In het blad Science van 13 januari 2023 staan twee artikelen over insecten eten. Het lijkt erop dat daarin een oplossing voor het voedselprobleem voor mens en dier ligt en dat daarmee een beduidend geringere aanslag op de aarde en ons leefmilieu wordt gedaan.
Een artikel, van de handen van Arup Kumar Hazarika en Unmilan Kalita luidt ‘Human consumption of insects‘ en gaat (dus) over insecten als voedsel voor mensen. Een ander artikel ‘Insects as feed for livestock production‘ is van Arnold van Huis en Laura Gasco en behandelt insecten als veevoer.
Voedselonzekerheid
De FAO schat het aantal menselijke aardklootbewoners in 2050 op 9,7 miljard (eind 2022 ruim 8 miljard). Als je die te eten wilt geven, moet je nu kijken naar goedkoper voedsel dat ook duurzaam is, dus minder van onze natuurlijke bronnen vraagt. (Overigens worden de FAO voorspellingen van de sterk groeiende wereldbevolking wel steeds meer in twijfel getrokken, het zou goed kunnen dat het getal lager uitvalt. Maar dan nog – ook nu al, met 8 miljard mensen, is ons voedingspatroon absoluut niet duurzaam.)
Klimaatverandering kan voedselonzekerheid veroorzaken door natuurverschijnselen als langdurige droogte of juist overstromingen. Hierdoor kan (ook) politieke instabiliteit ontstaan. Klimaatverandering is onder meer het gevolg van bovenmatige CO2-uitstoot, die op haar beurt voor een deel wordt veroorzaakt door onze buitengewoon grote vleesconsumptie. Daarenboven hebben we wereldwijd te maken met een grote mate van stikstofuitstoot, in Nederland is die heel groot, dus in het opschalen van gangbare agrarische activiteiten ligt niet de oplossing. De gangbare veehouderij zit sowieso klem: zij is medeveroorzaker maar ook slachtoffer van klimaatverandering.
Het bewustzijn van de Westerse mens neemt langzaam toe: vegetarisme en veganisme groeit en daarmee de aandacht voor wat nu plant-based (plantaardig) voedsel heet. De voedselindustrie ziet kansen en haakt hier op in, ook met nepvlees en kweekvlees (plantaardige of industrieel vervaardigde producten die op vlees lijken). Dit terwijl zo ongeveer genoegzaam bekend is dat ultrabewerkt voedsel niet bepaald gezond is voor de mens.
De koolstofvoetafdruk van het fokken van vlees voor menselijke consumptie wordt geschat op meer dan 7,1 miljard ton CO2-equivalent, wat neerkomt op 14,5% van alle door mensen veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen.
En 33% van het agrarisch landgebruik is voor veevoer. Wereldwijd krijgt huisdieren (waaronder dus zowel koeien, varkens, kippen als honden en katten) zo’n 1,1 miljard ton voer. Dat is 1.100.000.000.000 kg. (Slechts 3% hiervan is voor de in-huisdieren zoals honden).
Voordelen van insecten
Minder voer
Insecten hebben, zoals dat heet in veeteelt-termen, een hele hoge voerconversie. Oftewel, ze kunnen met weinig voer hard groeien. Een hele hoge conversie van plantaardige naar dierlijke massa kan worden bereikt. En gezien het feit dat veel eetbare insecten helemaal kunnen worden gegeten, zijn ze veel economischer dan traditioneel vee, waarvan botten en veren en organen vaak niet als menselijke voeding eindigen. Het zijn ook goede circulaire dieren, ze kunnen namelijk vaak gevoerd worden met etensresten of zelfs ander afval. Als de insecten voor menselijke consumptie bedoeld zijn moet hun voeding en huisvesting overigens wel aan bepaalde eisen voldoen om ziekmakers te voorkomen.
Sneller groeien
Insecten groeien sneller, zijn sneller volwassen en hebben veel meer nakomelingen dan gewoon vee. En vergeleken met alternatieve plantaardige eiwitten, kunnen insecten zeer efficiënt zijn in termen van water- en ruimtebehoefte. Je kunt ze immers in een hele kleine ruimte kweken.
Rijk aan voedingsstoffen
Rijk aan eiwitten, vetten, vitaminen, mineralen, en calorieën, kunnen eetbare insecten een waardevolle alternatieve voedselbron of voedingssupplement voor de mens zijn. In veel gevallen bevatten insecten hogere gehalten aan bepaalde voedingsstoffen dan planten. Maar ze zullen nooit groenten kunnen vervangen.
De auteurs zeggen: Je kunt beter gedroogde krekel eten dan gedroogde sojabonen.
Beter immuunsysteem
Het exoskelet (de harde buitenkant van insecten) bevat chitine. Uit proeven met zowel vissen als varkens bleek dat als die dieren dat eten het immuunsysteem sterker werd. Insecten produceren namelijk hoge doses anti-bacteriële peptiden om zichzelf te beschermen in het milieu waarin ze leven. Dat zou ook positief voor de mens kunnen zijn.
Wereldwijd
In grote delen van de wereld, Azië, Afrika, Zuid- en Midden-Amerika, is het heel gewoon om insecten (meelwormen, krekels, sprinkhanen en veel meer) te eten. In westerse landen is het echter “jakkes”. Er is een parallel dat de toename van de welvaart gepaard gaat met de toename van vleesconsumptie. Zodoende is McDonald’s bijna overal te vinden. De Europese Unie staat open voor meer insect-based voeding en heeft insecten geschaard onder novel foods – nieuw voedsel -, zulks te lezen in de richtlijn EU 2015/2883. Nieuw voedsel is datgene dat geen geschiedenis als menselijk voedselproduct kent, niet gevaarlijk is noch voedingsmatig nadelig. Veilig dus.
(Aanvragers van een zgn novel food kunnen vijf jaar bescherming krijgen op hun product, indien er sprake is van een eigen ontwikkeling en bedrijfsgeheim. Dat geldt dus vrijwel zeker voor toepassing van insecten.)
Acceptatie door de consument
De acceptatie door de consument is een uitdaging. In 2012 verscheen in Nederland het Insectenkookboek. Behalve veel publiciteit op dat moment, heeft het niet veel effect gehad. Verandering van consumptiegedrag is iets van de lange adem. Het kan twintig jaar, pakweg een generatie, duren eer iets beklijft. Regelmatige publiciteit is nodig en vooral recepten. Zo heeft Albert Heijn met haar Allerhande de Nederlander aan veel nieuwe voedselproducten gebracht. Het vereist een lange, meerjarige marketingcampagne.
Cruciale rol chefs
Er ligt dus een opdracht voor de chefs van de betere restaurants. Zij spelen een cruciale rol, dat is in het verleden al vaker aangetoond.
“Als je het volk wil winnen, moet je eerst de koning hebben,” zei Hervé This ooit (lees dit).
Chefs moeten daarom gerechten met insecten presenteren. Dan gaan mensen het thuis ook proberen.
Aan de andere kant lukt het om aan een bepaald publiek wel protein bars te verkopen – dat klinkt trendy en aantrekkelijker dan eiwitrepen. Of de kopers beseffen dat ze dan insecten eten is een tweede. Op het moment van schrijven van dit artikel verkoop een van ‘s lands grootste supermarktketens al nuggets gemaakt van buffalo-wormen. Bij dat soort producten, waarin de eiwitcomponent toch al onherkenbaar is (burgers, nuggets), ligt wellicht in eerste instantie de toekomst van het insect, omdat het mensen minder afschrikt. Maar die hevig bewerkte producten kunnen natuurlijk net zo goed van volledig plantaardige eiwitten worden gemaakt. Ook dat bestaat al, en is qua smaak niet te onderscheiden van een ‘echte’ kipnugget, die immers vooral naar de kruidenmix smaakt die erop of doorheen zit.
Ach, we eten al garnalen en slakken en we krijgen ongeveer 500 gram insecten per jaar binnen via bereid voedsel dat we in de supermarkten kopen.
Meel van insecten
Maar vooralsnog lijkt het dat meel van insecten op de kortere termijn het snelste groeit. Dat kan worden gebruikt als eiwitrijke toevoeging aan allerlei producten. Verwacht wordt dat de consumptie van insecten door mensen jaarlijks met 20 a 30% groeien. Het toevoegen van insectenmeel moet wel op het etiket van een product staan, onder andere omdat sommige mensen er allergisch voor kunnen zijn.
“Unknown to consumers, most mealworms that are raised for human consumption in Europe are made into flour” (Citaat uit Insect Atlas van Heinrich Böll Stiftung)
Lees ook:
Insectenkookboek
Wetenschappers: ‘Sterk bewerkte voeding maakt mensen ziek en bedrijven rijk’
Heinrich Böll Stiftung – Insect Atlas
FAO – ‘Worm’ up the idea of edible insects
If we want to save the planet, the future of food is insects
Introducing mealworm as an ingredient in crisps and pâtés – sensory characterization and consumer liking
Jelle Reumer 11 mei 2019 “Garnalen eten, ja. Maar waarom dan geen sprinkhaan?“
Naschrift
Ja, we aten ze met smaak
Dat was een tegenvaller. Fredy Shiguango, in 2012 de voorman van Asociación Wiñak, en Luis Leon, chocolademaker van Kuná, dachten een goede grap met ons uit te halen door met lunch chontacuro voor te zetten. We aarzelden niet en aten ze zonder blikken of blozen op. Ze keken beteuterd. Wij hadden daarentegen de grootste lol. We vertelden dat we de avond te voor in onze hotelkamer naar een documentaire hadden gekeken over ‘hoe in het oerwoud te overleven’. Daarin werden de rupsen uit vermolmde boomstammen geoogst en vervolgens met smaak gegeten.
In dit artikel worden wel de voordelen van het door de mens consumeren van insecten beschreven, doch wordt nagelaten om de nadelen en gezondheidsrisico’s te belichten.
Er zijn een groot aantal gezondheidsrisico’s en nadelen van het eten van gekweekte insecten, waaronder:
* In insecten zit de stof chitine, die een beetje giftig is en niet door onze darmen kan worden verwerkt. Chitine is een harde polysacharide (polymeer) in het skelet en de schilden van insecten. Van Chitine is bewezen dat het onder andere kanker kan veroorzaken en verergeren!
* Mensen die een schaal- of schelpdierenallergie hebben of allergisch zijn voor huismijt, zijn soms ook allergisch voor insecten. Mensen die hier last van hebben en niet van dit risico op de hoogte zijn, kunnen vervelende symptomen of zelfs een allergische shock of -aanval krijgen.
* De meeste gekweekte insecten zijn genetisch gemanipuleerd en worden gevoed met inferieur voedsel (hoe goedkoper hoe beter) waar hormoonverstoorders en gifstoffen in kunnen zitten.
* Door intensieve kweek kunnen dezelfde problemen ontstaan als bij intensieve veehouderij: zoals ziekten en mestoverschot. Mogelijk kunnen ze nieuwe onbekende ziekten met zich mee brengen.
* Er zit in sommige soorten insecten meer cholesterol dan in vlees, omdat het grotendeels orgaanvlees is.
* Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de meeste insecten parasieten met zich meedragen en na het verwerken tot humane voeding deze parasieten op mensen en dieren kunnen overbrengen. Deze parasieten vormen een serieuze bedreiging voor zowel mensen. De gastheer wordt geïnfecteerd door de opname van oöcyten, en de infectie uit zich voornamelijk in gastro-intestinale symptomen (waterige diarree). Daarnaast kunnen de parasieten diverse ziekten en chronische gezondheidsklachten veroorzaken.
* In verwerkte insecten zitten tannines, die onoplosbare complexen vormen met eiwitten en hun biologische beschikbaarheid verminderen.
* In insecten zitten ook fytaten en oxalaten, die de opname van mineralen als calcium, zink, mangaan, ijzer en magnesium verminderen. Daarnaast verstoren saponinen de vertering van eiwitten, verminderen zij de absorptie van vitaminen en mineralen en worden zij in verband gebracht met hypoglykemie (een te laag bloedglucosegehalte).
* Alkaloïden, aanwezig in talrijke geleedpotigen, zijn boven een bepaalde dosis giftig voor de consument, en ook cryptotoxische insecten zijn riskant. Hun consumptie moet worden vermeden omdat zij steroïde hormonen bevatten zoals testosteron, dat in sommige kevers aanwezig is. Regelmatige consumptie van deze insecten kan leiden tot groeiachterstand, hypofertiliteit, vermannelijking bij vrouwen, oedeem, geelzucht en leverkanker, zo blijkt uit een studie.
* Krekelmeel zet mogelijk aan tot overconsumptie en overgewicht. Want 100 gram krekeleiwit is namelijk meer dan 500 Kcal.
Meer over de risico’s en nadelen van insecten eten, staan in dit artikel: https://she.health/wat-zijn-de-risicos-van-insecten-in-je-eten/
We willen niet censureren, maar de reactie is wel erg uitgebreid. En we willen hier geen discussie aangaan. We laten het oordeel aan de lezers. Maar op de door u aangegeven website, noch uw de reactie, staan links naar onderzoek. Iets dat wij wel altijd doen. We hebben zo-even gegoogled op ‘cithin cancer’ (Engelstalig) en treffen veel wetenschappelijke onderzoeksverslagen waarin juist staat dat het helpt tegen kanker. U weet ongetwijfeld ook dat de blik op cholesterol flink aan het kantelen is, maar ja, er is wel een hele farmaceutische industrie op gebouwd. En tanines worden juist als gezond aangeduid.
Feit is dat een groot deel van de mensheid – eigenlijk de westerse wereld niet – veelvuldig insecten eet en dat men zich daar kennelijk wel bij voelt. Wellicht door combinatie met groenten. Eet gevarieerd en vooral veel groenten.
Ik wil hier toch graag even op reageren. In het artikel van she.health, de website waarnaar wordt verwezen, staan wel degelijk een aantal links naar onderzoeken.
Inderdaad, een paar. Maar de lezer mag verder zelf oordelen wat ons betreft 🙂
We hebben uw artikel gelezen en vinden het wat eenzijdig positief. Het oordeel voor de lezer is zo al gestuurd, lijkt mij. Ik hou het bij vegan. Voor zolang dat nog lukt nu men overal insecten(meel) aan toe lijkt te gaan voegen, en wat in sommige gevallen niet eens op het etiquette hoeft vermeld te worden.
De stellingen te weinig voedsel om de wereld te voeden is ook een mooie voor een ruim debat. Daar zullen de meningen ook over verdeeld zijn.
Met vriendelijke groet,
Nali
Dag Natascha, Er is gerefereerd aan de artikelen in Science. Wij hebben er ook onze gedachten bij, vandaar het vraagteken en “het lijkt erop”….. En bij de reacties zijn door iemand anders wat kritische kanttekeningen geplaatst. Helaas zonder (goede) bronnen.
ja norbert
op zo’n bericht krijg je natuurlijk wel reacties.
ik ben imker en heb geprobeerd hoe de larven van mijn bijen smaken maar daar kauwde ik niet op en met wat honing ging dat prima.
en ja er worden garnalen gegeten maar die worden gepeld, terwijl het nu lijkt te gebeuren dat ook het schild van bijvoorbeeld sprinkhanen mee word vermalen tot meel.
maar ik produceer geen braakballen zoals mijn kat om onverteerbare resten kwijt te raken.
ik zal zeker proberen te vermijden dat ik ongemerkt die scherpe deeltjes binnen krijg en juist doordat dat ik gelezen heb dat het wetenschappelijk goed onderzocht is en een oplossing bied voor een groeiende populatie mensen maakt het mij terughoudend.
als mijn oma het niet zou herkennen als voedsel kan ik het beter niet eten is mijn slogan dus al die potjes, zakjes, poedertjes uit de supermarkt laat ik staan.
grtjs arie 😉
Ja, zinvolle reacties. En we moeten erover nadenken. Anders dendert de industrie door.
Blijft bij mij toch wel hangen dat grote delen van de wereld en (dus) heel veel mensen, insecten eten. De andere vraag is dan: komen daar dan meer insect-gerelateerde kwalen en ziektes voor?
eten ze daar ook de made van vliegen op norbert?
als ik slakken uit mijn tuin wil eten moet ik ze eerst een paar dagen schoon eten geven zodat de inhoud van hun darmen in orde is.
wat zit er in de darmen van een tempexkever?
Maar zou dat dan nog slechter zijn dan het vlees van een varken?
deze herfst heb ik weer wat extra appelbomen gepoot, mijn eigen onbespoten vers fruit en mss zit er een lekker gezond wormpje in…. 🙂
grtjs arie
Geen idee. Ik weet wel – en dat staat volgens mij ook in de originele tekst – dat de darmen van de insecten ook leeg moeten zijn, dus voor de “oogst” is het een paar dagen niets eten.
De wormen in appels zijn meest van kevers. Er is een fraaie gids bij KNNV Uitgeverij verschenen over kevers, maar de eetbaarheid van kever of de maden, is niet genoemd.