De Westerse leefwijze met dat vermaledijde Westerse dieet, zorgt niet alleen voor gezondheidsproblemen als diabetes, hoge bloeddruk et cetera, maar ook dat traditionele, gezonde groenten in de toekomst uit beeld verdwijnen. Aldus Food Tank.
Food Tank, een voedsel denktank, grijpt een publicatie van Barilla Center for Food and Nutrition (BCFN) aan om, per werelddeel, een overzicht te maken van de meest bedreigde groentensoorten. Food Tank roemt Slow Food’s Ark van de Smaak en AVGRIS (Vegetable Genetic Resources Information System). Aan de hand van deze bronnen komt ze tot een vijfentwintigtal groenten die, vermoedelijk, in de naaste toekomst lastig gaan krijgen. De lijst is boeiend, hoewel je van enkele groenten je kan afvragen of ze wel zo nodig op deze lijst horen (okra, mungbonen, Filderkraut, cowpea, citroengras, bataat, Perry-peer e.d.):
| Afrika | ||
| 1 | Amaranth | De plant bloeit in warm weer en het zaad (maar ook het blad) is een uitstekende bron van eiwitten, vitaminen en essentiële mineralen, zoals calcium, ijzer, magnesium, kalium en zink. |
| 2 | Cowpea  |
Deze peulvrucht is een van de oudste gewassen van centraal Afrika. Ze is bestand tegen droogte en gedijt ook op slechte grond. Naast de erwten wordt het blad ook verbruikt als groente. |
| 3 | Spider Plant |
Ook wel African Cabbage (Afrikaanse kool) genoemd. Doet het in heel Afrika en is rijk aan eiwitten, antioxidanten, vitaminen, mineralen enzovoorts. Wij kennen de zogenaamde kattenstaart als (akelige) sierplant voor in de tuin. Dat is een familielid. |
| 4 | Afrikaanse aubergine | Belangrijk gewas, want heeft een hoge opbrengst, is bestand tegen droogte, goed te bewaren en doet het ook op arme grond. De bladeren van deze aubergine worden ook verbruikt. |
| 5 | Argan | Zij die in Marokko zijn geweest, kennen de arganolie en de specifieke bereidingswijze (geiten klimmen in de bomen, eten de vruchten en braken de zaden uit). Uit de zaden wordt een donkergele olie geproduceerd, met een onmiskenbare, rijke smaak. |
| Europa | ||
| 6 | Perinaldo artisjok |
Ze is inheems rond de Middellandse Zee. Oorspronkelijk gecultiveerd in het oude Griekenland. Perinaldo is een klein Italiaans stadje vlakbij de Franse grens. Daar produceert men tussen de 400 en 600 meter hoogte een soort artisjok zonder stekels en violet van kleur. De eetbare bloemknop is een goede bron van vezels, vitamine C, foliumzuur en diverse mineralen. Deze artisjokvariëteit is bestand tegen droogte en winterhard. |
| 7 | Formby asparagus | Een asperge met een witte basis, groene stengel, en paars getinte top. De groente is rijk aan eiwitten, vezels, vitamine B6, calcium, magnesium en zink. |
| 8 | Filderkraut | Die kennen we en telen we alweer jaren. Het is onze zuurkoolkool, voor de beste zuurkool. En rijk aan bètacaroteen, vitamine C en K, vezels. Ook antioxidanten en ontstekingsremmend. De kool kan maandenlang koel worden opgeslagen en midden in de winter gegeten. |
| 9 | Målselvnepe |
Een wit-gele knol uit Noorwegen met een uistekende uitgesproken smaak. Kan zowel rauw, geroosterd, gebakken en gekookt worden gegeten. Rijk aan vitamine C en kalium. |
| 10 | Laranja de Ermelo | Niet een sinaasappel uit Ermelo op de Veluwe. Maar deze komt uit Portugal. Ze zijn erg sappig en zoet en kennen een dunne schil. |
| Azië | ||
| 11 | Sopropo |
Deze typische uit India afkomstige “bittere meloen”, is ondanks de bittere smaak, populair in een aantal Aziatische landen. Ze kent kankervoorkomende eigenschappen, is goed tegen diabetes en zou het lichaam reinigen van giftige stoffen. |
| 12 | Pamir-moerbei | De Tadjiekse provincie Gorno-Badakhshan is bergachtig en ruig. De Pamir-moerbei doet het daar uitstekend. Het is een belangrijke bron van voedsel. |
| 13 | Okra | De groene vruchten (zaaddozen) worden in India en Pakistan in soepen en sauzen gebruikt. Ze worden veel in Zuidoost Azie geteeld. Okra is een goede bron van vitaminen en mineralen en eiwitten. |
| 14 | Mungboon |
De kiemen heten taugé. Dus zo bedreigd lijkt ons deze boon niet. De boon wordt in de Indiase en Aziatische keuken veel gebruikt; ze is licht verteerbaar en bevat veel eiwutten. Ze wordt ook als groenbemester gebruikt, omdat ze aan haar wortels veel stikstof bindt. |
| 15 | Citroengras | (We gebruiken de Duitstalige link naar Wikipedia, omdat daar een enorme lijst met stoffen en mineralen staat die in deze plant voorkomen.) Citroengras wordt vrij breed in Zuidoost Azië gebruikt. Door de veelheid aan stoffen die ze bevat, is ze bloeddruk regulerend, voorkomt (dus) hartkwalen, kent een antibacteriële werking alsook tegen schimmels e.d. |
| Australië en Oceanië | ||
| 16 | Yam van Lifou |
Wat aardrijkskunde: Lifou behoort tot de Loyaliteitseilanden, een archipel in de Grote Oceaan (grofweg tussen Nieuw-Guinea en Nieuw-Zeeland). Deze eilandengroep behoort tot het Franse Nieuw-Caledonië.
De zetmeelrijke wortelstok yam is een belangrijk voedsel voor de eilanden in de Grote of Stille Oceaan. De yam is breed te gebruiken (bakken, frituren, koken, grillen e.d.) en is ook goed te bewaren. |
| 17 | Bunya noot |
Ze waren ooit belangrijk voedsel voor de Aboriginals. Ooit kende deze mensen feesten om het begin van het Bunya-seizoen in te luiden. De noot lijkt op de kastanje, zowel qua vorm als smaak. Ze groeien in enorme conifeerachtige bomen, Araucaria bidwillii, (tot wel 45 meter hoog) in de regenwouden die het Australische continent kent. De “appels” van de bunya zijn navenant groot. Je zou kunnen zeggen dat de bunyanoot een soort pijnboompit is.
Opmerkelijk: de ene bron spreekt ervan dat het aantal bunyabomen stelselmatig afneemt, de andere zegt dat ze meer en meer op plantages wordt aangeplant. |
| 18 | Bataat | De zogenaamde zoete aardappel is geen familie van de aardappel, maar wel lekker. Ze oorspronkelijk van Zuid-Amerika maar is voor de bewoners van de eilanden in de Grote Oceaan een belangrijke bron van eiwitten, vitamine A en C, ijzer, calcium en voedingsvezels. |
| 19 | Perry peer | Deze peer komt in Engeland en Frankrijk al eeuwen voor. Een verwilderde kruising waar men drank van maakt. De Engelsen introduceerden het in Australië. Ook daar werd er een laag-alcoholische drank van gestookt, met name ten tijde van de gold rush op dat continent. Nu loopt het aantal perenbomen terug. |
| 20 | Rourou (Taro-blad) |
We kwamen deze grote moerasplant al tegen bij de tien meest gezonde bladgroenten.
Op een aantal eilanden in de Stille Oceaan (o.a. Fiji) wordt het blad gegeten. Ze bevatten veel vitamine A en C. Het kan op diverse manieren worden bereid. Maar ook de knollen hebben een grote voedingswaarde. Het belang van deze plant voor de regio is groot. |
| Amerika’s | ||
| 21 | Yacón
|
In onze streken ook wel appelwortel genoemd omdat de smaak van de rauwe knol appelfris is.
In Peru heet het, vrij vertaald, Peruviaanse grondappel. Yacón wordt al duizend jaar of meer in de Andes verbouwd. Ze bevat veel water, inuline (net als aardpeer) en weinig calorieën. Yacón is ook in Nederland te telen. Kijk! |
| 22 | Papalo | Wij kennen het als killi. Ooit – en misschien nog steeds – had Peter Bauwens het. Een keukenkruid die van Mexico tot in Zuid-Amerika voorkomt. Wordt ook medisch gebruikt, verlaagt de bloeddruk, goed voor de maag en lever. |
| 23 | Hinkelhatz peper | Een peper die door de zogenaamde Pennsylvania Dutch sinds pakweg 1880 wordt geteeld. Ze zijn hartvormig, rood en geel van kleur en kruidig van smaak. Wordt gepureerd gebruikt in zure sauzen. De peper is belangrijk omdat ze koudetolerant is, goed bestand tegen ziekten en aantastingen en produceert behoorlijk. |
| 24 | Nova Scotia Gravenstein[v] appel |
Een vroege Canadese – nou ja… – appel die voor een groot aantal verschillende doeleinden wordt gebruikt. et vlees is mals en knapperig en het sap is intens zoetzuur. De appel wordt vers gegeten, maar is ook zeer geschikt voor koken, maakt een smaakvolle cider, en kan het koud worden opgeslagen voor maanden aan een stuk. |
| 25 | Guave |
De groene vrucht die vermoedelijk uit Uruguay en zuid Brazilië komt heeft een zoetzure smaak. Ze is zeer voedzaam en bevat veel mineralen en antioxidanten. |
[i] BCFN is een activiteit van de voedselgigant Barilla, die we hier vooral kennen van de droge pasta’s. In de advisory board zit Ellen Gustafson, tevens oprichtster van FoodTank. Zij en medeoprichter van Food Tank, Danielle Nierenberg, schreven ook artikelen voor deze uitgave van BCFN.
[ii] We hebben hier een link naar de Nederlandse Ark gemaakt. Net als Slow Food is ook de Ark van de Smaak internationaal
[iii] Bij Vreeken’s Zaden koetjes-erwt genoemd.
[iv] Terwijl voor dieren (en mensen) bitter eigenlijk een kenmerk van giftigheid is.
[v] Gravenstein is de Duitse naam voor de Deense plaats Gråsten, dat in zuidelijk Jutland ligt, min of meer tegenover Flensburg, dus vlak bij het Duitse Sleeswijk-Holstein.
