Boeken van Velt zijn fraai, compleet en hun geld dubbel en dwars waard. Ze vertellen ongeveer alles dat iemand weten wil en weten moet. Zo ook Kippen in de Tuin. Een uiterst informatief en handig boek voor hen die met kippen willen beginnen maar zeker ook die al kippen hebben, zoals wij.
Velt is de van origine Vlaams-Belgische beweging Vereniging Ecologisch Leven en Tuinieren, die ook in Nederland een steeds grotere aanhang krijgt. Voor mening moestuinbezitter is het Handboek Ecologisch Tuinieren een waarachtige bijbel, die bestemming lijkt ook Kippen in de Tuin beschoren.
Momenteel hebben we nog maar drie hennen en een haan. Begin dit jaar waren het er veertien, maar twee maal heeft de vos en/of vermoedelijk een marter toegeslagen. (Lees hier over de eerste klap, de tweede was erger, dat hebben we niet beschreven.)
Deze stand van zaken nu is tevens een moment van herbezinning. Iets aan het hok aanpassen? Een ander (lokaal) ras? Dus Kippen in de Tuin gelezen.
| Titel | Kippen in de Tuin, ecologisch en plezierig |
| Van | Johan Deblaer & Geert Gommers |
| Uitgever | Velt vzw |
| ISBN | 978 89 816 12 876 |
| Verschenen | maart 2014 |
| Prijs | € 24,95 (leden € 19,95 + evt verzendkosten – Velt is ook regelmatig aanwezig bij evenementen) |
| Verkrijgbaar bij | Leden kunnen het via hun eigen afdeling verkrijgen. Alle boekhandels en indien u online wenst te winkelen, wordt het iets lastiger. Kijk hier op de Velt-website. |
Het boek is helder en overzichtelijk opgezet. Een genot.
Het boek is helder en overzichtelijk opgezet. Een genot. De kernvraag staat meteen aan het begin: Waarom kippen houden? Er kunnen veel redenen zijn: eigen eieren – je weet wat de dieren eten -, eigen kippenvlees, opruimen van zaden en insecten (moeten ze wel vrij kunnen lopen, bij ons met vossen en buizerds geen tof plan), verwerking etensresten, leuk voor de kinderen, en meer.
Stedelingen die het van toeten noch blazen weten, kloppen bij Kipster aan, maar eerlijk gezegd is kippen houden zo makkelijk dat we ons afvragen wat de toegevoegde waarde van Kipster is.
Het lichaam van de kip
Het lichaam van de kip wordt in een bladzijde of tien behandeld. Het lijkt niet zo boeiend, maar naarmate je langer kippen houdt, wordt dit onderwerp steeds interessanter. Een vriendin van ons fokt Appenzeller spitskuiven – wij hebben haar kippen; het is zo een extra toom van dit zeldzame ras. Vriendin beoordeelt de dieren o.a. op hun uiterlijk. Voor ons is elke kip gelijk, maar van haar mogen er regelmatig enkele “op wintersport”. Die voldoen niet aan de vereiste raskenmerken. Die slachten we dan. Het is niet anders. (Bovendien leggen ze na een jaar of drie nog nauwelijks een ei.)
De eierfabriek
Hennen leggen eieren. Daar is geen haan voor nodig, maar het schijnt wel bevorderlijk te zijn. Zeker als je kuikens wilt. Ze leggen normaliter eieren als er voldoende daglicht is. Dus als de dagen gaan lengen, komen de eieren. Bij ons, op het hoogtepunt met dertien hennen en een haan, pakweg vijf tot zeven per dag. (Één hen legt net geen ei per dag.)
Stip
Hoe wordt een ei gelegd? Zoals op de tekening te zien is: met het spitse eind naar voren. Mijn oom Aad Henneman was kippenboer in Bergen N.H., in de tijd dat de intensieve kiphouderij er nog niet was.
Hij had vier enorme schuren en de kippen liepen buiten achter hoge hekken. De eieren werden met de hand uit de legkasten geraapt en gingen over een sorteertband met een fel licht. Op zoek naar stip: bloedvlekjes in het ei. Dat wil de consument niet – de banketbakker wel, die bakt er cake mee die de consument vervolgens eet. Een geval van ‘Wat niet weet, dat niet deert’ ten voeten uit. Ome Aad vertelde mij dat stip een bevrucht ei was. In dit boek lees ik dat het ook een andere oorzaak kan hebben: “Soms scheurt er een bloedvaatje in de eierstok, waardoor wat bloed in het ei terechtkomt. Dit resulteert in een of meerdere bloedstipjes in het ei.”Kippenkeuze
Nu we nog maar vier Appenzeller Spitskuiven hebben, kunnen we nadenken over een ander ras. Het vlees van de Appenzeller is niet bijzonder, de eieren zijn helemaal oké. We lezen in Kippen in de Tuin over vleesras, legras of dubbeldoelras. Dat laatste spreekt ons aan. Er wordt aandacht besteed aan streekeigen rassen en de groottegroepen: hoenders (grote kippen), krielhoenders (medium formaat) en krielen (klein). Vervolgens wordt een breed scala aan Belgische en Nederlandse rassen beschreven. Als wij voor de streek zouden kiezen, is de Welsumer de dichtstbijzijnde.
“Ondanks hun grootte zijn deze kippen energiek en temperamentvol, en houden ze van een ruime buitenloop.” Dat hebben we, verder: “Ze zijn vitaal en sterk, maar passen zich snel aan en worden dan zeer tam.” Ja! De Appelzellers zijn toch wel een beetje stresskippen en zeker niet aaibaar. En het is een dubbeldoelras die 2 à 3 kg zwaar wordt en 200 eieren per jaar produceert.
We gaan voor de Welsumer. Dat staat nu wel vast.
Huisvesting
Ja, je kunt 590 euro uitgeven aan een hok van Kipster, maar dit boek laat zien dat er talloze andere oplossingen zijn. Er wordt keurig uitgelegd hoeveel oppervlakte een kip binnen en buiten nodig heeft, welke maten de afrastering moet hebben (hoogte) en wat het beste gaas is. Een vosveilige kippenren is ietsje meer werk.
De tekening hiernaast laat zien wat zo ongeveer optimaal is. Wij hebben onze ren overdekt, omdat er ook nog buizerds rondvliegen. Maar in essentie komt het neer op wat hier is geschetst. Met één uitzondering: het klassieke kippengaas is niet zo vosbestendig, lezen we.
Het is een fors hoofdstuk dat over het kippenhok en aanverwante zaken gaat. Briljant is de tegen muizen en ratten beveiligde voerbak – die gaan we maken!
Gedrag
Je kunt uren naar kippen kijken. Maar zoals een baas op zijn hond gaat lijken, gebeurt dat niet bij kippen.
Dit hoofdstuk beschrijft o.a. ook het gedrag van kippen als ze samen met andere dieren worden gehouden. Vroeger hadden we in dezelfde ren ook konijnen. Dat ging uitstekend. Maar als er een nieuwe kip of nieuw konijn bij kwam (de kinderen kwamen altijd met “zielige dieren” thuis), dan jaagde de gevestigde orde van kip en konijn gezamenlijk op de vermeende indringers. Wonderlijk om te zien. Dat jagen duurde even – de ren is ruim genoeg – maar daarna was de nieuweling ingeburgerd en was het weer pais en vree.
Altijd boeiend om te zien is hoe snel een haan een hen uh… bevrucht. In dit boek wordt een heel baltsgedrag in 6 stappen uitgelegd. Welnu, de hanen van de Appenzeller Spitskuiven zijn net lompe mannen en doen niet aan een voorspel – ze slaan de eerste vijf inleidende stappen over. Een Appenzeller haan pakt gewoon elke hen die hem voor de poten komt.
De laatste hoofdstukken gaan over voeding, voortplanting en gezondheid – zeg maar: ziekte. De voortplanting is mooi beschreven met fraaie foto’s. Ook hier weer handige tips en hulpmiddelen (een makkelijk te maken schouwlamp, bijvoorbeeld.)
Wij hebben ooit de eieren gewoon, op natuurlijke wijze, uit laten broeden. Er kwamen een paar kuikens uit, die enkele dagen daarna dood op de grond lagen. Vermoedelijk naar beneden gevallen uit het leghok. Niet fraai, wel leerzaam. Nu we dit boek hebben, weten we wat we wel en niet moeten en kunnen doen.
Ziektes zijn altijd doffe ellende. We hebben al eens rode vogelmijt (abusievelijk bloedluis genoemd) gehad. In de kieren van de planken huizen die diertjes. We hebben flink schoongemaakt en alles opnieuw gekalkt. Dat heeft ze geleerd!
Producten: eieren en vlees
Het laatste hoofdstuk beschrijft eigenlijk waarom het gaat: de eitjes en het kippenvlees. Toch? We lezen over de voedingswaarde van eieren, de grootteklassen, smaak en geur, en hoe het stempel, dat op eieren uit de winkel staat, te lezen. Als het eerste cijfer een nul is, is het biologisch.
En dat is er één nadeel: bij het vlees staat niet hoe een kip moet worden geslacht.
Tja. We hebben de foto’s al jaren geleden gemaakt. Maar ook ons weerhield iets om het in een artikel op onze site te zetten. Maar nu het hier ontbreekt, moesten we dat toch maar eens doen.
Inderdaad, je moest de slacht van kippen toch maar eens publiceren, ook al is het “ach arm kippetje toch”.
Ik heb hier waar we wonen (in Dalmatie dus) de hele slacht van de thuis gehouden varkens gefotografeerd, en heb datzelfde gevoel.
Technisch hoogst interessant, maar ja, het blijft onvrijwillige euthanasie om der wille van een pracht stukje vlees, schitterende hammen en superieur spek.
Ik ga m’n serie via een link plaatsen, want het is net als met tv, je hóeft niet te kijken, maar als je wilt mág je weten waar goed vlees vandaan komt, inclusief het moment waarop een dier tot vlees verwordt.
Ik zal je t.z.t. een berichtje met de link sturen.