De nietige vlo en het grote varken

De Japanse bladvlo Aphalara itadori wordt na tests door Instituut Biologie Leiden bij wijze van veldproef op drie plaatsen in Nederland losgelaten om de invasieve Japanse duizendknoop te bestrijden. Reden voor het NOS Journaal om daar aandacht aan te besteden en natuurlijk aan die andere dierlijke bestrijder: het bonte Bentheimer landvarken.

Om misverstanden te voorkomen, eerst even dit:
Wij, MergenMetz, houden het zeldzame varkensras bonte Bentheimer voor behoud van biodiversiteit. Net zoals we dat met groenten doen. Vrijwel alle biggen worden verkocht om de verspreiding zo groot mogelijk te maken. Zelden slachten we een varken, maar als het moet, dan gebeurt dat. Zelf zijn wij pakweg 4/7 vegetariër en eten alleen vlees waarvan we de herkomst kennen.

De NOS Journaal-medewerkers, verslaggever Edwin van den Berg en cameraman Michiel Klaassen hebben er een leuk item van gemaakt.

De vlo

De bladvlo Aphalara itadori komt ook uit Japan. De ene exoot gaat de andere exoot bestrijden. Hiervoor is speciale ontheffing verleend, want exoten zomaar loslaten is verboden. De Japanse duizendknoop is een sterk woekerende exoot die veel schade aanricht. Maar ze is de waardplant voor deze vlo, d.w.z. dat de vlo zich laaft aan de bladknoppen van de plant. Dit remt de groei. Uit tests zou blijken dat deze vlo geen schade aan andere planten aanricht. Volgens de nVWA bestaat geen gevaar voor de inheemse biodiversiteit.
De proeflocaties zijn in Amsterdam, Eindhoven en Zutphen of Zwolle – dat laatste ben ik vergeten. Het is overigens afwachten of de vlo in Nederland overleeft.

Zes jaar bonte Bentheimers

Gaan de nietige vlooien het beter doen dan varkens?
In Oosterbeek lopen nu zes jaar bonte Bentheimer landvarkens aan de Nico Bovenweg. Ze zijn niet meer weg te denken. In 2015 startte een experiment in samenwerking met de Gemeente Renkum. Daarbij waren we nauw betrokken. Een experiment heeft echter een begin en een einde. Na vijf jaar was het welletjes. Per 1 januari 2020 heeft ‘de buurt’ de varkens overgenomen. Want naast het bestrijden van de invasieve plant was het vooral ook leuk. De dieren genoten en genieten veel belangstelling, de bewoners in de naaste omgeving voeren ze bij toerbeurt bij en zo zijn ook zij nauwer tot elkaar gebracht. En ook, om het kort door de bocht te stellen: De varkens leven op vrij natuurlijke wijze en voorbijgangers kunnen zien hoe de dieren zich gedragen en waar het vlees vandaan komt.

Niet overal

Varkens inzetten tegen Japanse duizendknoop kan lang niet overal. Dus als de plant met de wortels de straatstenen uit het wegdek drukt, kan je daar geen varkens inzetten. Wel vlooien. En voorts, zo heeft het experiment geleerd, moeten niet negen dieren op pakweg 4000 m2 lopen, want daar kunnen ze met moeite tegenop eten. Vijf op 800 m2 is beter. En dan na een tijdje de paaltjes verzetten. Drukbegrazing heet dat in schaapsherderstermen. Varkens zijn overigens beduidend effectiever dan schapen: ze eten, ze maaien (door over opkomende planten te lopen) en ze wroeten en eten de wortels. Schapen blijven bovengronds.

Vlooien kan je niet eten

De kosten zijn betrekkelijk laag, schrikdraad en een watervoorziening. Een varken kost verder ongeveer anderhalve euro per dag aan biologisch voer – ze moeten worden bijgevoerd, alleen Japanse duizendknoop is wel erg eenzijdige kost. Daarentegen levert biologisch varkensvlees weer geld op. En vlees van bonte Bentheimer is heel fraai. Mooi intramusculair vet (vet geeft smaak) en door de grote bewegingsruimte van de dieren is het vlees beduidend roder van van industriedieren.
De Japanse vlo kan je niet eten. Nou ja, niet bij wijze van maaltijd.

Meters hoog

Japanse duizendknoop groeit dicht opeen en kan makkelijk drie meter hoog worden. Voor de opname bij de dieren aan de Nico Bovenweg in Oosterbeek bleek dat de plant buiten het varkensterrein net door Prorail was gemaaid. Maar in het dorp Heelsum (ook Gemeente Renkum) tiert ze weelderig langs de Heelsumse Beek en een kinderspeelplaats. Daar zijn we na de opnamen bij de varkens even heen gereden.

Alle beetjes helpen

De buurtbewoners in Oosterbeek verzorgen de dieren, maar heel veel mensen genieten ervan. Dus draag wat bij aan de kosten. Die 4500 euro is gebaseerd op negen varkens en kosten voor hok, schrikdraad, onderhoud e.d.