Leestijd: 6 minuten
Inhoudsopgave
‘Lekker Vies’ is een vermakelijk boek met verhalen over ons eten en ons eetgedrag. Het gaat niet zozeer over guilty pleasures als wel dat een gerecht de aanleiding vormt tot een verhaal over een thema. Een thema dat ons een spiegel voorhoudt.
Auteur Klaartje Scheepers schrijf vlotte taal dat lekker wegleest. In de inleiding geeft ze aan dat vies vroeger bederf en onhygiënisch betekende. Maar tegenwoordig weten we van gekkigheid niet meer wat we kunnen kopen en eten. Vies is nu een kwestie van smaak: of je nu wel of niet houdt van spinazie a la crème of griesmeelpudding met bessensap. Wat wij vies vinden, zegt iets over ons. “Het maakt onze omgang met eten nonchalant: jaarlijks vernietigen we tonnen goed voedsel. [….] Til de deksels van onze pannen op en je ziet een pruttelend en spetterend voedselsysteem, op de rand van overkoken.”
Bocuse zou hebben gezegd dat de Nederlandse keuken een culinaire woestenij is. Of het waar is of niet, misschien had hij gelijk.
Andijviestamppot
Het boek Lekker Vies heet een lexicon te zijn, dus alfabetisch geordend. Maar dat is eerder grappig bedoeld dan praktisch. Zo staan bij de letter A twee items: de Andijviestampport en de Appelmoes van Van der Valk. Andijviestamppot gaat helemaal niet over de stamppot, wel over de vraag wat Nederland gastronomisch nu eigenlijk voorstelt. Is andijviestamppot onze nationale dis? Op 7 juli 2024 heeft Dutch Cuisine officieus andijviestamppot met spekjes uitgeroepen tot nationaal gerecht. En de appelmoes (met rode kers) staat voor Scheepers symbool voor de goedkope restaurants. En zo is het.
“Ons menu is de afgelopen honderd jaar meer veranderd dan in al die jaren daarvoor. Dat heeft minstens ook een positieve kant: we zijn goed in veranderen.”
Lekker vieze dingen
Aan de binnenzijde van de omslag van Lekker Vies zijn namen van gerechten afgebeeld. Binnenzijde voor: favoriete guilty pleasures, zoals een kom cakebeslag uitlikken. En binnenzijde achter: ongewaardeerde ‘lekker vieze’ dingen, zoals gebakken vel van kip. (Dat vindt mrs. M verrukkelijk.)
Enfin, de toon is gezet. En Klaartje Scheepers gaat in ‘Lekker vies’ los op onze smaakvoorkeuren en alles wat er mee samenhangt. Een brok leesplezier.
| Titel | Lekker Vies |
| Van | Klaartje Scheepers |
| Uitgever | Atlas Contact |
| ISBN | 978 90 4504 9939 |
| Verschenen | 10 juni 2025 |
| Prijs | € 24,99 |
| Verkrijgbaar bij | Koop Lekker Vies bij voorkeur bij de echte boekhandel van steen en cement. Die zijn onmisbaar en moeten blijven bestaan. En online, bestel het dan hier. |
Chargerend
Het verhaal van onze smaak in 54 ingrediënten en gerechten, luidt de ondertitel. Dat suggereert braafheid. Maar de inhoudsopgave is uitdagend en chargerend. Hoofdstukken met titels als ‘blauwe soep en bruine bonen’, eenheidsworst, ‘lever met kapucijners’, ‘slappe hap’, ‘wijn na bier’, ‘onbeperkt spareribs’ en meer. Ze vormen een kapstok voor verhalen over eten met je ogen, eentonigheid, niet kunnen of willen koken, et cetera.
Blauw eten
Honger maakt rauwe bonen zoet. Als je honger hebt, echt honger, dan ben je niet kieskeurig. Zo eten we kennelijk niet graag iets blauws –blauwe bessen, blauwschimmelkaas en curaçao blue vormen misschien dan de altijd aanwezige uitzondering op de regel. Grauwe ham blieven we niet. De biologische slagerijketen De Groene Weg voegde ten langen leste maar weer wat colorozozout toe, opdat de ham mooi roze bleef en de o zo betrokken consument het koopt.
Smakeloos fabrieksbrood
En neem nu fabrieksbrood. “Boord was een van de weinige dingen die je met goed fatsoen bij de bakker kopen kopen in plaats van het zelf te bakken,” schrijft Scheepers. Wij bakken al decennia ons eigen brood, van biologisch woudkorenmix dat we bij de molen kopen. (Wel met een broodbakmachien en gist.) Alle mee-eters vinden het heerlijk. Het is dan ook diametraal anders dan brood wat je in de supermarkt koopt, maar vaak ook wat je bij de “echte bakker” kan krijgen.
We lezen dat er zelfs kamervragen zijn gesteld over de vraag of fabrieksbrood nu echt zo smakeloos moet zijn. Maar de consument is er aan gewend geraakt en weet niet beter: dit is brood.
Tafelmanieren
Enfin, wat ook leuk leest is het hoofdstuk over tafelmanieren. Dat staat in Lekker Vies bij de G, want de titel luidt ‘Gesmak en gesnuif’.
“Tafelmanieren zijn voor de dominantie klasse altijd een manier geweest om zich zelfgenoegzaam te onderscheiden van de rest.” Erasmus wist dat al, in 1530 publiceerde hij het etiquetteboekje voor de jeugd: ‘De beleeftheidt der kinderlijcke zeeden’. Één hoofdstuk daarin is aan tafelmanieren gewijd.
Onlangs organiseerden we zelf de Louisiana Crawfish Boil. Aan lange tafels aten de gasten met de handen: de Amerikaanse rivierkreeftjes breken en oppeuzelen, maar ook de groenten die meegekookt waren lagen uigtestort op tafel en werden met de hand gegeten. En werkelijk iedereen genoot.
In grote delen van de wereld wordt nog steeds met de hand gegeten. Wel met de rechterhand.
Patatje oorlog en kapsalon
Bij de P staat Patatje Oorlog – over gelukkige en ongelukkige combinaties.
“Patatje oorlog…. Wat een slagveld. Uitje,s satésaus, plus voor de liefhebber nog een dot mayo of ketchup – een behoorlijke last om dat als frietje allemaal te moeten dragen. Is het vies? Het eet in elk geval wel vies, met veel gekleef en geplak.” En dan heeft Scheepers het niet eens over patatje kapsalon.
Had onze koning niet onlangs Rotterdam bezocht en een kapsalon besteld en gegeten.
Lekkere combinaties
Er zijn klassieke lekkere combinaties, zoals aardbeien met slagroom, walnoten met honing, spinazie met ricotta (vindt Scheepers, wij vinden dat niet lekker), basilicum en tomaat. Noem maar op. Wat goede en slechte combinaties zijn, is ook afhankelijk van het tijdstip op de dag, lezen we. Het beste boek om fraaie smaakcombinaties te vinden, is Smaakvrienden van Angélique Schmeinck. Dat vinden wij en dat vindt de auteur ook.
Yoghurt met rookworst?
Dit hoofdstuk wordt besloten met een tabel met bizarre smaakcombinaties, waarbij je zelf kan invullen of je iets hebt gegeten en of je het lekker vindt/denkt te vinden.
Immaterieel erfgoed
Er valt zo veel leuks te lezen, we besluiten deze recensie met ‘Unesco-lijst van immaterieel erfgoed’. Hierin staan nationale en regionale gerechten maar ook hele eet- of drinkculturen, zoals de Franse keuken en Belgisch bier. Als je, in Nederland, op de Unesco-lijst wilt komen, moet je eerst de nationale horde nemen: Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland. Hier staat dan Twentse krentenwegge, Brabants worstenbroodje en Groningse eierbal. En dan is er ook nog Slow Food’s Ark van de Smaak.
Scheepers schrijft dat we het curieuze culinaire erfgoed ook kunnen bewaren door “[…] ieder jaar minstens vijf daadwerkelijk te eten, bezoeken of klaar [te] maken.” En ze geeft een lijst.
Maar liefst twee andijviestamppotten. Één die lijkt op wat Dutch Cuisine heeft verkozen, en ‘Andijviestamppot met gehaktbal, piccalilly, augurken, zilveruitjes en appelmoes’.
En ja, er staat ook een klein aantal recepten in dit boek. Maar daarvoor koop je dit niet, hè.
