Zijn het nu de neonicotinoïden of niet, die de bijenstand de nek omdraaien? Of is het de dodelijke cocktail van allerlei bestrijdingsmiddelen? Vermoedelijk is het gewoon alles. De levensmiddelhandel, de winkeliers en de consumenten kunnen het tij keren door niet meer voor het goedkoopste te willen gaan, maar voor het beste.
Niet
‘Wetenschappers ontdekken oorzaak massale bijensterfte’ kopt het Belgische dagblad De Morgen op 29 juli 2013. Dat is weliswaar een artikel van drie jaar geleden, maar werd begin augustus 2016 weer in roulatie gebracht. Waarom? Het beschrijft het onderzoek dat wetenschappers van de Universiteit van Maryland uitvoerden en dat toentertijd in het wetenschappelijke blad PLOS One (pdf) is gepubliceerd. De conclusie luidt dat een cocktail van fungiciden (schimmelbestrijding) en pesticiden (insectenbestrijding) het kwaad aanrichten doordat het op struifmeel van bloeiend fruit en gewassen zit. Gemiddeld werden negen bestrijdingsmiddelen op een gewas gevonden, een piek was eenentwintig verschillende chemicaliën op één gewas. Om kort te gaan: de bijen waren niet meer voldoende resistent tegen een parasiet met de haast poëtische naam nosema ceranae. En ze stierven. Nu blijkt die parasiet in Nederland minder voor te komen. Maar het onderzoek geeft voldoende aan. En nu komt het – we citeren De Morgen:
De onderzoekers gaan er vanuit dat het niet de neonicotinoïden zijn, een nieuw genre zeer sterke bestrijdingsmiddelen, die verantwoordelijk zijn voor de bijensterfte. Het gaat om een combinatie van bepaalde pesticiden en fungiciden die de bijen via het stuifmeel consumeren.
Wel
Maar gelukkig, het zijn wel de neonicotinoïden. Op 17 augustus 2016 wordt het resultaat van een groot onderzoek bekend gemaakt in het blad Nature Communications: de populatie wilde bijen die zich voeden met koolzaadplanten die behandeld zijn met neonicotinoïden, gaat harder achteruit dan bijen die zich met andere bronnen voeden. Aldus een studie die achttien jaar heeft geduurd. Het onderzoek dat in Groot-Brittannië is uitgevoerd omvat 62 bijensoorten – ja, ook de hommel is een bij – toont deze relatie duidelijk aan.
Neonicotinoïden zijn sedert 2002 in Groot-Brittannië toegelaten en sinds 2011 is 83% van de koolzaadzaden met die stof behandeld.
In 2013 heeft de EU sommige neonicotinoïden verboden c.q. het gebruik aan banden gelegd.
Bijen dragen £ 400 miljoen bij aan Britse economie
Het onderstaande nieuwsbericht op ITV zegt dat sommige bijenrassen met wel 30% achteruit zijn gegaan, dat 80% van de gewassen afhankelijk is van de bestuiving door insecten (bijen) en, dat zal harder aankomen in de angelsaksische wereld, waar shareholders value belangrijk is, dat bijen maar liefst £ 400 miljoen bijdragen aan de Britse economie.
Alternatief?
De boer die in de ITV-uitzending tegen het einde aan het woord komt, wil de neonicotinoïden terug. Hij zegt dat het alternatief – zo dat het er al is – slechter voor de natuur is. Een bedenkelijk idee.
De neerwaartse spiraal moet worden doorbroken. Wij, de consument, bepaalt, want die betaalt.
De toepassing van bestrijdingsmiddelen is een gevolg van het steeds goedkoper willen maken van voedsel. Of het nu de Monsantos, Syngentas of Bayers van deze wereld zijn: door allerlei genetische manipulatie en andere veredelingstechnieken worden hoog-producerende gewassen gemaakt. Vaak zijn deze zwakker. Bovendien worden ze dichter op elkaar gezaaid in een gebied van monocultuur. Een walhalla voor plagen: schimmels en insecten. De natuurlijke vijanden ontbreken. Zo die niet al zelf lijden onder de bestrijdingsmiddelen, dan is het wel doordat bijvoorbeeld vogels niet meer in een akker kunnen landen omdat deze letterlijk te dicht bebouwd is.
Dit is een neerwaartse spiraal die moet worden doorbroken. Het is de consument die het aan Lidl, Aldi, Albert Heijn, Jumbo, Plus en alle andere supermarkten duidelijk moet maken dat ze niet het goedkoopste willen, maar het beste.
Als de groenten, het brood en de pasta’s dan duurder worden, creëert dit vermoedelijk ook meer werk in de landbouw.
Ironie
De ironie wil dat Foodlog op 27 juni 2016 meldde dat uit Duits onderzoek rond het stadje Halle bleek dat de bijen in de bebouwde kom beter bestuiven dan op het platte land. Kort door de bocht: de akkerlanden zijn een bar en boos gebied voor de bij.
Maar ja, ten tijde van de DDR, heette de voetbalclub uit Halle dan ook Chemie Halle. Wat mag je dan in dat gebied verwachten?
Beetje historie
25 Jaar geleden begon men in Nederland met het registreren van bijensterfte. Tussen 1990 en 1995 waren er gemiddeld 28,5 meldingen per jaar, 1996 was een piekjaar met 175 meldingen (over 162 volken). De jaren 2001 en 2003 waren ook piekjaren, waarbij, net als in 1996 het goedje dimethoaat, dat bij aardappelteelt wordt gebruikt, als boosdoener gold. Melden heeft zin, omdat een aantal middelen zijn verboden en dimethoaat alleen nog in kassen gebruikt mag worden.
Over de neonicotinoïden, zoals Imidacloprid wordt nog steeds gebakkeleid, schrijven de bijenhouders in hun vakblad Bijenhouden. (Lees hier ons eerder artikel ober de neonicotinoïden, Neonicotinoïden bedreigen al het leven, naar aanleiding van onderzoek door SOVON en Universiteit Nijmegen.)
Bronnen: Groen Kennisnet (WUR), 26 maart 2016; Vakblad Bijenhouden, augustus en september 2015, De Morgen, 29 juli 2013; artikel in PlOS One, 24 juli 2013; artikel in Nature Communications, 16 augustus 2016
Het draait vooral om de vitaliteit van het bijenvolk; altijd zullen er factoren en omstandigheden zijn die de gezondheid van de bij bedreigen; dit is niet anders dan bij de mens. Natuurlijke weerstand, vitaliteit, is derhalve de belangrijkste bescherming.
De reguliere (honing)imkerij draagt hier niet aan bij, integendeel, het gemanipuleer met koninginnen, al dan niet geïmporteerd, het besproeien met chemicaliën tegen mijten, het huisvesten in fabrieksraat met een frame van metaaldraad, etc. tasten de vitaliteit van het bijenvolk aan. Men creëert kwetsbare volken die minder of niet meer in staat zijn de kast te verdedigen tegen welke vijand dan ook. Zolang het belang van honingwinning hoger wordt aangeslagen dan de vitaliteit van de bij, zal deze extra kwetsbaar zijn voor andere bedreigingen als bestrijdingsmiddelen, straling en intensieve landbouw
Het klopt wat Martin Heerschap schrijft.
De varraomijt is een vijand van bijen en wordt vaak nog verkeerd aangepakt door imkers.
Nogal wat imkers geven de bijen suikerwater om de winter door te komen, wat ze nodig vinden omdat ze te lang doorgaan met het wegnemen van honing zodat dit natuurlijke bijenvoedsel ontbreekt als de bijen het in de herfst en winter hard nodig hebben.
Het grote aantal (snel)wegen in ons land zijn evenzoveel barrières en stoorzenders voor bijen die zich er niet goed door kunnen oriënteren. Dat geldt ook voor zendmasten en mobieltjes.
Wat in Nederland niet voorkomt (denk ik), maar bijvoorbeeld wel in Amerika: grote commerciële imkerbedrijven rijden massa’s bijenkasten met vrachtauto’s het land door: van zuid naar noord naar oost naar west. Met korte stops op grote landerijen op het tijdstip dat daar de bomen, stuiken, graanvelden enz. in bloei staan. Bij het laden en lossen gaan halve volken dood en worden de overlevenden verkast om met compleet gemaakte kasten (waarin de bijen vreemden voor elkaar zijn) weer verder te rijden.
Blijft staan dat het intensieve gebruik van giftige bestrijdingsmiddelen, die nu ook de hele plant binnendringen, kortzichtig is en dat het uitblijvende verbod door landelijke regeringen en de EU een schande is. De chemie-lobby speelt feitelijk de baas.