De Tuin als Lusthof & Slagveld

Een prachtig, populair wetenschappelijk informatief en humoristisch geschreven boek voor een ieder die regelmatig met zijn handen in de aarde wroet. Wetenschapsjournalisten èn tuiniers Corlijn de Groot en Gerda Bosman onderzochten alledaagse en minder alledaagse vragen die bij veel tuiniers opkomen en maakten dit fraaie boek. Zoals, waarom kiemt zaad onregelmatig? En hoe bestrijd je japanse duizendknoop? Waar zit het geheugen van de worm?

De rode draad in het boek vormen de notities c.q. columns van Gerda en Corlijn. In een persoonlijke notitie werpen ze een vraag op, die vaak de inleiding vormt voor de pagina’s erna. Voor dit boek raadpleegden ze allerlei deskundigen, wetenschappers, kunstenaars, filosofen en…. tot onze verrassing komen we zelf ook bescheiden aan bod op pagina’s 123-125. (Zie verderop in deze recensie.)

Corlijn en Gerda zijn de drijvende krachten achter De Groene Vinger – want ook met één vinger in de grond ben je een tuinier.

---

Allemaal een beetje God

“Tuinieren is hacken van de natuur: je manipuleert de natuurlijke processen door te snoeien, schoffelen, bemesten en besproeien”Een ieder die tuiniert gedraagt zich als God. God op eigen grond creëert een lusthof

. Die planten erin, die moeten er uit, die is te brutaal en moet wat inbinden (wieden of snoeien). Hier een paadje en daar plaatsen we het bankje waar we met een kop thee of een glas wijn willen toeven , om van ons lusthof te genieten. Maar o wee als invasieve planten, beestjes of schimmels toeslaan; zevenblad lijkt onuitroeibaar, duiven scheuren aan de juist uitgeplante kool, slakken die sla wegvreten voor je er zelf aan toekomt, om over luis, meeldauw, fytoftora en meer maar niet te spreken. De keerzijde van ons lusthof blijkt een slagveld. Akelige bijkomstigheden die we, als tuingod, subiet willen bestrijden. Alleen van wormen en lieveheersbeestjes denken we te weten dat ze goed doen.

---

Een uniek boek. Een prachtig cadeau.

Cadeau voor een ander, cadeau voor jezelf. Ik meen niet dat er ooit een vergelijkbaar boek is verschenen. Dit boek van Gerda Bosman en Corlijn de Groot beantwoordt zo goed en kwaad als het kan de vragen die bij iedere tuinier wel eens opkomen. Of ze gedreven worden door gevoelens van frustratie of door mijmeringen tijdens het wieden. Kan je tuinieren op de maan? Kan je planten lui maken? Krijg je van slakkenslijm een mooiere huid?

Titel	De Tuin als Lusthof & Slagveld
Van	Corlijn de Groot en Gerda Bosman
Uitgever	Scriptum
ISBN	978 90 5594 962 5
Verschenen	9 mei 2015
Prijs	€ 24,95
Verkrijgbaar bij	Alle boekhandels en indien u online wenst te winkelen, raden we de Libris-webwinkel aan. Dan verdienen de boekhandels zelf ook nog iets.

We zijn zo enthousiast over dit boek, dat we het graag één op één zouden willen kopiëren en behandelen. Dat mag niet. Koop het zelf maar; we lichten er hierna wat leuke dingen er uit.

Darwinistisch tuinieren

Heeft u zich wel eens afgevraagd waarom zaden onregelmatig kiemen? Het is overlevingsstrategie.Het eerste hoofdstuk is aan Darwin gewijd en gaat onder andere over het recht van de sterkste. De natuurlijke selectie. Corlijn doet aan, wat ze noemt, Darwinistich tuinieren. In het boek lezen we dat Darwin experimenteerde met zaden en concludeerde, na een experiment met een zoutwaterbad, dat zaden in principe zich via de zee hebben kunnen verspreiden.
In planten, in zaden, zitten hele overlevingsstrategien verscholen. Een beetje moestuinier weet dat er koudekiemers zijn, dat zaad van sommige gewassen zelfs een vorstperiode moeten hebben gehad. We weten misschien dat de giant sequoia zijn zaden pas laat vallen nadat ze rook hebben “geroken” – na een bosbrand is er veel vruchtbare aarde. En andere zaden kiemen pas als er juist een bosbrand overheen is gegaan.
Als we dertig zaden in de grond stoppen, op gelijke diepte en we bevochtigen ze allemaal gelijk, zullen ze toch niet allemaal tegelijk ontkiemen. Dat is de tactiek van de soort tegen bijvoorbeeld een dodelijke nachtvorst.

Tuinseks

In het daarop volgende hoofdstuk gaat het over het klonen van gewassen – en daaropvolgend een flink portie tuinseks. De vrouwelijke auteurs vragen zich af: waar zijn mannen nog voor nodig? Seks is in de biologie niet per se verbonden met voortplanting, betogen ze. Eencelligen splitsen zich gewoon. Een worm hak je doormidden en twee helften leven door. Doodsaai. Seks is het uitwisselen van genetische informatie. Via het bloemetje en de bij worden we naar inteelt geleid en de gevolgen van dien.

Hooikoorts is een seksueel overdraagbare aandoening, aangezien de boosdoener rondvliegend plantensperma is.

We leren dat de paardenkastanje gebruik maakt van honingmerkjes om de bestuivers de weg te wijzen naar de nectar. En als de bloem is bestoven wordt het een rood vlekje: de bij of hommel weet dat er niets meer te halen is.
Hilarisch is het verhaal over de bunga-bunga-plant van Sardinië. Dat verklappen we niet.

Ontwerpregels van de natuur

Hier is hij weer, Claus Mattheck, de Duitse professor die alles weet van de vormgeving van bomen. In onze tuin staat een enorme scheve grove den. Telkens als er een zware storm is geweest, vragen vrienden of de boom er nog staat. Ooit zagen we Mattheck in een televisieprogramma verklaren dat bomen de juiste balans zoeken, door ook ondergronds op een bepaalde wijze te wortelen. Dat is slim. En zo passeren er nog veel wetenswaardigheden de revue.
Planten kunnen volgens de auteurs ook persoonlijkheidsstoornissen hebben. We lezen dat Cleve Backster een leugendetector aan een plant had gekoppeld. Om te zien of deze reageerde op het opzettelijk verbranden van een van zijn bladeren. Ja. Dat gebeurde. En daarna niet meer. We lezen dat de brittlebush, die in de droogste streken van Mexico en Amerika leeft, niet van buren houdt. Hij heeft afweerstoffen tegen het kiemen van zaden. Van andere planten, uiteraard. En van dit punt rollen we in de vraag of bomen en planten sociaal kunnen zijn.

---

Japanse duizendknoop

Bezoekers van onze website c.q. lezers van onze nieuwsbrief, weten inmiddels dat we de aanstichter zijn van een experiment in de gemeente Renkum. Om de uiterst invasieve japanse duizendknoop uit te roeien worden bonte bentheimer landvarkens ingezet (lees dit). Begin maart ging er een persbericht uit dat tot een ware mediahype heeft geleid.

We kenden Gerda Bosman en Corlijn de Groot een heel klein beetje. Bijna vier jaar geleden hebben we hen ontmoet toen ze het aardpeerfestival organiseerden. En daarna restte sporadisch social media contact.

Plots meldde Gerda zich via op Twitter met een direct message.

Zie hiernaast. We stuurden wat foto’s in en konden niet bevroeden hoe en op welke wijze de bonte bentheimers ter sprake zouden komen in relatie tot deze plant.

Volgens mij moeten Gerda en Corlijn ontzettend veel plezier hebben gehad aan het samenstellen van de beslissingsboom. Wij hebben er in elk geval hard om moeten lachen – zo niet Harm en Aagje, die waren inmiddels geslacht.

De appelboom die kan rekenen?

Op bladzijde 151 vraagt Gerda zich af of een plant de lentekriebels voelt.
“Duiken planten onder de grond om kou te mijden?”
Ze raadpleegt plantenfysioloog Marco Hoffman. We leren dat planten periodes onder de 7^o C tellen en dat warmere dagen er eigenlijk niet toe doen. De benodigde koudeperiode verschilt per plant. Een appelboom heeft 1.000 tot 1.400 uur kou nodig.
“Als dat quotum is gehaald, kunnen de knoppen weer uitlopen. Maar alleen bij lekker lenteweer natuurlijk. Zo voorkomt de appelboom dat hij halverwege een strenge lange winter zijn kwetsbare knoppen laat uitlopen omdat hij genoeg kou heeft gehad. Daarom is nachtvorst in de late lente vaak fataal […]”
Zo slim is de appel ook weer niet. Telt ze met de wortels of met de stam en de takken? Wie in hartje winter bijvoorbeeld in Luxemburg komt, ziet dat de stammen van fruitbomen wit zijn gekalkt. Dat doet men omdat op een zonnige, misschien wel enigszins warme dag, bovengronds de sapstroom op gang komt, terwijl de aarde (en de wortels van de boom) nog bevroren zijn. Het wit weerkaatst het zonlicht en voorkomt te snelle opwarming van de boom.

De onthoofde worm

“Waar bewaart een worm zijn herinneringen?” vraagt Gerda zich af. We weten allemaal dat als je een worm doorsteekt met een spade, beide delen vrolijk voort blijken te leven. En sommigen weten ook dat het verloren deel weer aangroeit. (Eigenlijk dus ook vermenigvuldiging zonder seks.)
“Wat zou hij zich herinneren van de confrontatie met het tuingereedschap?”
Wormenexpert Ron de Goede vertelt dat ongeveer een eeuw geleden al werd ontdekt dat wormen zich stressvolle situaties herinneren.
We leren welke zintuigen een worm heeft en dat deze zijn verbonden middels een ingewikkeld zenuwstelsel.
“Knooppunten waarin de zenuwen samenkomen zitten door het hele lijf, maar vooral in de kop,” zegt De Goede. Het blijkt dat de herinnering van de worm door het hele lijf zit. Ook als hij in vijf stukken is gesneden. Maar eens er weer een kop aangroeit, lijkt de herinnering te zijn verloren.

En er staat nog zo veel meer in. Koop het. Het is

een ontzettend leuk en boeiend boek!