De tuin in november

Sinds 26 oktober kennen we weer de wintertijd. Dat is een periode van relatieve tuinrust, plannen maken en het zaden bestellen begint. Maar tuin is tuin: er is ook in november genoeg te doen.

Leestijd: 7 minuten

Inhoudsopgave

Net als in 2022, 2023 en 2024 ziet het ernaar uit dat de eerste nachtvorst nog even op zich laat wachten. Dat is goed voor de kortedagplanten, die kunnen meer oogst maken. Dat zijn in onze tuin mashua, oca en bataat (zoete aardappel). En yacon staat ook nog gewoon in de tuin. Als de eerste nachtvorst er is, zelfs bij -0 ºC, gaat het blad slap hangen en is het tijd om de knollen uit te graven.

De rustige periode breekt aan, maar er is nog wel het een en ander te doen. En natuurlijk water afsluiten en dakgoten schoonmaken; het herfstblad verwijderen.

Winterklaar maken? Nou….nee.

Winterklaar maken? Een schone tuin is niet best voor het bodemleven in en op de aarde. Dus als je de biodiversiteit wilt helpen, doe je niets. Niets anders dan dat we in de moestuin blad en andere rotzooi gewoon bovenop de bedden laten liggen. Dat verteert wel en is goed voor het bodemleven. Soms gooien we er nog extra gevallen boombladeren over. En blad van de paden en dergelijke verzamelen we voor bladaarde. Het enige blad dat we verwijderen is van het gras en van het grote pad.

Niks?

Het is de tijd om bollen en knollen te planten. Uiteraard planten wij bollen die ook eetbaar zijn, zoals die van tulpen, geluksklaver, camassia, sommige hyacinten en dahlia’s. (We noemen nu wat, let wel even op de winterhardheid.)

Geef hoge kolen een stok. Een fikse spruitenplant kan omgaan in een storm. Dat geldt ook voor Taunton Dean Kale en eeuwig moes.

Snoeien

Fruitstruiken en -bomen snoeien kan gedurende de winter tot eind februari. Maar snoei pruimen nu niet: daar kan een schimmel op komen. Wacht met snoeien van pruimen tot de zomer. (Dat geldt overigens ook voor de walnoot.) De sapstroom van de druif komt heel vroeg in het jaar op gang, dus snoei die in november/december.
Neem de oude frambozenstengels bij de grond weg.

Gereedschap

Als de komende tijd wat wilt doen, loop dan het tuingereedschap eens na. Slijp wat er te slijpen is, geef wat olie wat olie kan gebruiken en maak de grasmaaimachine schoon.

Grasmaaien?

Normaliter staat in onze agenda rond 25 oktober ‘laatste keer gras maaien’. Maar ivoor de winter kan je het gras het beste lang laten. Gras groeit vanaf 7 ºC. Dus misschien nog een keer maaien? Jij beslist 🙂

En, als je fanatiek gazonliefhebber bent: je kunt nog een keer verticuteren. (Eerlijk gezegd hebben wij geen gazon, wel gras onder fruitbomen.)

Zaaien

We hebben de Herboristentuin, apart onderdeel van de Eetbare Siertuin, als zodanig opgeheven en er mengsels wilde bloemen en kruiden gezaaid. Eigenlijk is dat conform het oorspronkelijke idee van het ontwerp van Buro Harro, in 2012. Zo zie je maar. Het probleem met heilzame kruiden op thema (zoals: luchtwegen, bloedsomloop e.d.) bij elkaar in een vak zetten, is dat de verschillende planten uit verschillende habitats komen en verschillende behoeften hebben. In de Eetbare Siertuin hebben we verscheidene plekken met verschillende omstandigheden. Dus de heilzame kruiden worden op betere plaatsen in de tuin geplant.

De zakken zaden hebben we gemengd en in de vier vakken uitgezaaid. Dat belooft wat in 2026: duizendblad, gewone brunel, gewone margriet, grote ratelaar, moerasrolklaver, vertakte leeuwentand, vlasbekje, bolderik, bleke en grote klaproos, gele ganzenbloem, reukloze kamille, wilde ridderspoor, Franse silene en nog veel meer.

Stekken

Stekken van verhoute takken worden genomen zodra de plant in rust is, als het blad is gevallen. Dat is van midden herfst tot laat in de winter. Neem gezonde takken, d.w.z. zonder tekenen van schade of ziekte. Knip een stuk van 15-30 cm lang af, snijd de onderkant recht af, pal onder een knop, en de bovenkant schuin af, boven een knop of een paar knoppen. Zet het in een pot met compost of in een vrije hoek in de tuin, met tweederde van de tak ondergronds. Let erop dat je de tak niet omkeert. Als je het in een pot doet – of een tak per pot – zie je aan de onderkant vanzelf wortels eruit komen.

Voorkom ziektes

Staan er nog kolen in de tuin (spruitjes, boerenkool, palmkool e.d.)? Verwijder dan dode en vergeelde bladeren. Deze kunnen schimmelziekten bevorderen en ongedierte aantrekken. Gooi de bladeren op de composthoop.

Op spruitjes, broccoli en boerenkool overleven koolwitjes en koolschildwantsen. Voor bladluizen geldt de tip: het helpt om onder de kolen klaver te zaaien. Dat is iets voor volgend jaar. Het zou 95% minder luizen betekenen.

Kalk strooien

Witlo(o)f intafelen

Dat is een beetje weersafhankelijk. Er staat oktober-november voor. We laten de planten zo lang mogelijk in het bed staan. Dus straks halen we de pennen uit de grond en laten ze – met het groene loof – besterven. Over een twee weken tafelen we het in. Lees hier meer over witlo(o)f.

Snijbiet en ook Nieuw-Zeelandse spinazie zijn tot de vorst te oogsten. Radicchio en groenlof kunnen blijven staan, alleen de buitenste bladeren worden rot. Neem die na de oogst gewoon weg. Uiteraard blijven spruit- en boerenkool ook staan.

Bieten, wortels en meer inkuilen

De beste koelkast is de aarde. We wachten zo lang mogelijk met het uit de grond halen van de wortels en knollen. Maar als de eerste echte nachtvorst zich aankondigt, halen we wortels en bieten uit de grond. Die bewaren we in bosgrond in onze externe koelkast: we hebben twee kuilen in de tuin.

Mashua en oca

Mashua is, net als oca en bataat, een kortedagplant, d.w.z. dat ze pas na 23 september knollen gaat vormen. De knollen kunnen een beetje vorst verdragen. Maar dit jaar hebben we geen mashua geteeld. Daarvoor in de plaats kwamen, in het kader van het project Yacobat, vier experimentele variëteiten bataten. (Lees dit.)
Voor oca is de ideale temperatuur rond de 10 ºC, in elk geval tussen 4 en 17 ºC. Dat is het nu nog steeds, dus die gaan ergens in november de grond uit. We houden de weersvoorspelling in de gaten.

Schorseneren, aardperen laten we in de grond, tenzij het streng gaat vriezen. Anders moeten we ze uit de grond bikken. Daar hebben we ervaring mee en dat is verre van handig.

Yacon