Vrijdagochtend 9 juli 2021 maakten we een wandeling met kunsthistoricus Hilbert Lootsma van Vereniging Rembrandt en Miranda Fieret, boswachter communicatie en beleven, van Natuurmonumenten door het natuurgebied Oude Buisse Heide, waar Henriette Roland Holst verbleef en Vincent van Gogh heeft gelopen. Het was de prijs die we wonnen met de wedstrijd #museumbuiten.
We zijn te laat, Miranda en Hilbert en twee andere winnaars wachten op ons. Het navigatiesysteem, zowel van de auto als Google op de telefoon, stuurde ons steevast van de verkeerde kant de Roosendaalsebaan op; we werden tegengehouden door een dwarsbalk over de zandweg, moesten terug en zo’n tien minuten omrijden om via de andere kant de weg in te rijden.
We worden ontvangen in de heerenkamer van het voormalige jachthuis. Henriëtte Roland Holst en haar partner kunstschilder Richard hadden op de Oude Buisse Heide een zomerverblijf, de belendende Angorahoeve – en hier, in deze herenkamer ontving ze gasten als Charley Toorop en Henk Sneevliet. Henriette was een rooie, Rooie Jet, de Heks van de Buisse Heide, zegt Miranda. Na haar overlijden schonk ze het landgoed en de panden aan Natuurmonumenten. De familie Drees – vadertje, moedertje en de kinderen – gebruikte de Angorahoeve later als vakantiewoning, zo vertelt Miranda.
De Oude Buisse Heide ligt in Achtmaal, gemeente Zundert. En wie Zundert zegt, zegt Van Gogh. Volgens Hilbert Lootsma is het vrijwel zeker dat ook Vincent van Gogh hier heeft gewandeld.
“We weten veel door de brieven die Vincent schreef. Onder andere aan zijn broer Theo. En daarin wordt ook over wandelingen verteld.”
Terloops doet Hilbert een tip aan de hand: Als een bekend kunstenaar het over iemand heeft en zegt dat deze talent heeft, dan kan je maar het best zijn vroege werk al gaan kopen.
“Richard Roland Holst zag al heel vroeg dat Vincent een groot schilder zou worden.”
Het werk is gemaakt door natuurkunstenaar Will Beckers.
Net als in Zundert
Uit de brieven van Vincent: “Tijdens mijn ziekte heb ik elke kamer vanuit het huis te Zundert weer gezien, elk pad, elke plant in de tuin, de directe omgeving, de velden, de buren, het kerkhof, de kerk, onze moestuin achter tot zelfs het eksternest in de hoge acacia op het kerkhof.”
Als zijn broer Theo hem opzoekt in het ziekenhuis en zijn hoofd naast hem op het kussen legt, fluistert Vincent: “Net als in Zundert.”
Beckers schonk het werk – een den uit de Borinage – ter gelegenheid van de 125ste sterfdag van Van Gogh.
Miranda Fieret van Natuurmonumenten, leidt ons rond over het landgoed. In de verte zien we de theekoepel van Henriette. Een strakke laan loopt recht vanaf de deur van het jachthuis ernaartoe. Buiten staat een kunstwerk [zie foto hiervoor], meteen al de eerste stop na twintig passen: “Dit is een ode aan de grote boom die hier stond. Die was zeker honderd jaar oud. Of ouder. Er is een schijf hout bewaard. Die is in Antwerpen terecht gekomen. Maar verder is er helaas niet veel bekend.”
Achter de Angorahoeve staat een aantal knotwilgen. Hilbert leest hier een citaat uit Van Gogh’s brieven voor, waarin Vincent vertelt dat het figuurtekenen van een menselijk lichaam een goede oefening vindt om een boom, een knotwilg, vast te leggen. We lopen het koffiepad – dat bestond toen al lang voordat de Senseo er was – af naar het atelier van Richard Roland Holst. Gebouwd in de stijl van de Amsterdamse school en in 1919 ontworpen door Margaret Staal-Kropholler, de eerste Nederlandse vrouwelijke architect.
“Sous-bois, kreupelhout. Rond 1887-1890 verbleef Vincent in Parijs en raakte hij gebiologeerd door het spel van licht en schaduw onder in het bos. De aandacht voor de vrije natuur begon bij Constable en vormde de school Barbizon waaruit het impressionisme voortkwam.”
Van Gogh schreef zijn broer dat hij zo wilde schilderen dat men er in kon wandelen, ademen en het bos ruikt.
De wandeling die wij met Miranda volgen is (een deel van) de Gedichtenroute Henriette Roland Holst, een 5 km lange wandeling door het natuurgebied met hier en daar een gedicht op een bord. Miranda vertelt over de natuur en als er aanleiding is legt Hilbert een link met Van Gogh. Zo horen we dat de vennen vorig jaar droog stonden en nu weer vol water. Ook hier is landbouw en grondwaterbeheer een voor de natuur funeste combinatie.
“Bij de droogte zagen we de kikkers door het bos kruipen waar ze onder de bladeren vocht en beschutting zochten.”
Bij het Jan Dikkeven, een groot ven vernoemt naar ene Jan Dik die deze grond verkocht aan Natuurmonumenten, wordt de relatie met het laatste, niet afgemaakte schilderij van Van Gogh gelegd. Boomwortels. Sous bois ten voeten uit. Als Hilbert is uitverteld, wijst Miranda naar de grond en zegt dat we op een klein rood plantje staan te trappelen: kleine zonnedauw!
De ochtend loopt ten einde. Op de terugweg lopen we langs de Steen van Vincent, die bij een ander ven ligt, en gaan via de theekoepel terug naar het jachthuis. Het is het einde van een mooie wandeling die kunst en natuur heel dicht bij elkaar bracht. Met dank aan Hilbert Lootsma en Miranda Fieret.
En hiermee is tevens een eind gekomen aan #museumbuiten
