Van de plagen in de moestuin is de koolgalmug misschien wel het meest lastig te beheersen. Het diertje legt zijn eitjes bij de groeipunt van de kool. Die gaat rotten. Dan heb je een ernstig gemutileerde plant, of de plant is dood.
No no-dig gardening
Praktische biologisch verantwoorde bestrijding van de koolgalmug lijkt het omspitten van het bed waar vorig jaar de kolen stonden, 10 cm diep is voldoende. Vervolgens regelmatig schoffelen tussen de kolen en misschien helpt het om lavendel ertussen te planten.
Voor bladkolen is enige aantasting door de koolgalmug niet dramatisch, die rotten plaatselijk, maar lopen weer uit. Ze vormen nieuwe takken. Voor de moestuinier is dat niet zo erg. Boerenkool blijft boerenkool, of het blad nu aan een net rechtop gaande stam hangt of aan een of twee vertakkingen. Maar bij koolraap, knolraap en ook koolrabi is het funest.
Maarrrr als je de aangetaste plant laat staan, zorg je automatisch voor de vermeerdering van de koolgalmug. Dus of dat nu zo’n goed idee is….
Wij zaaien knolraap en koolrabi redelijk vroeg en deze zijn betrekkelijk snel te oogsten, dus de schade is meestal miniem. Maar voor koolgewassen met een langere groeitijd is dat anders, is onze ervaring. Temeer de koolgalmug tot wel vier generaties in een jaar kent. Om die reden telen wij al geruime tijd geen koolraap meer. De Engelse naam van de koolgalmug luidt trouwens swede midge. (Swede is koolraap. En Engelsen en Schotten zijn verzot op koolraap, dus dan snap je hoe erg het is.)
Kenmerken koolgalmug (Contarinia nasturtii)
| grootte | 2 mm |
| kenmerken | Niet makkelijk te onderscheiden van andere muggen |
| houd van | Alle kruisbloemigen (kolen), meest kwetsbaar zijn: spruitjes, bloemkool en broccoli. Sluitkolen minder (witte, rode en groene kool). Onze ervaring is dat koolgalmug palmkool ook uitnodigend vindt. |
| vlieghoogte | Onbekend |
| eitjes | 1,7 mm |
| leg | Het wijfje legt 15 à 20 eitjes in een streng op de jonge bladeren in hart van de plant, het groeipunt, en/of ongeopende bloemknoppen. Het maximale aantal is 95 eitjes, dus dat betekent circa vijf keer leggen. Dat levert uiteindelijk vijftig nieuwe muggen. De eitjes zijn afgedekt met een ‘cement’ laagje, wat voorkomt dat ze subiet van de plant af regenen met de regendruppels. (Dit laagje is overigens wel in water oplosbaar.) |
| larven | Na 1 tot 3 dagen verschijnen deze. Vervolgens kruipen ze naar het groeipunt. Ze happen en knagen niet, maar schrapen het blad af en produceren speeksel dat cellen oplost. Hierdoor ontstaat een slijmerige massa waarin de larven zich vestigen en rond eten. In perioden van droogte gaan de larven in een rusttoestand. Maar als er regen valt – of er wordt beregend – dan gaan ze verder waar ze gebleven waren. |
| verpoppen | Na 10 tot 12 dagen, bij vochtig weer, laten de larven zich uit de plant vallen, op de aarde. Ze graven zich een halve tot hele centimeter diep in en spinnen een cocon. Deze is zo klein als een zandkorrel, dus niet te zien. Afhankelijk van het weer, ontstaat na elf à twaalf dagen een nieuwe mug en dan begint de cyclus opnieuw. |
| overwintert | De larven zitten in de cocon in de grond, op 0,5 – 1 cm diepte, en houden een soort van winterslaap. Onder de 15o C is nog niet veel te vrezen. |
| habitat | Beschutte omgevingen; warm, vochtig en hoge luchtvochtigheid. |
| 1e vlucht | De koolgalmug als plaag is sterk weersafhankelijk, maar eind mei cq begin juni komt de mug uit de grond en gaat op zoek naar kool. Hoed je voor een droge april en mei, gevolgd door een warme, natte periode. Dan is de mug er opeens heel snel. En dat geldt ook voor een warme zomer met af en toe een lekkere bui. |
| 2e vlucht | jul i- augustus |
| 3e vlucht | augustus – september |
| 4e vlucht | september – oktober |
De eerste generatie van de koolgalmug is de gevaarlijkste. Dan zijn de koolplanten nog jong, fris en erg kwetsbaar.
Door klimaatverandering gaan we onherroepelijk nog meer last van deze mug krijgen. De bodemtemperatuur en vochtigheid van de grond en van de lucht spelen een rol. Daardoor heb je het ene jaar veel last van deze etterbak en andere jaren minder. (Dat dan weer wel.)
Bestrijden
Ai, te laat!
Als de schade (verdraaiing of rot) zichtbaar wordt, is het al te laat. Nadat de eieren van de koolgalmug zijn uitgekomen en de larven de bladeren hebben aangetast, kun je er niet meer zoveel aan doen.
Vernietig aangetaste planten: verbrand ze of wat dan ook, maar zorg ervoor dat ze niet op de composthoop komen.
Wind
Teel kolen op een winderige plek. (Dat werkt ook tegen wortel- en uienvlieg. Wij vonden een omhaagde moestuin erg mooi. Spijt, spijt, spijt…..)
Gaas
Een lichtgewicht insectengaas over het koolbed. Zorg ervoor dat de randen ook goed aan de aarde sluiten. Kolen kunnen hoog worden, dus het gaas moet wel kunnen meegroeien.
Gesteentemeel
Het regelmatig spuiten van bijvoorbeeld basaltmeel op de koolplanten zou helpen. Wij hebben het geprobeerd en tja, dan regent het weer, dus is het weg (en die vochtigheid vindt de koolgalmug juist fijn). En dan vergeet je bij droge dagen weer te bestuiven en ben je weer te laat,
Zweefvliegen
Zorg voor een natuurlijke biodiverse tuin. We schreven eerder over ‘zeven nuttige insecten voor de tuin‘. Welnu, vliesvleugeligen als Synopeas en Platygaster zijn parasieten. Hun larve nestelt zich in de koolgalmuglarve. Deze larve blijft (helaas) zijn schadelijke werk gewoon doen. Maar als de koolgalmuglarve uit de pop komt, is het een ander: de zweefvlieg. Dus zweefvliegen leveren geen instant oplossing, wel op de iets langere termijn, omdat ze de cyclus van de koolgalmug doorbreken.
Onkruid wieden
Houd de omgeving van de kolen onkruidvrij; op onkruiden uit de kruisbloemfamilie legt de koolgalmug ook eieren. Dan hebben we het over herderstasje, witte krodde, allerlei kruidkers en gewoon barbarakruid. Dus als je je kolen wil beschermen moet je ook in een redelijke omtrek deze planten wieden.
Omspitten
Spit het bed van vorig jaar, waar dus de larven cocoonen, minstens 10 cm diep om. Dan komen die niet meer boven. Ja, daar ga je dan met het idee van het niet-spitten tuinieren. En de larven kunnen dus ook op wilde kruisbloemigen in de buurt hebben gebivakkeerd. Maar vooralsnog lijkt dit de meest redelijke methode.
Lavendel en tomaten
Naar verluidt heeft de koolgalmug een hekel aan de geur van deze planten. Lavendel kan, tomaten buiten minder, want bij warm vochtig weer loert fytoftora om de hoek. (Er zijn wel enkele min of meer resistente rassen, maar dat zijn niet de lekkerste.) En volgens tabellen over combinatieteelt houden niet alle kolen van tomaat. Maar wel vele.
Vruchtwisseling/gewasrotatie
Vruchtwisseling kan helpen, maar dan moet de afstand tussen het oude bed en nieuwe bed fiks zijn (pakweg 1 km). Dat is niet te doen voor een moestuinier.
Schoffelen
Regelmatig schoffelen rond de kolen zorgt ervoor dat de cocons of poppen uitdrogen.
Insecticide
Dat doen we niet. In de grootschalige landbouw wordt gespoten – dit gebeurt tegenwoordig gericht op basis van rekenmodellen (die gebaseerd zijn op het weer en de gedragskenmerken van de mug). En dan is er nog zaad coating. Het zaad is met een insecticide bewerkt die later in de plant zit. Zo wordt weliswaar per saldo minder insecticide gebruikt, maar wij, mensen eten het dus ook, terwijl je bij bespoten planten in elk geval nog de illusie hebt dat je de gifstoffen er af kunt wassen.
Pyrethrum
De larven zijn enkel te doden vlak nadat ze uit het ei zijn gekomen, later zitten ze verscholen in het slijmerige koolweefsel. Als de eitjes zijn ontdekt, moet je Pyrethrum met een krachtige straal in het hart van de plant spuiten. En dat drie keer om de drie dagen. (Pyrethrum is de naam van een natuurlijk insecticide dat wordt gemaakt van de gedroogde bloemhoofdjes van Chrysanthemum cinerariifolium en Chrysanthemum coccineum. Het werkt heel kort, wel krachtig). Dit is niet echt praktisch; het vereist bijna voortdurende controle van koolplanten.
Brandnetelextract
Dit extract verdrijft “zachte” insecten. Dus geen kevers met schild. Vaak wordt brandnetelgier gemaakt voor bemesting. Dit is het extract: 1 goed gevulde (aangedrukt) emmer 24 uur in 10 liter koud water laten trekken. Verdun 1 op 5. (Of even koken en dan 1 op 100 verdunnen.) Voor beter vloeien: 0,5% groene zeep. En meteen gebruiken, daar het mierenzuur, want daar gaat het nu om, vluchtig is, dus niet lang werkzaam. Dit vereist ook nogal discipline want ook dit moet je spuiten als de larven net uit de eitjes zijn.
Feromoonval
Feromonen zijn, kort door de bocht gezegd, lokstoffen. Dus in dit geval gaat het om het lokken van de mug. Er wordt over gesproken, er wordt getest maar het lijkt er niet op dat dit echt al ergens beschikbaar is (primo 2023) voor de moestuinier. Of misschien (te) duur.
Heel veel last van. Gehad.
Bijzonder goede ervaringen met goed gaas.