Wijnkronieken is een fraai boek van de hand van Mariëlla Beukers over de geschiedenis en alle aspecten van wijn in de Lage Landen. Van wijn maken via handel tot het drinken. Mooi geïllustreerd en prettig leesbaar. Een boek dat elke wijnliefhebber zou moeten lezen.
Iemand die zich een beetje in de culinaire geschiedenis heeft verdiept, weet dat er vroeger veel werd gedronken, vooral omdat “vers” water nu niet bepaald gezond was. Licht alcoholisch bier was een alledaagse dorstlesser. Maar wat te denken van wijn?
Nederland blijkt een ontzettend lange geschiedenis te hebben als wijnproducerend land. De druiventeelt was een lastige zaak, maar uit Frankrijk, maar ook Spanje en Portugal werd gistend most geïmporteerd. De wijn werd hier geproduceerd.
Een verleden dat al begint in de tijd van de Romeinen en zonder grote gaten doorloopt tot op heden,” schrijft Beukers.
En daar gaat dit boek over: de wijnbouw, de handel, de consumptie door de eeuwen heen en alles wat daarmee in verband staat. De focus ligt weliswaar op de Lage Landen, maar wie Romeinen zegt, wil ook weten waar de Romeinen wijn leerden maken. En wat dronken de Batavieren voordat de Romeinen hier kwamen? Opeens, op bladzijde 52, lezen we dat archeologische vondsten hebben aangetoond dat er 1100 voor Christus al wijn naar Noord-Europa werd gebracht. Wie had dat ooit gedacht.
Een ontzettend leuk boek voor de wijnliefhebber met een beetje hart voor onze culinaire geschiedenis. Wijnkronieken is gebaseerd op het eBook ‘Nederlanders en wijn. Een lange geschiedenis’
| Titel | Wijnkronieken – Twintig eeuwen Nederlanders en wijn |
| Van | Mariëlla Beukers |
| Uitgever | Uitgeverij Het Zwarte Schaap |
| ISBN | 978 94 92821 03 4 |
| Verschenen | 1 november 2018 |
| Prijs | € 14,95 (veel te goedkoop) |
| Verkrijgbaar bij | Alle boekhandels en indien u online wenst te winkelen, raden we deze webwinkel van een echte boekhandel aan. Dan blijven die ook bestaan. |
Natuurlijk begint het boek bij Romeinse wijnen. Het toeval wil dat wij in september 2018 de Mas des Tourtelles aan de voorheen Via Domitia bezochten. Daar wordt op Romeinse wijze wijn gemaakt. En dat is anders van smaak dan de wijn die we nu kennen. Vaak gekruid. Maar zeker niet onaardig van smaak. “Dat vinden wij niet raar, dat vinden wij alleen maar heel bijzonder,” zou Juf Ank zeggen. Maar de Romeinen maakten ook goedkope meuk, voor de soldaten, lezen we. Beukers verhaalt over de vondsten in onze omgevingen van amforen en houten vaten uit de Romeinse tijd.
Vaak denken we dat de wijnbouw in Nederland van de laatste tijd is. De Wijngaard Wageningse Berg van Jan Oude Voshaar, in 1998 begonnen, wordt als eerste Nederlandse wijngaard betiteld. Boven de rivieren, zegt hij zelf. Volgens de auteur staat niet vast of Karel de Grote rond zijn Valkhof in Numaga (Nijmegen) wijnbouw had, maar in zijn Capitulaire de Villis – waaraan wij soms refereren bij beschrijvingen van hele oude groentesoorten – wordt de wijnbouw wel beschreven. Maar 150 jaar na Karel wordt in documenten wel over wijnbouw in Limburg of Noord-Brabant gerept. We lezen dat Limburg een heuse provincie met wijngaarden was: Roermond, Thorn. Sittard, Maastricht, noem maar op. Overal was wijnbouw. We hebben het dan over pakweg de 14e eeuw.
Mariëlle Beukers gaat helemaal los, ze vindt wijnbouw ook in oude tuinboeken, zoals De Verstandige Hovenier uit 1662. En wat heeft Leeghwater in hemelsnaam met wijnbouw te maken? Enfin, reteboeiend, als we dat woord mogen gebruiken.
Pieter Simonsz PX
Mariëlle Beukers is wijnkenner. Wij niet. Anders dan dat we goede wijnen weten te waarderen. Ooit, lang geleden, wilden we er meer van weten. En dan koop je een boek van Huibrecht Duijker. Op bladzijde drie stond: Een wijn is goed als je hem lekker vindt. Dat was voldoende, het boek verdween in de boekenkast. Maar nu… In het hoofdstuk Wijnsoorten komt onder andere de herkomst van de wijnen aan de orde. Je zou je het niet realiseren, maar tolpoorten en -huisjes vormen een aardige bron van informatie. Wat er allemaal langs kwam, werd geregistreerd. Rond 1450 waren hier (dus de Lage Landen) rijnwijnen (t/m Elzas), Griekse wijnen, Franse wijnen (uiteraard) en landwijnen uit de zuidelijke streken zoals rond Leuven, gangbaar. Pas een eeuw of twee later komen Spaanse wijnen in zicht.
Hoewel enigszins aan mode onderhevig, is een PX – een Pedro Ximénez – een prachtige, donkere dessertwijn. Een ontzettend fraaie anekdote is dat deze naam de verspaansing is van Pietersemeynse – Pieter Simonsz die rond 1600 in Cordoba wijnstruiken zou hebben aangeplant. Waar of niet waar?
Morgenwijn en sherrykuur
Clareit en hypocras waren meer gekruide wijnen die een heilzaam effect zouden hebben en alleen door een apotheker mochten worden verkocht. De wijndrinker van vandaag, die pakweg een jaar of zestig, zeventig is, herinnert zich wel de sherrykuur of het sherrydieet van midden jaren zestig van de vorige eeuw. Of het een werkzaam dieet was, weten we niet, wel dat de moeder van mijn jeugdvriend vaak flink in de lorum was en verslaaf aan alcohol geraakte, iets waar ze jaren later abrupt een einde aan maakte met een sprong van een flatgebouw.
Rond wijn ontstonden gebruiken, zoals ook de morgenwijn: de dag beginnen met een goed glas. Prins Bernhard serveerde in de ochtend champagne en Juliana dronk sherry. ’s Morgens alcohol drinken is een eeuwenlange gewoonte, uit de tijd dat er geen thee of koffie was, eigenlijk dat men thuis alleen laf bier had. Een leuk hoofdstuk over aardige en eigenaardige tot bizarre gewoonten.
Uiteraard wordt de wijnhandel uitgebreid besproken. Zowel personen, families als steden.
Het principaalste middel van ’t welvaeren der voorzegde stede van Dordrecht,” aldus de burgemeester in 1584.
Dan weet u nu hoe deze stad aan zijn glorie kwam. Een eeuw eerder waren Brugge, Damme en Sluis belangrijke invoerhavens, dat later naar het noorden verschoof. Waar invoerhavens zijn, zijn ook uitvoerhavens. Beukers beperkt zich niet tot onze contreien als het om de handel gaat. Natuurlijk wordt ook aandacht besteed aan vervalsingen.
Het laatste hoofdstuk gaat over de gebruiken van het wijndrinken. Elke wijn zijn eigen glas – iets dat vandaag de dag een beetje voorbij is, je kunt een mooie Elzasser gerust uit een ruim Bourgondisch glas drinken. Wijn in kannen en kruiken werd wijn in glazen flessen. En dat vroeg om kurkentrekkers.
Achterin het boek een selectie van vijftien ‘historische wijnen’ die vandaag de dag nog zijn te krijgen. En natuurlijk de literatuurlijst (te downloaden) en bronnenvermelding van de afbeeldingen.
Goed boek!
