‘Gij zult goed eten’ luidt de titel van deze bundel van culinair journalist Mac van Dinther. Hij heeft tien thema’s rond ons eten als geboden verpakt en behandelt de dilemma’s. Het laatste gebod is ‘Gij zult lekker eten’. Talloze bedrijven en organisaties hebben hun eigen agenda. ‘Wie moet je nog geloven en wie niet?’
Eerder schreef Van Dinther een serie ‘De Tien Geboden van Goed Eten’ voor de Volkskrant en dat vormt de basis voor dit boek. Want uiteraard is het bewerkt en uitgebreid, lezen we.
Een prachtige omslag. Bij elke afbeelding of set van afbeeldingen zal ongetwijfeld een betekenis horen. Wij hebben die niet gevonden.
Dodelijke kritiek? Nee, misvatting!
Op Foodlog omschrijft voedselschrijver Huib Stam dit boek als ‘een vage, opgebakken kliek van dooddoeners en meer verwarring. Helemaal niets origineels, wel onbegrijpelijke orakeltaal.’
We zijn het niet met Stam eens.
Van Dinther wil helemaal niet origineel zijn. In het eeuwigdurende maatschappelijk debat, als je het zo mag noemen, worden diverse gezichtspunten en thema’s over voedsel en alles wat daarmee samenhangt geventileerd. Die presenteert Van Dinther als geboden – zoals ze vaak door een belangenorganisatie worden gepresenteerd. Vervolgens behandelt hij elk van deze en put informatie uit gesprekken met kundigen en deskundigen om zo duidelijk te maken dat het gebod geen gebod in de zuivere zin van de betekenis ervan kan zijn. Hij geeft met dit boek aan dat het lastig is zuiver op de graat te zijn. En dientengevolge ontstaan onvermijdelijk verzachtende slotwoorden na de bespreking van een gebod. Zalf op de ziel van de consument die zo graag duurzaam wil ziin maar soms niet anders kan. Het boek pretendeert o.i. geen diepgravend onderzoeksjournalistiek werk te zijn waarin sensationele ontdekkingen worden gepubliceerd. Er staan wel voor iedere lezer, rijp of groen, nieuwe gegevens in.
We hebben dit prettig geschreven en fraai vormgegeven boekje met plezier gelezen. Het past naast de Bijbel in de boekenkast.
![Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_079[1]](https://mergenmetz.nl/wp-content/uploads/2016/01/Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_0791.jpg)
Gebod
Maar wat is een gebod? We kennen natuurlijk de tien geboden. Die zijn voor Joden, Christenen en Moslims min of meer gelijk. DBNL (Koninklijke Bibliotheek) zegt: bevel, het bevolene. Mijnwoordenboek voegt daar ‘gezaghebbend woord’ aan toe.
‘Een gebod is een bevel van een hoge autoriteit of een leefregel. Als het gebod een bepaalde handeling verbiedt, dan wordt gesproken van een verbod,’ lezen we op Wikipedia.
Gebod en verbod zijn dus nauw met elkaar verbonden.
Hiernaast een schilderij van Rembrandt. Deze verbeeldt niet Huib Stam, noch Mac van Dinther, maar Mozes die de eerste zogeheten stenen tafelen (met de eerste versie van de tien geboden) kapot slaat. Het heet: Mozes en de tafelen der wet.
| Titel | Gij Zult Goed Eten – De 10 Geboden |
| Van | Mac van Dinther (vormgeving Annelies Dollekamp) |
| Uitgever | Fontaine Uitgevers |
| ISBN | 978 90 5956 667 5 |
| Verschenen | januari 2016 |
| Prijs | € 13,95 |
| Verkrijgbaar bij | Alle boekhandels en indien u online wenst te winkelen, raden we de Libris-webwinkelaan. Dan verdienen de boekhandels zelf ook nog iets. |
Het Elfde Gebod
‘De afstand tussen de productie van voedsel en de consumptie ervan is letterlijk en figuurlijk groot geworden.’ In het voorwoord leidt Tiny van Boekel, hoogleraar Levensmiddelentechnologie aan WUR, het werk van Van Dinther in. Hij stelt dat de voedselzekerheid, voedselveiligheid en voedselkwaliteit door wetenschap en industrialisatie sterk zijn verbeterd. Dat is wellicht zo, maar daar mogen ook kanttekeningen bij worden geplaatst. Wie Slik je dat? leest – dat is wel onderzoeksjournalistiek – krijgt de neiging elk industrieel voedingsproduct te mijden als de pest. En Jo Robinson toont in haar Eating on the Wild Side duidelijk aan dat de groente en fruit van vandaag nog maar een fractie van de voedingswaarde bevatten, vergeleken met de oudere rassen. Gij Zult Genuanceerd Nadenken Over Uw VoedselMaar ja, Van Boekel is van Wageningen en hij omarmt dan ook de conclusie van Van Dinther ‘Eet zoveel mogelijk biologisch maar maak er geen dogma van’.
Grappig, want WUR zelf ventileert tezamen met de grootindustrie, te pas en te onpas wel een dogma en wel deze: Dat wij in 2050 negen miljard mensen moeten voeden (terwijl we nu al voor twaalf miljard produceren). Maar ja, dat is natuurlijk om de zin van bestaan van de WUR en de bedrijven in de voedselindustrie te benadrukken.
Van Boekel eindigt met een Elfde Gebod: ‘Gij Zult Genuanceerd Nadenken Over Uw Voedsel.’ Daar zijn we het mee eens.
Voors en tegens
De tien geboden met hun voors en tegens worden in 111 bladzijden beschreven. Daarna somt Van Dinther in een hoofdstuk Conclusie de tien nog eens op met de door hem getrokken conclusies. Dat lijkt overbodig, maar maakt duidelijk dat de gepresenteerde geboden geen geboden zijn. Het zijn de adviezen die Van Dinther u na zijn queeste presenteert. Zoals, bij het eerste gebod Gij Zult Lokaal Eten ‘Eet niks dat met het vliegtuig wordt gebracht. Doe boodschappen op de fiets.’ Of de conclusie van het tiende gebod: Gij Zult Lekker Eten, maar met mate.
Tenslotte is er een uitvoerige bronvermelding per behandeld gebod. Daar heeft een ieder wat aan die zelf wil doorpakken op een onderdeel.
Als we een inhoudelijke recensie schrijven, is de kans groot dat we het hele boekje verklappen. Dat willen we niet. De allergrootste waarde ervan is dat Van Dinther signaleert en tot denken aanzet. U hoeft het niet met hem eens te zijn. We volstaan met wat aantekeningen onzerzijds per gebod. Voor de goede orde: dat hoeven geen missers van de auteur te betreffen, maar het zijn gedachten die het boek bij ons los maakt. Wat dat is het leuke aan dit werk: het zet aan tot denken.
1. Gij zult lokaal eten
Maar wat zien wij vandaag de dag nog als voedsel?Michiel Bussink heeft er een fraai boek over geschreven: Eten uit de Buurt. Van Dinther houdt het op een bladzijde of zeven, waarbij foodmiles en de vraag of we kunnen leven van alleen wat in Nederland wordt geproduceerd – dat is het rapport dat het Landbouw Economisch Instituur (ook WUR) in 2013 opstelde: Voedselvoorziening in Nederland onder buitengewone crisisomstandigheden – centraal staan.
Wij stellen ons hier de vraag: Maar wat zien wij vandaag de dag nog als voedsel? Als dit het aanbod van de supermarkt is, dan is dit enorm schraal.
We lezen dat er volgens wetenschappelijk onderzoek is er niets mis met het in de winter aanvoeren van appels uit Chili, omdat dit net zo veel energie kost als het koel bewaren van Nederlandse appels. Dus, mijnheer Van Dinther, niet alleen lokaal eten, maar ook seizoensgebonden. Geen ‘verse’ appels in maart.
2. Gij zult biologisch eten
Hier schrijft Van Dinther dat Nederland kampioen gif spuiten is (lees dit) – maar wat wil je, als je de tweede agrarische exporteur ter wereld bent? (Lees dit.)
‘Soorten met een hoge afweer, zijn niet altijd de smakelijkste’ schrijft hij. We vinden dit een opmerkelijke uitspraak omdat ze eigenlijk niet wordt onderbouwd. Bovendien is smakelijk een rekbaar begrip. De auteur roemt de appel elstar om zijn smaak. Maar die bestaat grotendeels uit suiker en kent nauwelijks nog voedingswaarde – tezamen met de golden delicious de belabberdste appels, aldus Eating on the Wild Side.
En verder lezen we: ‘Het is verschrikkelijk moeilijk om aan te tonen of biologisch eten gezonder is. Want hoe zou je dat moeten doen?’ (Het heeft wel wat van de vraag of roken longkanker veroorzaakt.) Hier lijkt Van Dinther het onderzoek van de Consumentenbod (pdf), dat op 26 januari 2006 werd gepubliceerd, misschien te willen volgen. Die concludeerde dat in biologische groenten nauwelijks meer ‘gezonde’ stoffen als vitaminen, mineralen en antioxidanten zitten.
Los van het feit dat er meer gezonde stoffen in groenten zitten dan waarnaar voor meting wordt gezocht, worden de effecten van bestrijdingsmiddelen buiten beschouwing gelaten. Die zijn vaak pas veel later merkbaar. Van Dinther volgt de Consumentenbond niet. Hij merkt over de hoeveelheden bestrijdingsmiddelen die op producten achterblijven, ook al zijn ze binnen de norm van de NVWA, op “Er is weinig bekend over het effect dat een cocktail van minieme hoeveelheden pesticiden die kinderen binnenkrijgen heeft op de gezondheid.” Verderop haalt hij wetenschapper David Pimentel aan, die zegt zo veel als: elke dollar aan chemische bestrijdingsmiddelen verzoorzaakt voor minstens een dollar maatschappelijke schade.
Zo willen wij hier aan toevoegen dat eerst bekend wordt wat de invloed van het eens zo wetenschappelijk aangetoond veilige RoundUp (glyfosaat) is – kankerverwekkend en verminkte babies (zie deze door het Duitse Arte uitgezonden documentaire ‘Chronisch vergiftet’ op Youtube). Het is in de medische wereld echter niet abnormaal dat er langjarig onderzoek onder grote bevolkingsgroepen wordt gedaan. Maar dat moet wel worden geïnitieerd en gefinancierd. Dus een kwestie van willen (en macht, voegen we er meteen aan toe).
We moeten ons realiseren dat een heel groot deel van de wereldbevolking elke dag behoorlijk biologisch eet – zij plukken en vangen nog veel uit het wild. Alleen dat is niet de industriële land- en tuinbouw zoals wij die (willen) kennen.
3. Gij zult minder vlees eten
Leuk is dat Van Dinther hier het wandelende recyclingvat het varken aanhaalt. Minder maar wel beter vlees, is zijn conclusie. En zo leven wij ook.
4. Gij zult geen e-nummers eten
Van Dinther breekt in dit hoofdstuk toch wel een lans(je) voor de industriële additieven. Nu is het inderdaad zo dat een redelijk deel van de E-nummers ongevaarlijk is: citroenzuur, bietenrood en dergelijke. Het is opmerkelijk – en dus voor ons een vraag – waarom de auteur het boekje Wat zit er in uw eten? van Corinne Gouget nogal uitgebreid – excusez le mot – afzeikt. Dat is o.i. geheel onterecht.
Het boek Slik je dat? dat veel verder gaat dan de E-nummers (namelijk ook hulpstoffen, die niet op ingrediëntenlijsten worden vermeld, verpakkingsmaterialen en meer), haalt Van Dinther niet aan en het staat ook niet bij de bronnen vermeld, terwijl dit een doorwrocht staaltje onderzoeksjournalistiek is.
5. Gij zult meer betalen
Ons eten is te goedkoop. De boeren produceren veel meer dan vroeger, maar verdienen niet werkelijk meer. Rond 1960 betaalden we nog 30% van ons inkomen aan eten, in 2011 is dat 11%. De keerzijde is dat de kosten van het produceren van dit goedkope voedsel worden afgewenteld op u en ons. Dus we betalen het wel. Via ons belastinggeld beperken we milieuschade. En tuinders krijgen gas tegen een spotprijsje van 3,1 cent per kuub, terwijl de rest van Nederland 19,3 cent betaalt. En Groningen beeft.
Er wordt louter economisch gedacht en gerekend. Immateriële factoren zijn in dergelijke modellen lastig te kwantificeren. We lezen dat de vier grootste zuivelbedrijven behoren tot de vijf grootste subsidieontvangers. Ook ons belastinggeld. Dus ergens klopt er iets niet…..
6. Gij zult zelf koken
Van Dinther behandelt hier de evolutie van het koken. Hij noemt, als we ons niet vergissen, niet dat er al appartementen zonder keuken worden gebouwd. Volgens Van Dinther volgens FoodService Instituut besteden we bij het doen van onze boodschappen minder dan de helft van het geld aan basisproducten om zelf iets te maken.
Kookprogramma’s op tv zijn daarentegen entertainment en kookboeken doen het goed in de handel. Voor ons zijn de meeste kookboeken – eigenlijk alle, Smaakvrienden uitgezonderd – painting by numbers. Zoals Ravensburger Schilderen op Nummer.
Ook in dit hoofdstuk had Van Dinther de informatie uit Slik je dat? goed kunnen benutten. Want daarin staat wat er allemaal in kant-en-klaar-eten wordt gebruikt. En erger: niemand weet wat de invloed van de combinatie van stoffen op onze gezondheid is.
7. Gij zult zelf telen
En weer die vermaledijde Vreeken. Alsof er geen andere zaadhandelaar in Nederland is. Ook Van Dinther – nee, correctie: zelfs Van Dinther ….. Arghhhh!
Onderaan de recensie van Bonen! hebben we een lijst andere handelaren opgevoerd.
8. Gij zult niets weggooien
Van Dinther haalt toenmalig staatsecretaris van Landbouw, Sharon Dijksma, aan die zei: ‘Met wat we weggooien kunnen we miljoenen voeden.’
Zo is het dus niet. We kunnen geen bedorven pizza naar andere delen van de wereld sturen. Het gaat in dit geval om macht en herverdelen van economie en bezit.
Vreemd genoeg schrijft hij hier: ‘Als wij in het Westen minder eten weggooien, hoeven we minder te kopen. Daardoor neemt de vraag naar voedsel af, dalen de prijzen op de wereldmarkt en wordt eten bereikbaarder voor arme mensen in ontwikkelingslanden.’
Dit lijkt niet te stroken met het vijfde gebod. En het van belang dat de Westerse bedrijven – zoals FrieslandCampina – hun producten niet goedkoop in Afrika afzetten. Want daar kunnen lokale boeren niet tegenop concurreren. Maar via Toine Timmermans, specialist duurzame voedselketens van Wageningen UR, komen we er op uit dat we naar reële voedselprijzen moeten, waarin alles is meegerekend. Het systeem moet om (dat is een conclusie die ook in dit hoofdstuk staat).
9. Gij zult niet lijnen
Als geboren en getogen dikkerd vinden wij dit een sympathiek gebod. Van Dinther duikt in de werkelijke reden van dik of dun zijn. We kunnen ons dus nu wetenschappelijk bewezen verschuilen achter het feit dat het genetisch is bepaald.
Het enige advies voor afvallen dat Van Dinther geeft, is een klein beetje je patroon te veranderen. Dat zegt Ay Lin Kho ook in haar boek Gezond & Blij zonder diëten. Een boek dat niet bij de bronnen van dit hoofdstuk staat. Van Dinther schrijft niet over maagverkleiningen – dat wel slanke mensen geeft, maar lang niet altijd met een probleemloze voedselverwerking.
10. Gij zult lekker eten
We vermoeden dat Van Dinther zijn klassiekers niet kent. Anders had hij er zeker wel een opmerking over gemaakt. Hij bezoekt een bedrijf Joylent, vernoemd naar Joey van Koningsbruggen. Dit bedrijf maakt uit poeders maaltijdshakes. Joylent is Soylent – en graag verwijzen we hier naar de oude, maar immer indrukwekkende film Soylent Green.
