Over sla: Amish Deer Tongue

Amish Deer Tongue is een variëteit van de deer tongue-sla. Er is geen goede Nederlandse naam voor, hertentongsla klinkt niet. De Duitsers proberen het wel met Hirschzunge Salat.

Het is een variëteit van Lactuca sativa, dus een normale sla. In het Engels ook wel Matchless genoemd (vermoedelijk vanwege de kleine, dunne middenrib van het blad – match = lucifer).

Het is een kleine open bind- of krop-/botersla (de typering wisselt per geraadpleegde bron), compact maar meer losbladig, met stevig driehoekig, puntig blad dat weliswaar naar boven maar ook naar buiten groeit.
Er ontstaat een soort van rozet.
Het hangt een beetje tussen botersla (de gewone kropsla) en bindsla (Romeinse sla) in. In de Angelsaksische wereld noemen ze de kleinere iets losbladiger botersla een Bibb-type of Boston Bibb-type, maar daar rekenen er ook Little Gem toe, wat in onze optiek een bindsla is. (Overigens heeft bindsla de naam gekregen omdat oudere rassen geen goede krop vormden en men de sla om die reden dichtbond.)
Je kunt van de Amish deer tongue lang blad oogsten. De sla blijft klein, zo’n 15 cm hoog en is goed bestand tegen koude en hitte. Ze verdraagt zelfs lichte vorst. Het blad is smaakvol en de voedingswaarde is groter dan bij andere slasoorten. Naar verluidt rijk aan vitamine A, naast vitamine C en wat kalium en magnesium. Naast de Amish Deer Tongue is er ook een Red Deer Tongue.

Volgens Slow Food USA, die de sla in haar Ark of Taste heeft opgenomen, dateert de eerste vermelding van deer tongue sla uit 1883, maar men denkt dat de soort rond 1740 naar Noord-Amerika is gekomen. In 1885 is het officieel gedocumenteerd door het New York State Agricultural Experiment Station (NYSAES) dat in 1882 met haar activiteiten startte. De sla is nogal nauw verbonden met de noordoostelijke VS-regio New England. Maar toen na de Tweede Wereldoorlog de landbouw grootschaliger en meer industrieel werd, viel het doek voor deer tongue. Ze bleek door het losbladige karakter en de dunne middenrib in het blad kwetsbaar bij transport. En daarom werd (en wordt) ze alleen nog in moestuinen geteeld. En door de Amish.

Over Amish

Amish zijn volgelingen van de Zwitserse kleermaker en later religieus leider Jakob Ammann. Hij was nogal een precieze en splitste zich af van de rekkelijke Mennonieten. De afsplitsing heet Amish met de Am van Ammann. Ze werden vervolgd en emigreerden in 1737 naar Noord-Amerika. De Amish leven vooral in New England en wel in de staten Pennsylvania (56 nederzettingen, ca, 77.000 Amish), New York (58 nederzettingen, 20.000 Amish), Maine (6 nederzettingen, 750 Amish) en Vermont.  

Sedert

Sommige bronnen spreken van 1740 (wat ongeveer overeenkomt met de migratie van de Amish), andere zeggen dat het in 1840 bij de Amish is geïntroduceerd. Dat kan een tikfout zijn, de 7 zit immers naast de 8. En dan kopieert iedereen teksten er lustig op los. Maar waar komt deze sla vandaan? Is ze in de Verenigde Staten ontstaan als een selectie – door wie, uit wat en waar? – of hebben de Amish slazaadjes mee genomen. En waarom kennen we het dan niet meer in Europa?

In Caspar Bauhin’s Prodromus uit 1671 staat een Lactuca folio oblongo acuto, dit zou een voorouder van de deer tongue kunnen zijn, aldus Sturtevant. Hij plaatst het onder de lancetvormige bladtype sla en noemt als bron ook een Greg. 1883. Dat blijkt na wat zoeken de zaadcatalogus van James J.H. Gregory – Gregory’s Annual Illustrated Retail Catalogue – uit 1883. Gregory rekent het tot de bindsla (Cos-type).

Zwitsers of Duits?

Bauhin was Zwitser en de Ammann, grondlegger van de Amish ook. Het is dus niet onaannemelijk dat zaad van deze sla bij de vlucht naar Noord-Amerika is meegenomen. Andersom, als ze in 1737 in New England zijn aangekomen is er niet in 1740 al een nieuwe selectie of variëteit sla. Daar gaan wel wat jaren overheen.

Dan zou een soortelijke sla, die dan vanzelfsprekend anders dan Amish deer tongue heet – in het boek over oude groenten – Das Lexikon der alten Gemüsesorten – van Arche Noah (Oostenrijk) en Pro Specie Rara (Zwitsers) moeten staan.
Oude rassen die gelijkenis vertonen zijn Brune de Genève (in 1877 beschreven, maar het blad is niet echt lancetvormig, eerder rond) en Des Melons (omdat gelijk met de meloenen werd gezaaid, geen jaartal). Leinbiz-Institut für Pflanzengenetik und Kulturpflanzenforschung (IPK) heeft Amish deer tongue in haar zadenbank. Zij kwalificeren het onder de botanische naam Lactuca sativa var. crispa, pluksla waartoe ook eikenbladsla en lollo rossa behoren. Cornucopia rekent het tot de losbladige sla, wat een andere aanduiding voor pluksla is. In hedendaagse Duitse catalogi wordt het, letterlijk vertaald, Hirschzunge Salat genoemd. “Bekannt seit 1740” – waarvan akte. Curieus is dat bij een Duitse zadenwebshop staat dat het van de Amish uit Amerika stamt. Waarmee het cirkeltje voor wat betreft deze zoektocht naar de herkomst rond is.

Een laatste optie is nog dat Engelse kolonisten de deer tongue sla hebben meegebracht, of een daaraan nauw verwante, en dat de Amish deze sla hebben omarmd. Enkele sites typeren het als een wilde sla en refereren zelfs aan Herodotus die op tafel zag bij de Perzische koning. En dan zou Columbus het naar de Nieuwe Wereld hebben gebracht. Ja, ja….. Een sla die op de Amish deer tongue lijkt is strela green, die al van voor 1500 zou dateren, maar enige onderbouwing ontbreekt. Onze zoekpogingen leidden vooralsnog tot niets; niets dat ook maar op een spoor lijkt. Angelsaksische (Amerikaanse) sites wijzen allemaal richting de Amish en dat is kennelijk voldoende. En de Engelse kolonisten? Die namen gewoon carrots, spinach, turmips and lettuce [wortels, spinazie, knolraap en sla] mee. Maar welke sla? En dan is er nog de Aziatische, Chinese zgn sword leaf sla. Ook heel puntig…..

Samengevat

Stevige, kleine, open bindsla / pluksla
Driehoekig, puntig blad met dunne middenrib
Oogsten rond de 50 dagen na zaaien
Plantafstand 25 x 25
Koude en hitte tolerant
Schiet niet snel
Verdraagt halfschaduw en in de zomer is wat schaduw zelfs gewenst
Langdurig oogstbaar, jong blad mild van smaak
Smaakvol
Herkomst onbekend

Bronnen o.a.
Slow Food USA Ark of Taste
Cape Gazette, Amish deer tongue lettuce is a Bibb-type variety, 24 april 2013
Sturtevant’s Edible Plants of the World
Cornucopia
Das Lexikon der alten Gemüsesorten
Katalog für seltene Kulturpflanzen, 2013
Die Vielfalt alter Salatsorten – eine Dokumentation,
Bundesministerium für Erhänrung, Landwirtschaft und Verbraucherschutz, 2009
(en heel veel andere geraadpleegd, maar niets gevonden)