Propagandaoorlog rond glyfosaat (RoundUp)

De Europese Commissie zou op 19 mei 2016 een besluit nemen of en in hoeverre het gebruik van glyfosaat – beter bekend als RoundUp – wordt toegelaten. Maar ze heeft dat uitgesteld. Er zijn veel aanwijzingen dat het kankerverwekkend is en andere negatieve effecten heeft. Milieubewegingen strijden al lange tijd tegen het gebruik ervan.

Maart 2015 maakte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bekend dat het ‘mogelijk kankerverwekkend’ is. Op 17 mei 2016 lieten de Wereldvoedselorgansatie (FAO) en de WHO echter weten dat het niet kankerverwekkend is. Een gewiekste timing. Objectiviteit is in het geding.

De Europese Commissie heeft haar besluit uitgesteld omdat er onder de 28 lidstaten een onvoldoende overtuigend grote meerderheid voor – of tegen – was. Vooraf was reeds duidelijk dat een gekwalificeerde meerderheid ontbrak, dus is niet gestemd. De licentie voor het gebruik van glyfosaat loopt 30 juni 2016 af.

Bij twijfel niet oversteken

We pogen het een en ander voor onszelf en voor u op een rijtje te zetten. Vaak dient een propagandaoorlog ervoor om twijfel te zaaien. Wat de tegenstander beweert met andere voorbeelden en cijfers bestrijden. Er zijn immers veel waarheden.
Bij twijfel niet oversteken, is ons motto als we voor lastige keuzes staan. Zou de Europese Commissie dit ook hanteren?

Waar gaat het over?

RoundUp is het meest bekende merk met de werkzame stof glyfosaat. Dat is een allesdoder; een niet-selectief herbicide, zoals het eufemistisch heet. Door genetische manipulatie worden gewassen niet alleen hoogproducerend en vaak ook meer kwetsbaar c.q. gevoelig, maar ook resistent gemaakt tegen dit bestrijdingsmiddel. Chemische concerns, zoals Bayer (Monsanto), DuPont en Syngenta hebben daarom jaren geleden de stap genomen om zaadveredelingsbedrijven over te nemen. De combinatie van zaad en bijpassend bestrijdingsmiddel (glyfosaat) wordt aan de boeren verkocht. En dat is makkelijk: zaaien, spuiten en alleen het gewenste gewas blijft staan. Dan oogsten. Bijvoorbeeld soja (Zuid-Amerika) of soja en maïs (Verenigde Staten). Maar boeren worden op die manier ook volledig afhankelijk van de producent/leverancier. Noem het moderne slaven.

Op de cd Monsanto Years van Neil Young and the Promise of the Real, zingt hij in het lied A rock star bucks o.a. ‘let the farmer grow what he wants to grow’.

Glyfosaat is wereldwijd veruit het meest gebruikte bestrijdingsmiddel. Los van het feit of we genetisch gemanipuleerde gewassen willen consumeren, zijn er voldoende wetenschappelijk aangetoonde aanwijzingen dat glyfosaat niet goed is voor mens (en dier). Bovendien is het dus zeer schadelijk voor biotoop en biodiversiteit.
Als u niet biologisch eet, krijgt u via allerlei voedsel (groenten, vlees, eieren, zuivel) kleine beetjes glyfosaat binnen. Als u wel biologisch eet, vermoedelijk ook, want glyfosaat is overal. Al die kleine beetjes hopen op. Wat doet dat met de mens?

Moeder van al het kwaad

Nu glyfosaat voor particulieren is verboden, puilen de schappen van de tuincentra uit met biologische bestrijdingsmiddelen. Er zijn de afgelopen jaren wereldwijd veel protesten geweest tegen Monsanto – ‘de moeder van al het kwaad’. We hoeven alleen maar de March against Monsanto te noemen. Of Aseed. Maar vlak Bayer, BASF en Syngenta ook niet uit. Monsanto is sinds 1974 producent van glyfosaat. [Naschrift 2021: in 2016 is Monsanto overgenomen door Bayer.] In Nederland is het gebruik door lokale overheden inmiddels verboden en sinds eind 2015 ook voor de consumenten. In de schappen van de tuincentra vond dientengevolge een heuse explosie van biologische bestrijdingsmiddelen plaats. Het kan dus wel.

Als donderslag bij heldere hemel komen FAO en WHO op 17 mei 2016 plotseling met een oordeel dat glyfosaat onschadelijk is. Op 30 juni 2016 loopt de Europese toelating van glyfosaat af. In Nederland betreft dat alleen de landbouw. De Europese Commissie (EC) had het voornemen het gebruik van glyfosaat in de landbouw voor de komende vijftien jaar toe te staan. Minstens elf van de achtentwintig lidstaten hebben daar moeite mee, gezien het feit dat de veiligheid van het product ter discussie staat. Frankrijk, Zweden, en Nederland gaven aan dat ze het oordeel van de Europese voedselauthoriteit EFSA (zie meer hierna) niet steunen. Nederland wil nu glyfosaat wel toestaan. Volgens Foodwatch ondermijnt Nederland daarmee het voorzorgprincipe dat de veiligheid van de consument voorop zet.
Het Europees Parlement heeft begin mei in al haar wijsheid besloten dat dit voorlopig maar beter zeven jaar kan zijn. Maar de uiteindelijke beslissing ligt bij de EC.
Op 19 mei zou de EC beslissen. 
Dat is dus niet gebeurd.

De conclusie dat het geen risico vormt komt van de JMPR, de FAO/WHO Joint Meeting on Pesticides Residues – zeg maar: het gezamenlijk overleg over bestrijdingsmiddelenrediduen.  Vlaams Europarlementslid Bart Staes laat weten dat het hem niets verbaasd, gezien nauwe banden die het bedrijfsleven met FAO en WHO heeft.

Vreemd, want het International Agency for Research on Cancer (IARC), de kankerafdeling van de (WHO) maakte mei 2015 met een publicatie in The Lancet Oncology (Volume 16, #5) bekend dat glyfosaat ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ is. (In de groep 2A – groep 2B is ‘misschien kankerverwekkend’.)

Het IARC bestaat uit zeventien wetenschappers uit elf landen. Die zijn niet achterlijk. In de loop der tijd zijn veel wetenschappelijke experimenten uitgevoerd – en in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften gepubliceerd – die aangeven dat glyfosaat geen onschuldig goedje is. Maar het Europees voedselagentschap (EFSA) stelde in oktober 2015 daarentegen dat het volkomen veilig is. Maar zij baseert zich op studies van de producent zelf, zegt Bart Staes van de Groenen in De Tijd van 22 april 2016. En nu, opeens, is glyfosaat ook volgens de WHO onschuldig.
Hoe zit dat? We kunnen slechts gissen.

De staat Californië besloot op 23 februari van dit jaar glyfosaat wel als kankerverwekkend te classificeren.

Glyfosaat Task Force

De industrie heeft een invloedrijke lobbyclub, de Glyphosate Task Force. Haar website toont alleen de leden. Grote bedrijven met veel geld. Ook Monsanto, uiteraard, want zij is de producent en eigenaar van het middel. De website Glyphosate toont al het positieve dat aan glyfosaat wordt toegedicht. Niet verwonderlijk dat op deze website de teleurstelling voor het uitstel van de beslissing wordt uitgesproken. Lees dit.

Frappant contrast over de bodem

Frappant is het schrille contrast dat tussen voor- en tegenstanders bestaat als het de bodemkwaliteit betreft. Op Glyphosate wordt het product aangeprezen omdat het – gespoten op een stobbenveld van de oogst van de vorige keer – ploegen overbodig maakt en dat boeren meteen kunnen zaaien. De grond blijft ongeroerd en – dankzij de dode onkruiden – er is een mulchlaag. De ongeroerde grond zou beter water opnemen. Dat zijn aansprekende argumenten die lijken te zijn geleend van de biologische landbouw en permacultuur.
Bij het Amerikaanse Cornucopia Institute daarentegen lezen we een uitgebreid artikel dat het tegenovergestelde aangeeft: Glyfosaat heeft een slechte uitwerking op de bodem. Er ontstaan meer resistente onkruiden, er wordt (dus) vaker gespoten en de grond raakt dichtgeslibd met afval en plantenresten. Het regenwater stroomt naar de buurman. Omdat glyfosaat ook in de bodem dringt, wordt het bodemleven c.q. worden nuttige bodemschimmels ook om zeep geholpen. We citeren dr Robert Kremer, wetenschapper, tot voor kort verbonden aan het USDA die al jaren onderzoek doet naar de effecten:

Because glyphosate moves into the soil from the plant, it seems to affect the rhizosphere, the ecology around the root zone, which in turn can affect plant health.

Hier hebben we overigens een andere boeiende tekst gevonden. Kremer heeft zijn resultaten wel gepubliceerd, maar om duistere redenen werkt de USDA sinds 2007 niet meer haar ‘pesticides used database’ bij. Wetenschappers maken zich zorgen om de lange arm van Monsanto. Het bedrijf doet er alles aan om haar product RoundUp niet onderzocht te krijgen (zie dit). Ondertussen is Monsanto in december 2015 de VS aangeklaagd wegens misdaden tegen de mensheid (lees dit). Dit bedrijf heeft namelijk meer op haar kerfstok dan RoundUp. Agent Orange is een andere en PCBs (polychloorbifenyl), waarvan we weten dat die niet gezond zijn. 

Voedsel en macht

Monsanto en de andere chemische concerns die de zaadveredelaars hebben opgekocht staan symbool voor de voedselindustrie. En onder aan de streep gaat het om één ding: de macht over het voedsel. De chemie-zaadbedrijven patenteren ook de groenten die zij maken en trachten ook bestaande, natuurlijke gewassen te patenteren. Dit onder het motto: wie het eerst claimt is de eigenaar.

Zo is op 8 mei 2013 aan Syngenta een patent verleend op rode paprika (lees dit) en Nestlé dacht leuk de nigella sativa te patenteren – Of toch niet? Of niet de hele plant maar een stukje ervan? Dan doelt Nestlé op een heilzame stof die aan de plant kan worden onttrokken? Maar ja, dan is de plant voor de gewone mens niet meer voor datzelfde doel te gebruiken, toch? Lees dit. Nigella sativa, zwarte komijn, is een plant die rijkelijk in het Midden-Oosten voorkomt en haar zaad wordt al millennia wordt gebruikt. Als geneesmiddel en toekruid in gerechten.

Wat doet glyfosaat in ons lichaam?

Dat blijft dan toch een beetje de vraag. Het is gelukt om twijfel te zaaien. Één ding staat vast: Het hoort niet in ons lijf. Bovendien is het slecht voor de natuur.

We krijgen het via allerlei voedselproducten binnen. Misschien heeft de mens nog niet voldoende ervan ingenomen? Zoals de dieren in de hieronder vermelde Arte-documentaire.

De drinkwaternorm is 0,1 microgram per liter. (Die wil of wilde de Europese Commissie verhogen naar 0,3 of 0,5 microgram.)

Onlangs onderzochten de Groenen de urine van Europarlementariërs. Ze bevat 1,7 microgram glyfosaat per liter; 17 x meer. Nu is urine altijd al een concentraat van voor het lichaam afvalstoffen. Maar toch, je voelt je er, met die wetenschap als mens, politiek links of rechts, niet lekker bij. Eind februari 2016 maakte het Duitse Umweltinstitut cijfers over bier bekend: tot 300 maal werd de norm voor glyfosaat overschreden. Klik hier voor het rapport. (Nu drinken wij regelmatig alkoholfrei Weißbier, meest Franziskaner en die scoort 0,49 µgram/l, een van de ‘betere’.)

Chronisch vergiftigd

Chronisch vergiftet is de titel van een indrukwekkende documentaire die op de Duitse TV (Arte) is uitgezonden. Het gaat over de (mogelijke) gevolgen van te veel glyfosaat. Verminkte biggen van varkens die louter genetisch gemodificeerd – en dus bespoten met RoundUp –  voedsel eten. In Argentinië, in de dorpen die midden in de eindeloze soja-akkers liggen en met regelmaat sproeivliegtuigen over krijgen, zien we verminkte babies. Gelijk de biggen. We raden u aan deze documentaire te bekijken.
Als consument staan we aan het einde van de productieketen, die grotendeels niet transparant is. We eten wel varkensvlees, rund, kip en andere producten die zijn gebaseerd op maïs, soja en zo veel meer. De documentaire begint met dode dieren op een Duitse boerderij waarbij een hoge dosis glyfosaat is geconstateerd. Neem voor de hele documentaire drie kwartier. Maar het vliegt om.

Als u aanleiding met de dode runderen, verschillende wetenschappelijke presentaties enzovoorts wilt overslaan, begin dan op 16:45.