Anthony Bourdain Wereldreizen

Laurie Woolever schreef deze reisgids naar aanleiding van de reizen die de wijlen Amerikaanse kok en televisiepresentator maakte. De ondertitel ‘de officiële alternatieve reisgids’ geeft aan dat je er niet ver mee komt.

Anthony Bourdain is dood. Laurie Woolever schreef zijn officiële alternatieve reisgids. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we de naam misschien wel eens hadden gehoord – het komt in elk geval niet vreemd over – maar dat we nauwelijks iets van de man weten. Niets gezien, niets gelezen. Kok, schrijver en tv-presentator begrijpen we. Misschien omdat we een jaar of tien geleden de tv de deur uit deden en alleen nog af en toe via internet wat zien. En we hebben (dus) ook geen abonnement op Netflix of 24Kitchen.
Als ik tijdens een lunch met vrienden terloops zijn naam noem, zegt elk van hen dat Bourdain boeiende programma’s maakte. Dat heb ik iets gemist.

En dan deze postume reisgids.

Uit de introductie maken we op dat Bourdain geen gemakkelijk mens was. Hij had legio plannen en stelde hoge eisen. De auteur, Laurie Woolever, kende Bourdain al sinds 2002 en ging in 2009 als zijn assistent werken. Ze weet dus wat en waarover ze schrijft. Ze noemt hem dan ook Tony. Voor zijn tv-programma’s toerde Bourdain over de wereld op zoek naar authentieke lokale gerechten en culinaire gebruiken (in de breedste zin van het begrip). Samen spraken Laurie en Tony af een soort culinaire reisgids te gaan maken. Hun laatste ontmoeting dienaangaande was in het voorjaar van 2018, even later – 8 juni – overleed Anthony.

Dit boek is gebaseerd op persoonlijke uitspraken en notities van Bourdain, al dan niet uit zijn tv-programma’s, en Laurie vult het aan en plaatst het in een context. Wat Tony heeft gezegd of genoteerd is in het boek dik gedrukt. Een enkele maal is er een gastschrijver, waaronder Tony’s jongere broer Christopher Bourdain, die wat aardigs schrijft dan wel een anekdote vertelt. Die tekst staat in een lichtblauw kader.

Als we goed hebben geteld, worden in dit boek drieënveertig landen aangedaan. En de inhoudsopgave geeft ook per land de plaatsen aan die door Bourdain zijn bezocht.
Het is door de toon waarop Wooleven schrijft een onderhoudend boek geworden. Voor een niet-Bourdainkenner gaat een wereld open, voor de fans van Bourdain’s programma’s is dit natuurlijk een iconisch boek om te hebben. Maar een reisgids is het niet.

We pikken er een paar landen uit. Onze schoondochter komt uit Cambodja. Een van onze schoonzoons komt uit Nepal. Ai. Dat is pech, Nepal komt niet in het boek voor. Bhutan wel. Dat ligt enigszins naast Nepal, een stukje India ertussen. (Dat is deelstaat Sikkim – hé, daar ligt de oorsprong van de komkommer!)

Bhutan

De beschrijving begint met een transcriptie van wat Tony kennelijk in zijn programma heeft verteld. Zou hij werkelijk het vergelijk met Nederland hebben gemaakt, of heeft de vertaler dat erin gewerkt?

“Gelegen tussen India en Tibet tref je Bhutan, ongeveer zo groot als Nederland, gevangen tussen de oude en de nieuwe wereld. Toeristen worden pas sinds de jaren zeventig toegelaten. Om de cultuur en natuur van Bhutan te beschermen, is het jaarlijks aantal buitenlandse bezoekers strikt gelimiteerd. Er is geen Starbucks, geen KFC, geen opsmuk, geen vermaak. Eigenlijk willen ze niet dat je hier komt, en al helemaal niet en masse.”

Vreemd genoeg roept juist dit een sterk ik-wil-naar-Bhutan-gevoel op. Er volgt een beknopte serie reistips, onder andere over valuta, taxikosten en de mate van fooi geven. Wooleven schrijft: “Tony werd gegrepen door de luxe resorts van de keten Aman, die hij als zijn thuis beschouwde als hij door Bhutan reisde.” Aha! Als we dan toch naar Bhutan willen, is dit alvast een goede tip.

We googelen even.

Aman heeft over de hele wereld vrij luxe resorts en chalets. In Bhutan is het Amankora. “Tony sliep dan wel luxe, toen hij in 2017 met filmregisseur Darren Aronofsky in Bhutan was, beleefde hij genoeg avonturen op straat,” schrijft Wooleven. Poeh hé, zeg dat wel! We doen een proefboeking voor één nacht van 2 tot 3 april 2022 en dan kost een suite slechts $ 1785 per nacht. Omgerekend ongeveer een bruto minimum maandloon in Nederland. Die droomreis naar Bhutan kunnen we beter snel vergeten.
Tony en Darren eten kennelijk bij Menzu Shiri in de hoofdstad Thimphu momo’s, vette dumplings met vlees, kaas of vegetarische vulling. En vervolgens nog een alinea over Drukpa Kunley, een lama die zo’n vijfhonderd jaar geleden leefde en er een nogal losse seksuele moraal op nahield. Met als gevolg dat de fallus in allerlei uitingen het toeristische geschenk is in de plaats Punakha, waar Drukpa woonde. En daarmee eindigt is de reisinformatie over Bhutan.

Cambodja

“Het is een plek die bij Tony zowel bewondering als woede opriep.” Woede vanwege de Amerikaanse politiek toentertijd en het leed dat het land en haar inwoners is overkomen. Eerst (geheime) bombardementen door de VS,  later het Rode Khmer-regime.
De eerste twee bladzijden over Cambodja zijn een transcriptie van wat Bourdain heeft verteld in zijn serie No Reservations. “Ben je eenmaal in Cambodja geweest, dan wil je vanaf dat moment Henry Kissinger met je blote handen doodslaan,” schreef Tony in 2001 in A Cooks Tour.
Vervolgens verschaft Woolever de nuttige tips en wat reisinformatie over het land. Vliegen, hotels (waar Bourdain sliep). Onder de kop Eten in Phnom Penh wordt verwezen naar de centrale markt in de hoofdstad.

“Dit is vooral hoe ik me Cambodja herinner: de geur van jackfruit, houtroken, gedroogde vis, rauwe kip, ontbijt. De ka tieu vindt altijd zijn weg recht naar mijn hart, een pho-achtige noedelsoep met kip, varkensgehaktballetjes en kruiden, in de vrolijk, kleurige heerlijke bouillon.”

Er wordt in dezelfde stijl nog iets verteld over Angkor Wat (nabij Siem Reap), Kampot en Kep (Kep-sur-mer), waar vroeger de Franse elite pootje ging baden.

Oman

Terwijl ik Mrs M2 vertel over de lijn van deze recensie, over Bhutan en Cambodja, bekent ze dat ze vooraf het boek even had ingekeken en in het bijzonder over Oman had gelezen. Daar was ze een aantal maal voor haar werk geweest en ze had er bijzonder goed gegeten. “Invloeden van de Libanese en Afrikaanse keukens,” zegt ze. Wat staat in het boek?

“Oman overtreft de verwachtingen. Het zou volgens de wrede logica van de wereld niet moeten bestaan. Maar dat doet het wel, en het is weergaloos. [….] Het heeft een paar van de ergste, meest omstreden regionale machten om zich heen. En toch…. daar is het, betrekkelijk klein, tolerant, gastvrij voor buitenlanders, vreedzaam en onwaarschijnlijk mooi.”

Na bijna anderhalve pagina Bourdin-citaten, verschaft Woolever enkele tips voor de bezoeker. En dat Tony in het Al-Bustan Palace verbleef. Ach, we zijn bescheiden en reserveren een Deluxe Mountain View Room. Dat is € 385 per nacht voor twee personen. Beduidend goedkoper dan in Bhutan. Dat dan weer wel. En als we in de Sharqiya Sands zouden willen overnachten, moeten we in 1000 Nights Camp zijn. Dat is met circa € 265 iets goedkoper.
De hoeveelheid informatie over eten in Oman is gering. Eten bij Bait al-Luban wordt aangeraden.

“Bait al-Luban is een oude kostschool die is omgevormd tot restaurant, waar je gerechten kunt proeven als pakora en kashori, beide meegekomen uit India, chapati uit Oost-Afrika en shuwa, de klassieke Omaanse feestschotel. [….] Ze bestrijken een geit met een pikante pasta van komijn, koriander, rode peper, kaneel, kardemom en nootmuskaat, wikkelen het vlees dan in palm- of bananenbladeren, en vervolgens bedekken ze het en laten et een dag of twee onder de grond boven op hete kolen.”

Tot zover Oman. Mrs M2 kan er veel meer over vertellen.

Tenslotte

Eerlijk gezegd is het in deze ‘officiële alternatieve reisgids’ allemaal erg dunnetjes. Maar ja, het is dan ook alternatief. Voor de fan van de persoon Bourdain is het ongetwijfeld bijzonder om te lezen wat hij letterlijk allemaal gezegd en geschreven heeft. En Woolever heeft het ook mooi aan elkaar geschreven. Het is daarom best wel een onderhoudend boek geworden, maar je wordt er niet echt wijzer van.

Achterin is een overzicht Filmreferenties opgenomen. Films en documentaires die Bourdain inspireerden. Dus Apocalypse Now was het voor Cambodja. Er is geen film vermeld die de inspiratie vormde voor Bhutan.