Bomen en bossen kunnen een veel grotere rol spelen in gezonde, robuuste voedselvoorziening van de mens, wereldwijd.
Bomen en bossen leveren allerlei voeding. Nu, en ook in het verleden. Ondanks (of misschien juist door?) de hype rondom voedselbossen wordt voedsel uit bomen niet door iedereen helemaal serieus genomen. Maar nu is er een groep serieuze wetenschappers die het tegendeel bewijst: bomen en bossen zijn wel degelijk een kansrijke oplossingsrichting voor het wereldwijde voedselprobleem. Ze betogen dat recent in The Lancet (PDF). Wat hun boodschap extra waardevol maakt, is dat ze nu eens niet allemaal uit het noorden en westen afkomstig zijn, maar ook uit landen als Indonesië, Peru en Kenia.
De heilloze weg
De conclusie is kort en stevig. Het overgrote deel van ons voedsel komt op dit moment van een schokkend klein aantal gewassen (zoals mais, tarwe en rijst) die veel calorieën leveren maar weinig diversiteit aan nutriënten. Dat kan zo niet doorgaan. Het komt onze gezondheid niet ten goede. En het is geen robuust systeem.
En dit soort landbouw beschadigt het milieu; zodanig zelfs dat het in de toekomst steeds moeilijker wordt om ermee door te gaan, door bodemuitputting, verzilting, verdroging, klimaatverandering, et cetera. Een heilloze weg dus.
Volledig nieuwe oplossingsrichtingen
Technologische verbeteringen helpen misschien om het minder erg te laten zijn, maar echte oplossingen voor deze systemische crisis moeten we niet uit de eco-technologische hoek verwachten. Volledig nieuwe oplossingsrichtingen zijn nodig. Één daarvan is: bomen.
Nu reeds spelen bomen en bossen stiekem een belangrijke rol in de voedselvoorziening. Niet alleen in arme tropische landen oogsten mensen uit het bos (vruchten, noten, paddenstoelen, wild), maar ook in sommige Europese landen is dat nog verrassend gangbaar en draagt behoorlijk bij aan het dieet van vooral armere gezinnen. En dat is altijd zo geweest, getuigen vele sporen van door mensen beïnvloede ‘voedselbossen’ zoals in het Amazone gebied, waar de wilde natuur toch minder wild is dan we ooit dachten.
Naast gezond voedsel leveren bomen en bossen natuurlijk ook andere voordelen op: Natuur, biodiversiteit, bodemverbetering, ze voorkomen erosie, verbetering van de waterhuishouding, vastlegging van CO2. Bijvoorbeeld.
In de figuur hiervoor, uit het artikel, zijn de tien belangrijkste redenen weergegeven waarom volgens de wetenschappers bomen zo belangrijk zijn in ons voedselsysteem.
Vlees
De aandacht mag even extra uitgaan naar de 3e en 4e reden. Die gaan over vlees, altijd een moeilijk onderwerp als je vooral van planten houdt. Maar vanuit westers oogpunt is makkelijk over het hoofd te zien dat in veel gebieden in de wereld mensen afhankelijk zijn van dierlijke eiwitten om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Dan kan het nog heel divers zijn wat die dierlijke eiwitten zijn (vis, schaal- en schelpdieren, insecten, wild – of bushmeat, vlees, eieren, melk). Maar zonder dierlijke eiwitten zouden veel meer mensen honger lijden, en vooral ook veel meer kinderen verschijnselen van ondervoeding vertonen.
Minder vlees eten is in grote delen van de wereld deel van de oplossing, maar het is niet overal en altijd eerlijk.
De voordelen van bomen en bossen zijn evident. En we weten dat mensen al voor een deel van hun voedsel afhankelijk zijn van bomen en bossen. De auteurs slepen daar overigens ook de intensieve teelt van fruit en noten bij, wat minder handig is, omdat daar de voordelen zoals hierboven genoemd eigenlijk niet gelden. De amandelteelt in Californië, de avocado teelt in Mexico en de hazelnotenteelt in Turkije, om maar eens drie voorbeelden te noemen, leveren immers meer problemen op dan dat ze oplossen.
Maatregelen
Maar nu naar de toekomst. Om meer te profiteren van de voordelen van bomen en bossen, en van het voedsel dat ze opleveren, zijn volgens dit artikel vier maatregelen nodig.
- Investeringen in boomteelt, om overal ter wereld lokaal geschikt en gezond plantgoed beschikbaar te maken, gecombineerd met het delen van kennis van en ervaring met die bomen en hun vruchten.
- Oplossen van problemen rond eigendom van land en pachtconstructies (kortdurende pacht werkt niet als je bomen wil aanplanten).
- Verschuiving van fondsen voor onderzoek en ontwikkeling van gangbare landbouwgewassen naar (nieuwe) ‘boom’ gewassen, en hoe we die beter beschikbaar en aantrekkelijker kunnen maken.
- Afbouwen van (financiële) voordelen voor teelt en verwerking van gangbare landbouwgewassen (zoals prijsondersteuning en kunstmest subsidie), en betere integratie van beleid op het gebied van bosbouw en voedsel (nu worden bossen meestal enkel als bron van hout gezien, terwijl er zoveel meer mogelijk is).
Als we dit doen dan levert dat een diverser, robuuster en gezonder voedselsysteem op. En tegelijkertijd voordelen voor de planeet.
Verander de wereld en begin bij jezelf
Bij De Tuinen van MergenMetz zijn we in 2012 alvast begonnen. En zelf kun je ook wat doen: plant in je tuin een walnoot, tamme kastanjes of een appelboom, of andere vaste planten of bomen die ook eetbaar zijn. Vraag je gemeente om de gemeentelijke groenvoorziening te verrijken met eetbare soorten. Of adopteer een buurtplantsoen en maak er een pluktuin van. Leuk en lekker. Michiel Bussink deed in 2019 het handige boek Buurtbongerds verschijnen.
