Kern-proeven in honing

Pakweg zestig jaar na de atoomproeven in de Grote Oceaan wordt nog steeds cesium-137 aangetroffen in honing. Dit radioactieve materiaal komt van nature niet voor op aarde, maar ontstaat na een kernsplijting. Het is een voorbeeld van hoe lang vervuiling doorwerkt en hoe verstrekkend, in de meest letterlijke zin, het is.

De effecten van de globale opwarming zingen nog heel lang na 2030 door, als we de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs hebben behaald. Een opgewarmde oceaan is niet opeens afgekoeld.
Of neem de vervuiling door microplastics, die dringen door in ons hele lijf. We weten nog niet wat de effecten zijn. En dan nu radioactiviteit.

The proof of the honey is in the eating

Op 29 maart 2021 verscheen er in Nature een artikel met onderzoeksresultaten naar radioactiviteit in honing. Feitelijk werd vastgesteld hoe de radioactiviteit in de kringloop is opgenomen.
The proof of the honey is in the eating, luidt een veelzeggende veertiende-eeuwse Engelse uitdrukking, althans, we hebben pudding vervangen door honey. Wil iemand misschien een lepeltje honing proeven?

Na de ontdekking dat er met uranium en plutonium ook uiterst krachtige kernexplosies konden worden veroorzaakt, werd er door diverse kernmachten getest op atollen (koraaleilanden) in de Grote Oceaan.  Wie kent de namen Bikini en Moruroa niet? Hierbij kwam onder andere cesium-137 vrij. In 1963 ging het verbod in om kernproeven in de open lucht te houden, maar cesium-137 en ongetwijfeld andere zooi leefde voort.

Cesium-137 heeft een halfwaardetijd van dertig jaar. De radioactiviteit van een proef uit 1960 is in 1990 nog maar de helft, in 2020 een kwart. Dan is het niet meer schadelijk, maar toch…. Het geeft aan dat verontreinigde stoffen lang heersen.

Cesium-137 en kalium

Kalium is een belangrijke meststof voor planten, denk maar aan de aanduiding van N:P:K – stikstof(N):fosor(P):Kalium – op zakken kunstmest: Terwijl de gebieden van de atoomproeven nog steeds ernstig besmet zijn, dreef de cesium in de wolken naar de Verenigde staten en daalde daar met regen neer. (Opmerkelijk is dat dit de Atlantische kant is. Dus het is heel de VS over gedreven.)
Planten die in minder kaliumrijke aarde groeien, “verwarden” cesium-137 met kalium, dus namen de cesium op. En dat kwam in de nectar en zo in de honing.

Vandaag de dag is het gehalte cesium-137 in de VS laag, maar in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw heeft het zeker veiligheidsnormen overschreden, aldus professor James Kaste, geoloog en verbonden aan het College of William & Mary (Williamsburg, Virginia – oostkant van de VS). Hij denkt dat het cesium, naast landbouw, verkeer en dergelijke, heeft bijgedragen bij de afname van de aantallen bijen en andere bestuivers, in het zuidoosten van de Verenigde Staten.

Wat er in West-Europa is neergedaald en door planten is opgenomen, is onbekend. Maar in 2005 was enige ophef onder Nederlandse bijenhouders, toen een bericht de ronde deed dat struikheide – calluna vulgaris – radioactiviteit opnam. Hierdoor werd de consumptie van heidehoning na de ramp in Tsjernobyl, werd afgeraden. Gemeten waardes bleken echter 49 tot 321 Bq/kg te zijn, ruim onder de veiligheidslimiet van 600.
In 2020 steeg het cesiumgehalte in de lucht boven West-Europa als gevolg van bosbranden bij Tsjernobyl.