Zaaien – Doe Het Zelf

DIYSeeds publiceert goede en interessante video’s met de instructies over het zelf winnen van zaad. Zelf zaad winnen van oude rassen is leuk en een vorm van protest tegen de wereldwijd heersende zaadindustrie.

Wij deden virtueel mee aan Reclaim the Seeds. En daar ontmoetten wij – ook virtueel – een paar leuke mensen van DIYSeeds. Al een tijdje liepen wij zelf met het idee rond om onze kennis over zaaien, verspenen en planten eens meer toegankelijk te maken, bijvoorbeeld via filmpjes. Maar dat hebben deze mensen dus al gedaan! En goed, want er is weliswaar veel te vinden op internet, maar vaak klopt er weinig van.
Op www.diyseeds.org kun je tot in alle redelijkheid vertrouwen.

Praktische vorm van verzet

De serie filmpjes ‘Zaaigoed in overvloed’ zijn, naast Nederlands, beschikbaar in veel andere talen: Engels, Frans, Duits, Spaans, Portugees, en Arabisch. Geweldig. Ze zijn gemaakt door Longo Mai en het Forum Civique Europeen, twee verenigingen die opkomen voor meer landbouwdiversiteit en het recht op vrije productie en verbreiding van zaadvaste gewassen. Dat is een praktische vorm van verzet, zeker als je je realiseert dat de zadenhandel wereldwijd gedomineerd wordt door enkele grote multinationals die door middel van hybride zaden en soms zelfs steriele variëteiten, hebben gezorgd dat de grootschalige landbouw niet meer zonder hen kan.

Landrassen

Tot halverwege de twintigste eeuw had elke streek, elke regio, haar eigen rassen voedselgewassen. Een selectie van de soorten die zich het best hadden aangepast aan de omstandigheden op die plek. Grondsoort, klimaat, beschikbaarheid van water – dat soort dingen. Rassen als Roem van Zwijndrecht (knolselderij), Bloemendaalse Gele (savooiekool), Berlicummer wortels, enzovoorts. Ze ontstonden doordat boeren jarenlang telkens het zaad bewaarden van die planten die het het best deden. En ze ruilden het met hun buren.
Er ontstond op die manier een ongelofelijke diversiteit aan zogenaamde ‘Landrassen’ – ieder dorp, iedere boer, zelfs iedere akker kan eigen varianten hebben gehad. Sommigen daarvan bestaan nog, maar veel zijn verdwenen of uiterst zeldzaam geworden.

Gevaar biodiversiteit

Voor de grootschalige industriële landbouw wordt het zaad door de zaadbedrijven vaak dusdanig gemanipuleerd dat het begrip ras uiterst diffuus is geworden; het zijn hooguit variëteiten op een thema die slechts enkele jaren bestaan. Voor een succesvolle hybride heb je een ouderpaar nodig – voor het zaadbedrijf is dat de kip met de gouden eieren. Vaak wordt op dat thema jarenlang voortgeborduurd: elk jaar ietsje meer, ietsje beter. Maar hierdoor komt de biodiversiteit ernstig onder druk te staan. En bovendien zijn het voor de boer ook kostbare zaden, die veel kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig hebben om tot grote oogsten te komen. Dat lijkt fijn, maar de kosten en de milieuschade zijn navenant aanwezig. Nog los van het verlies aan voedingswaarde, want deze ‘doorgefokte’ rassen, die doorgaans enkel zijn geselecteerd op opbrengst en formaat, zijn onderweg een groot deel van hun gezonde inhoudsstoffen (micro-nutriënten) kwijtgeraakt. Minder gezond, dus.
Al deze eenvormigheid ligt voor een habbekrats in het groenteschap van de supermarkt en vormt tegelijkertijd een enorm risico: een plaag, schimmel of ziekte kan een groot deel van een gewas wereldwijd in korte tijd aantasten.

Zelf zaad winnen

Door zelf zaad te winnen van zaadvaste (land)rassen werk je mee aan het behouden van biodiversiteit in de landbouw. Dat is van essentieel belang om onze landbouwsystemen robuuster te maken en onze voeding gezonder. Je steekt ook je tong uit naar de industrie, het is een daad van verzet, hoe klein ook.

Ook op onze website staat tekst en uitleg over zaad winnen (iets naar onder scrollen) van enkele groentesoorten. Niet alles is makkelijk. En let wel: gebruik zaadvaste oude rassen – hedendaagse komkommers zetten geen zaad meer. En als je een hybride (F1) ras hebt gezaaid, dan is het zaad dat daaruit voortkomt ook onbruikbaar.

In de filmpjes van DIYSeeds wordt nog eens op praktische wijze uitgelegd hoe je een en ander kunt doen. Het loont om de algemene introductie filmpjes te kijken voor je naar de filmpjes per gewas overstapt. Ze zijn niet superlang en er staan handige tips in. Plus, de filmpjes over de gewassen veronderstellen soms de kennis uit de algemene filmpjes. Aangezien april de zaaimaand is, en mei ook nog wel kan, zouden wij zeggen: aan de slag ermee.