Het bewaren van oude rassen, zelfs van oorspronkelijke wilde rassen is belangrijk voor het behoud van biodiversiteit en voedselzekerheid. Onlangs verscheen de galapagos-tomaat weer in het nieuws. Een wilde tomaat die behoorlijk resistent is tegen aantasting door wittevlieg en andere insecten.
Al in 2012 berichtten onderzoekers van Wageningen UR ‘de tomaat’ resistent te maken tegen wittevlieg. Er waren in een wilde variant, die op Galapagos was gevonden, resistentiegenen gevonden tegen de wittevlieg. Een betrokken zaadveredelingsbedrijf verwachtte, via klassieke veredeling, de genen in hedendaagse cultuurtomaten in te brengen en dus resistente rassen op de markt te kunnen brengen.
De partners in dit Wageningse onderzoek zijn of waren Enza Zaden uit Enkhuizen, East West uit Thailand (Internationaal opererend, management lijkt Nederlands), Ewindo uit Indonesie (joint venture met Enza, en ja, dat is dus East-West in Indonesie). Een groep zeer nauw verwante bedrijven.
Het onderzoek werd toentertijd uitgevoegd door promovendus Syarifin Firdaus. Hij verzamelde 53 wilde en/of oude rassen en varianten van de tomaat van over de wereld en stelde ze bloot aan wittevlieg. Die op de Galapagos-tomaat stierven. En toen was het een kwestie van zoeken naar de juiste genen.
Het is nu 2018
In maart en april van dit jaar verscheen min of meer hetzelfde bericht in het nieuws als in 2012. Het resultaat van het onderzoek is niet beperkt gebleven tot wittevlieg, maar meer insecten. Solanum Galapagense, zoals de Galapagos-tomaat nu wordt genoemd, is ook resistent tegen groene perzikluis, Californische trips en rupsen van de Florida-uil. Dus tegen bladzuigers en bladeters. De resistente komt door de aanwezigheid van bepaalde acylsuikers – de link gaat naar een artikel uit 2011 over onderzoek aan Universiteit Leiden – die niet in hedendaagse kweektomaten voorkomen en flavonoïden. Daarbij spelen bepaalde klierharen een belangrijke rol.
Uiterlijk, smaak en houdbaarheid
Jarenlang selecteert de industrie op uiterlijk en smaak en andere eigenschappen, zoals houdbaarheid. Veel oude rassen zijn verloren gegaan. Wie het geweldige boek ‘Supergroente en Powerfruit’ (een titel die je anders doet denken dan de inhoud is) heeft gelezen weet bijvoorbeeld dat de appelrassen Elstar en Golden Delicious zo ongeveer de ongezondste zijn. Ze bevatten nog maar weinig voedingsstoffen en voornamelijk suiker. Een nog enigszins gezonde appel is het oude ras Granny Smith. En zo is het ook met veel groenten vergaan, dus ook de tomaat.
Nu duidelijk wordt dat de land- en tuinbouw niet ongebreideld kan doorgaan met het gebruik van insecticiden, verschuift de aandacht naar de eigenschappen van oude of wilde familieleden.
Wittevlieg
Een klein rotvliegje, eigenlijk een luis, dat de plant via de bladeren lijkt uit te zuigen. Biologische bestrijding is in kassen mogelijk, maar bij teelt in de openlucht, wat dus in Zuid-Europa en warmere landen het geval is, worden giftige chemicaliën gebruikt.
Wat is de Galapagos-tomaat?
Er wordt zaad van een Galapagos-tomaat verkocht: Lycopersicon Cheesemanii of Solanum chessmanii. Men zegt dat het, om verwarring te voorkomen in de internationale plantenwereld, beter is om Latijnse namen te gebruiken. Maar we begrijpen dat na wat heen en weer geschuif met het geslacht Solanum, de volgende Latijnse namen mogelijk verwijzen naar de Galapagos-tomaat: Solanum cheesmaniae, Solanum galapagense (is Lycopersicon cheesmaniae), Solanum lycopersicum (de tomaat). Sommige bronnen zeggen dat het om twee op Galapagos voorkomende rassen gaat, waarbij de S galapense als ondersoort van de S cheesmaniae werd gezien, maar nu een eigen ras is.
De foto die op veel websites wordt gebruikt – en te herleiden zijn naar tradewindsfruit.com – tonen kleine kleine oranje tomaten. Die op Wikipedia van Kevin Gepford zien er al roder uit, maar harig. Op Reimer Seeds staat afbeelding van een rode tomaat die door Amy Goldman op een reis naar Galapagos is verzameld. Andere foto’s, zoals van Dr.Alan Tye, hoofd botanische afdeling van de Charles Darwin Foundation, tonen een struik met gele tomaten, min of meer liggend op lavaondergrond (sommige eilanden zijn nog vrijwel lava).
Spijt, spijt, spijt
Toen wij in 2013 op de Galapagos Eilanden waren, brachten we een bezoek aan een bijzondere boerderij. Midden op het eiland Santa Cruz, in de buurt van de waterscheiding
. In het veld lagen wilde, kleine rode tomaatjes. Wilde tomaten, zei de boer. Een smaakexplosie in de mond. Even overwoog ik wat tomaten mee te nemen voor zaad, maar om een of andere reden deed ik dat niet. Uit fatsoen of uit praktische overwegingen (in Ecuador bestaat een grote kans dat als je het land verlaat, je koffers binnenstebuiten worden gekeerd).Maar nu hebben we spijt… Alleen deze foto’s en de herinnering resten ons:
