Woensdag 19 november 2014 kwamen deelnemers van Netwerk Eeuwig Moes bijeen in een van de gebouwen van Wageningen UR voor de najaarsvergadering van Stichting De Oerakker. Het gaat om het bewaren, vermeerderen en weer in gebruik nemen van lokale en zeldzaam geworden Nederlandse land- en tuinbouwgewassen. Er zit al jaren nauwelijks beweging in en alle goede wil strandt in oeverloos geklets.
Onderaan dit artikel staat een video Eeuwig Moes, over het werk en nalatenschap van Ruurd Walrecht.
![Het Netwerk Eeuwig Moes [3]](https://mergenmetz.nl/wp-content/uploads/2014/12/Het-Netwerk-Eeuwig-Moes-3.jpg)
Enkele jaren geleden heeft MergenMetz zich als deelnemer gemeld bij het Netwerk Eeuwig Moes. Dit in de verwachting dat we zo eenvoudig over zaad konden beschikken van zeldzame Nederlandse gewassen. Zoals Seed Savers Exchange in de Verenigde Staten werkt, zoals de Heritage Seed Library in Groot-Brittannië (daar zijn wij lid van en dat loopt op rolletjes).
Maar al snel werd ons duidelijk dat er in Nederland geen sprake van (een) organisatie is.
If you do what you did, you get what you gotEr zijn op landelijk niveau vijf of zes organisaties die met alle goede bedoelingen van de wereld zijn opgericht. Organisaties die ongeveer hetzelfde doen, maar die ieder voor zich te klein zijn. De bestuurders hebben ook niet het lef hebben om samen te gaan. Kortom, veel praten maar geen stap verder komen.
Speelveld met twee helften
Met het Netwerk Eeuwig Moes erbij, zijn er vijf of zes organisaties die hetzelfde voorstaan maar geen stap verder komenHet speelveld is in twee helften te verdelen:
Enerzijds Wageningen UR met haar Centrum Genetische Bronnen Nederland (CGN) en
anderzijds een rijke schakering aan stichtingen en particuliere dan wel zakelijke initiatieven. Bij die laatste groep werpen Stichting De Oerakker, Stichting Zaadgoed, Stichting Pro Species Rara en wellicht ook Stichting Bionext zich opwerpen als nationale hoeders van onze (zeldzame) gewassen.
Een redelijk aantal bestuurders heeft meer dan een pet op, zijn ook bestuurder in andere clubs. Daardoor ontstaat soms onduidelijkheid namens wie zij spreken.
De rol van CGN is helder. Haar doel is het genetische erfgoed te bewaren en te bewaken en, zo is onze indruk, zij treden faciliterend op. Maar CGN kan niet de rol van het particuliere initiatief op zich nemen. Dat hoort niet bij die organisatie.
Netwerk Eeuwig Moes
![Het Netwerk Eeuwig Moes [1]](https://mergenmetz.nl/wp-content/uploads/2014/12/Het-Netwerk-Eeuwig-Moes-1.jpg)
Stichtingen hebben geen leden. Voor zover wij begrijpen is het Netwerk Eeuwig Moes als een groep van belanghebbenden om Stichting De Oerakker heen in het leven geroepen. Ze fungeert thans als klankbord voor bovengenoemde organisaties. In het Netwerk Eeuwig Moes nemen, naast MergenMetz, bijvoorbeeld deel: het Nederlands Openluchtmuserum, Stichting Gelders Landschap en Gelderse Kastelen, De Ommuurde Tuin, De Tuinen van Weldadigheid, Werkverband Friese Rassen, Stichting Korensla, Fan Fryske Grun en meer (kijk hier). Deze doen stuk voor stuk goed werk. Dit netwerk is in elk geval goed voor het onderlinge contact.
Sterven in schoonheid en goede bedoelingen
![Het Netwerk Eeuwig Moes [4]](https://mergenmetz.nl/wp-content/uploads/2014/12/Het-Netwerk-Eeuwig-Moes-4.jpg)
Zonder al te veel in details te willen treden blijkt uit de bijeenkomst van 19 november 2014 dat de goede bedoelingen er zijn. Maar het is hen (de vijf of zes organisaties) tegenover een zaal met leden van het Netwerk Eeuwig Moes; mensen die dagelijks voor hun eigen bedrijf of stichting in touw zijn.
Pro Species Rara (voor zeldzame soorten) is, naar het succesvolle Zwitserse voorbeeld met dezelfde naam, begin dit jaar in het leven geroepen als de oplossing om uit de mêlee te komen. Althans, dat is onze indruk. Maar Pro Species Rara Nederland lijkt niet van de grond te komen. Het wordt verwarrend als er tijdens de bijeenkomst wordt gesproken over Stichting Pro Species Rara die samen met Stichting De Oerakker…. Samen? Hé, het zijn toch allemaal dezelfde mensen, dezelfde bestuurders? Waarom weer wat nieuws?
Zij (van de vijf of zes organisaties – of spreken ze als Pro Species Rara?) vragen de leden van het netwerk: “Waar hebben jullie behoefte aan?” En: “Wat kunnen we voor jullie betekenen?”
Dan zwijgt de zaal.
Zij (van de vijf of zes organisaties) suggereren dan: “Misschien cursussen? Adviezen? Begeleiding?”
Dan wordt er weer gezwegen. De leden van het netwerk zijn geen nieuwelingen. Er zijn pas vragen als er zich problemen voordoen waarop ze geen antwoord weten. En dan weten ze wel bij wie van hun collega’s ze te rade kunnen gaan.
Zij (van de vijf of zes organisaties) stralen haast wanhopig uit: Wij willen er voor jullie zijn!
Ik kon mij niet aan de indruk onttrekken dat de mensen achter deze stichtingen iets anders denken te moeten bieden dan waar de deelnemers aan het netwerk op dat moment behoefte aan hebben.
Gaan met die banaan!
Hef alle andere stichtingen op die het beeld zo troebel maken.Zij (van de vijf of zes organisaties) leggen o.i. de lat te hoog en/of hebben te abstracte beelden van de werkelijkheid. Eerst terug met beide benen op de grond. Laat hen eerst eens beginnen met de basisbehoefte die er is: in Nederland een goed lopende organisatie optuigen die zaden verzamelt, vermeerdert en aan donateurs beschikbaar stelt. (Zoiets zal wel in harmonie met CGN moeten.) En die organisatie moet de belangen van alle donateurs behartigen.
Momenteel is het verwarrend en lijkt het los zand. Er bestaat er geen sterke entiteit. (Een Stichting Zaadgoed heeft al jaren, stabiel, achthonderd donateurs, en groeit dus niet.)
Begin. Doe iets.
Kopieer van mijn part in detail het model van de Heritage Seed Library. Of kopieer het model van Pro Species Rara. Het maakt niet uit. Laat zo zien wat je te bieden hebt. Begin ergens mee wat bewezen succesvol is en schaaf later bij.
En bovenal: Hef alle andere stichtingen op die het beeld zo troebel maken.
Het wordt nog complexer als op die dag ter sprake komt dat er een platform moet komen die, tezamen met Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH) zich richting overheid sterk moet maken voor het behoud van het levende erfgoed. Persoonlijk zouden we ook het Culinaire Erfgoed van de Lage Landen erbij willen voegen. Want wat geteeld en gefokt werd en wordt, werd en wordt dan ook weer gegeten. Maar een dergelijk platform heeft geen zin als de basis niet stevig is. Het kan, maar tuig daartoe geen koepelorganisatie op. Niet weer een stichting.
CGN gaat rustig door
Ondertussen gaat WUR/CGN door met de Oranje Lijst, een lijst met zaden die de code oranje hebben omdat de gewassen zeldzaam zijn. En natuurlijk oranje voor Nederland. Doch het is onduidelijk hoe iemand aan zaad van gewassen uit deze lijst kan komen om te telen en te vermeerderen.
Chris Kik, hoofd curator gewassen bij CGN, maakt duidelijk wat de plannen van zijn organisatie zijn voor 2015. Dat zijn o.a.:
- Criteria opstellen voor essentieel biocultureel erfgoed
- Een voorlopige lijst opstellen
- Zaden ter vermeerdering verdelen over Oerakker-initiatieven en andere instanties (we vermoeden dat hiermee leden van het Netwerk Eeuwig Moes worden bedoeld)
- Coördinatie en een database inrichten om de vraag ‘wie heeft wat?’ te kunnen beantwoorden
Kik maakt duidelijk dat ook het verhaal dat bij een specifiek ras hoort erg belangrijk is.
Kijk, dat is helder en het beschikbaar stellen van zaad lijkt ons niet het aller moeilijkste om te regelen. Maar moet CGN dat doen?
Tenslotte
Het Netwerk Eeuwig Moes is een aangenaam gezelschap van (nu) 91 leden. Het is leuk om hen af en toe te spreken en kennis te maken. Maar voor het overige nemen we, MergenMetz, de afwachtende stand aannemen – er is maar één tijd en we doen al (te) veel.
Wij zijn blij met GardenOrganic/Heritage Seed Library en we zijn dankbaar lid van Velt, dat ook in Nederland terrein wint. Velt doet niet aan zadenvermeerdering – ze biedt haar leden wel een manier om collectief en tegen korting in te kopen.
Het begon met Eeuwig Moes
Het is allemaal de schuld van Ruurd Walrecht (grapje). Eeuwig Moes is zijn werk. Hij had zijn ziel en zaligheid had gestoken in het bewaren van zeldzame gewassen. En opeens vertrok Ruurd (naar Zweden). Zijn nalatenschap is Stichting De Oerakker. Het Centrum Genetische bronnen Nederland (CGN) van Wageningen UR heeft zich hierover ontfermd, want een dergelijke collectie mag niet verloren gaan.
Een stichting kent geen leden, dus is daaromheen een Netwerk Eeuwig Moes gecreëerd.
Ik kan mij heel goed voorstellen dat het verwarrend over komt. Ik vind dat jammer.
Wij willen echt iets in beweging brengen en zijn daarom ook op een aantal sporen aan het werk. Die verschillende sporen zijn (blijkt uit jouw nieuwsbrief) niet helder voor het voetlicht gekomen. Ik vind dat jammer en trek het mij aan dat dit niet is gelukt. Ik ga proberen hier nu nog wat aan te doen.
Wij hebben het spoor van de “koepel” waarin de initiatieven van planten, dieren en bomen samen vormgeven aan het “grote gezicht” (ons levend cultureel erfgoed/ een levende zadenbank) naar buiten t.w. het grote publiek, de overheden, de politiek, en de fondsen.
Daarnaast hebben wij de “plantenpoot” die inhoudelijk meer verbindende stappen verdient. Een van de mogelijkheden hiervoor is een “ProSpecieRara’ achtige aanpak met name om het grotere publiek een levende zadenbank te geven. Het is mijn heilige overtuiging dat wij hier in samenwerking invulling aan kunnen geven met respect voor ieder “initiatief” op dit moment. Laten wij werkende wijs ontdekken welke structuur hiervoor passend is.
Ik ben ook ontzetten blij met het verhaal over de seed library. Ook dat lijkt mij een goed uitgangspunt om met een klein groepje te verkennen en kijken hoe wij hier vorm aan kunnen geven.