nu is er een permacultuurtraining om te leren hoe een bostuin werkt: de ecologische principes, de toepassingen van vele soorten planten, en hoe je een succesvolle tuin ontwerpt. Maar ook praktisch: met welke factoren hou je rekening bij het ontwerpen? Welke elementen moet je observeren voordat je naar de tekentafel gaat? In deze cursus maken we een ontwerp voor een nieuwe bostuin, die we ook daadwerkelijk gaan aanleggen op de laatste dag van de training. Je doet dus ook ervaring op met zaaien, planten en gereedschapsgebruik. Met de vaardigheden uit deze training kun je voor jezelf en voor anderen een eetbare bostuin opzetten. In deze cursus krijgt u ook een rondleiding op bostuin Ketelbroek (0,8 hectare), door ontwerper Wouter van Eck. Meer informatie onder aan dit artikel.
Vierdaagse training
Praktische cursus permacultuur
Eetbare bostuin: principes, ontwerpen en aanleggen
| Wanneer: | 20 t/m 24 augustus 2012 (ma-vr) |
| 4 dagen training op bostuin Ketelbroek nabij Groesbeek | |
| 1 dag aanleggen van een nieuwe bostuin, in Oranje, nabij Assen | |
| Inhoud: | – werking van ecosystemen – permacultuur-principes – toepassingen van planten – een succesvolle tuin ontwerpen – observeren – een levende bodem creëren – werken met kringlopen – zaaien, planten en gereedschapsgebruik – rondleiding op bostuin Ketelbroek (0,8 hectare) door de ontwerper, Wouter van Eck – aanleggen van een nieuwe bostuin |
| Na de training blijft de bostuin die we aanleggen bestaan. De tuin zal ook de kroon zijn op de fair Puur en Bewust 2012 in Oranje, die een breed en absoluut groen publiek zal trekken. | |
| Docenten: | Maranke Spoor en Taco Blom (beiden verbonden aan de Permacultuur School Nederland en België) + co-docenten |
| Kosten & inschrijving: |
€ 630 € 590 als u vóór 14 juli reserveert En voor meer informatie (maaltijden, overnachtingen, wie/wat/waar- en andere vragen), kijk op de site van de Oefenboerderij |
