Als het om tuinevenementen gaat heeft die van Hex in Vlaanderen een aparte status: In de bijzondere omgeving van het fraaie kasteel en landgoed is er een ingetogen, vriendelijke markt met kwalitatief hoogwaardig aanbod. Al meer dan twintig jaar, maar in Nederland relatief onbekend.
Voor de Nederlanders onder ons: Hex ligt in de Vlaamse provincie Limburg in de plaats Heks, gemeente Heers. Bij Maastricht rechtsaf, om het zo maar te zeggen. Het is niet ver. Maar we spraken Nederlandse bezoekers die er ook een weekeindje weg van hebben gemaakt en ergens een B&B hadden geboekt.
De Tuinen van MergenMetz, stond met een kraam zaden, planten en boeken op de cour, de binnenplaats. En we hadden een uitstalling van diverse Cucurbitaceae – leden van de grote komkommerfamilie.
Wij genoten en we vinden: Hex is nog te onbekend in Nederland. Heerlijke tuindagen. Geen bezoekerscentrum. Geen pannenkoekenhuis. Geen massale schreeuwerigheid. Geen massagestoelen, hamburgers, of super-lage-beursprijzen. Wel uitstekend eten, gastvrijheid, historie, smaak en goede spullen van echte ondernemers.
Bij Maastricht rechtsaf. En dan slingerdeslinger langs de taalgrens. Daar, in de Vlaamse Haspengouw, ligt het dorp Heks. Met het landgoed Hex. In het voor- en najaar stellen de graaf en gravin d’Ursel, eigenaar van het landgoed Hex, hun landgoed open voor dit evenement. Het is een unieke kans om een van oudsher adellijk privédomein in al haar glorie te bekijken. Voor de toegangsprijs van ongeveer een tientje (kinderen gratis) kun je een dag lang rondstruinen door formele tuinen, moestuinen, park en over voorhof en stallen.
Dat alleen al is de moeite waard. Er staan prachtige oude bomen, strak geschoren heggen, rijke moestuin, oude muren, gazons, verborgen trappetjes, doorkijkjes en glooiende vergezichten. Er is een sfeervolle Japanse tuin. En Hex heeft een van de grootste collecties rozen van Vlaanderen – er staan zo’n 1400 rozen, in ongeveer 500 verschillende soorten, verspreid in de tuin.
Geen beurs maar samenkomst
Op deze nazomer tuindagen presenteerden circa tachtig ondernemers hun waren. Alles straalt kwaliteit uit en is zo duurzaam mogelijk – je vindt er geen grote ondernemingen of ketens. Het evenement wordt expres niet als ‘beurs’ betiteld – dat is het ook niet. Het is een samenkomst van gelijkgestemden, geïnteresseerden, liefhebbers, genieters van de tuin en het buitenleven.
Het is top.
De moestuinen – Misschien wel de mooiste van het land
De moestuin (potager) van Hex ligt onder een hogere balustrade op een lager gelegen terras, parallel aan de formele tuin (D), tussen het kasteel en het dorp Heks. De moestuin moest in vroeger tijden een beetje uit het zicht van de adellijke heren en dames blijven en diende zich ook dichtbij het huis en de keuken te bevinden. En moest ook nog goede grond hebben en beschut liggen. Dat is hier allemaal gelukt.
Als je er rondloopt is het wonderlijk om te beseffen dat deze moestuin al zo’n 250 jaar ononderbroken in gebruik is. Misschien, zegt men, is het wel de mooiste moestuin van België – misschien wel van De Lage Landen. Misschien niet zo strak onderhouden als ooit in het verleden, maar biologisch, althans de tuinman van Hex heeft – na ons – ook een jaar lang voor het blad Seizoenen van Velt over het wel en wee in de tuin geschreven.
Nu, aan het einde van het groeiseizoen oogt het misschien wat rommelig; bedden vol prei, kolen en asperges worden afgewisseld door bomen vol fruit, kleinfruit en rozen. Wij houden ervan.
De markt
De selectie voor de markt is streng, niet om het even wie kan er staan. En er wordt rekening gehouden met het seizoen. Op de binnenplaats bij de voorheen-stallen, stonden onder andere ook Peter Bauwens (voor het laatst, hij stopt met de verkoop van zaden) en Silene met heel veel zaden.
Peter had op de binnenplaats een vaas met bloeiende gewassen geplaatst en daar een prijsvraag van gemaakt: wie heeft alle dertien goed?
Onze naaste buur was het prachtige tijdschrift Eden, waarop we al heel lang zijn geabonneerd – een heus tuinblad met diepgang en niet dat oppervlakkige plaatje-praatje. Maar het leeuwendeel van de stands stond onder de platanen. We lopen met wat foto’s langs de lange platanenlaan:
De vijgenman Patrick Mannaerts, noemt zich Figs4Figgy. Hij heeft meer dan honderd verschillende rassen vijgen in de verkoop (Ficus carica), die hij zelf verzamelt, kweekt, test en vermeerdert. Een geweldig type met enorme kennis. Na een aangenaam gesprek gaven we hem onze vijg-met-een-verhaal cadeau. Hij was er blij mee. Nu wachten we af of deze vijg de strenge criteria van de vijgenman zal doorstaan.
Behorend tot de markt, maar in de moestuin, staat het bedrijf Humus. Ze leggen uit hoe je in zes weken puike compost kan maken. Leerzaam en zeer de moeite waard.
Goed eten
Of: Zo kan catering op een evenement er dus ook uitzien!
Geen laffe hamburgers, broodjes knakworst en dergelijke. Helaas ook geen echt goede koffie. (De volgende keer rekenen we op een mobiele espressobar.) Wel sublieme Wafeltjes van ons Bomma, flammkuchen en crèpes, quiches, bier, wijn en heerlijke taarten.
En dan was er Claude Pohlig, ex-sterrenkok, verbonden aan Slow Food, nu cateraar. Hij verzorgt nu een tijdelijk restaurant op Hex en andere evenementen – jaren geleden stond hij ook op Bingerden – en was niet te beroerd om ons na sluitingstijd nog te voorzien van een heerlijk bordje met veel groenten. Eerder troffen we hem, samen met zijn vrouw Myriam aan onze kraam. Hij vertelde dat hij ons al jaren volgt. We spraken over onbekende eetbare planten, over hoe veel planten mooi en eetbaar tegelijk zijn en over gewoon goed en lekker koken. Ze kochten de volgende zaden: suikerwortel (Sium sisarum), yu choi sum (Brassica rapa var. Parachinensis), paarse stengelsla of celtuce (Lactuca sativa asparagina) en nog zo wat. Ook een vorm van Chefs Choice.
En tenslotte: de rozen
Niet alleen in de moestuin van Hex staan rozen; overal op het landgoed vind je rozen. Echt overal. Heel veel. Op de gazons, in de tuinen, in de hagen, op de gebouwen. Grote en kleine. Struikvorm of klimmend. Witte, roze, rode, gele, oranje, perzikkleurige. Enkele en gevulde. Kleinbloemige en grootbloemige. Geurende en geurloze.
Waar je ook kijkt zie je een roos. In september bloeien sommige rozen nog, maar andere dragen hun vruchten, de bottels. En ook de bottels kennen een onvoorstelbare variatie. Van formaat speldenknop tot formaat pingpongbal. Van oranjegeel tot dieprood, bijna paars.
Ik (Maartje) ben gek op rozen, vooral wilde en enkelbloemige, sterk geurende. En dus verheug ik me nu al op juni 2022, dan is er namelijk weer een Hex evenement. Ik hoop dat de rozen dan allemaal bloeien.
Hou je ook van rozen – wie niet, eigenlijk? – ga dan alleen daarom al eens naar Hex. Je kunt tijdens het evenement ook een rozenrondleiding volgen. Of lees eerst meer hier.
